«Ֆրիդրիխ Էնգելս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Engels.jpg|մինի|Ֆրիդրիխ Էնգելս]]
'''Ֆրիդրիխ Էնգելս''' ({{lang-de|Friedrich Engels}}; [[1820նոյեմբերի 28]]թ. ,[[նոյեմբերի 281820]] , [[Վուպերտալ]], Գերմանիա - [[1895օգոստոսի 5]]թ. ,[[օգոստոսի 51895]], [[Լոնդոն]]), գերմանացի փիլիսոփա, [[մարքսիզմ]]ի հիմնադիրներից մեկը։ [[Կառլ Մարքս]]ի ընկերը, համագործակիցը և համահեղինակիցը։
 
Իրենց աշխատություներում նրանք փորձում էին ապացուցել, որ բանվորները հասարակության կարևորագույն հատվածն են։ Ուստի պետք է հեղափոխության միջոցով ստեղծել բանվորական պետություն, վերացնել կապիտալիստական հասարակարգը և կառուցել նորը։
 
== Կենսագրություն ==
Ֆրիդրիխ Էնգելսը ծնվել է գործարանատիրոջ ընտանիքում։ Ուսանել է [[Բարմեն]]ի քաղաքային դպրոցում, ապա՝ [[Էլբերֆելդ]]ի գիմնազիայում։ Դեռևս դպրոցական տարիներից դրսևորվել են նրա գրական, երաժշտական լեզվական բացառիկ ունակությունները։ Ազատ տիրապետել է մոտ 20 լեզվի։ [[1841]] թ.-իցթվականից անցել է զինվորական ծառայության, միաժամանակ [[Բեռլին]]ի համալսարանում սովորել է [[փիլիսոփայություն]]. հարել է երիտասարդ [[հեգել]]ակաների ձախ թևին։ [[1844]] թ.-ինթվականին [[Փարիզ]]ում հանդիպել է Կառլ Մաքսին, և սկսվել է նրանց համատեղ գործունեությունը։ [[1845]] թ.-ինթվականին [[Բրյուսել]]ում նրանք մշակել են [[գիտական կոմունիզմ]]ի տեսությունը և պայքարել պրոլետարիատի [[կուսակցություն]] ստեղծելու համար։ Էնգելսը [[1847]] թ.-ինթվականին մասնակցել է «Կոմունիստների միություն» կազմակերպության հիմնադրմանն ու գործունեությանը, [[1848]] թ.-ինթվականին Կառլ Մարքսի հետ գրել «[[Կոմունիստական կուսակցության մանիֆեստ]]ը» աշխատությանը, որտեղ նրանք ապացուցել են [[կապիտալիզմի]] կործանման, [[սոցիալիստական հեղափոխություն|սոցիալիստական հեղափոխության]] և պրոլետարիատի քաղաքական իշխանության հաստատման անհրաժեշտությունն ու խնդիրները ։ 1848-49 թթ.-ինթվականներին [[Քյոլն]]ում հրատարակել են «Նոր Հռենոսյան լրագիրը»։
== Էնգելսը և գերմանական հեղափոխական շարժումը ==
[[Պատկեր:280505 001 Engelshaus Barmen.jpg|մինի|աջից|Էնգելսի տունը, Բարմեն, Գերմանիա (այժմ Վուպերտալ)]]
Էնգելսը գործուն մասնակցություն է ունեցել 1849 թ.-ի գերմանականթվականիգերմանական ժողովրդի զինված ապստամբությանը Հարավարևմտյան [[Գերմանիա]]յում։ Հեղափոխության պարտությունից հետո՝ 1849 թ.-ինթվականին, մեկնել է [[Անգլիա]], մինչև 1870 թ. ապրել է [[Մանչեսթեր]]ում, նա մակագրություն հաստատել [[Լոնդոն]]ում ապրող Մարքսի հետ և նյութապես օգնել նրան։
Էնգելսը Մարքսի հետ ղեկավարել է առաջին [[Ինտերնացիոնալ]]ը (1864-76 թթ.թվականներ), իսկ Մարքսի մահվանից (1883 թ.) հետո եղել Եվրոպական սոցիալիստների ղեկավարն ու խորհրդակը։ Գործերի մի մասը («Սուրբ ընտանիք», 1845 թ., «Գեմանական գաղաափարախուսության», 1845-46 թթ.թվականներ) հրատարակել են համահեղինակությամբ։
 
== Փարիզի կոմունա ==
Էնգելսը մասնակցել է աշխարհում առաջին պրոլետարական հեղափոխությանը՝ [[Փարիզի կոմունա]]յին (1871 թ.), իսկ Կոմունայի պարտությունից հետո քննադատել է նրա սխալներն ու գնահատել դասերը։
Էնգելսը էականորեն նպաստել է 1889 թ.-ինթվականին Փարիզում պրոլետարիատի միջազգային նոր միավորման ՝ [[երկրորդ Ինտերնացիոնալ]]ի ստեղծմանը, որը, շարունակելով առաջին ինտերնացիոնալի գործը, նպաստել է համաշխարհային բանվորական շարժման ընդլայնմանն ու համախմբմանը։ Նա անձամբ է մասնակցել միջազգային [[պրոլետարիատի համաշխարհային օր]]վա՝ մայիսիմեկյան առաջին ցույցերին։ Վճռականորեն դեմ է արտահայտվել կապիտալիստական պետությունների զավթողական պատերազմներին և կոչ է արել պաշտպանել ժողովուրդների միջև խաղաղությունը։
 
== Դիալեկտիկական մատերիալիզմ ==