«Բաշշար իբն Բուրդ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, փոխարինվեց: մշակույթային → մշակութային oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (75), ` → ՝ (10), → (8) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 10.
}}
 
'''Բաշշար իբն Բուրդը''' ( [[714]] / [[96]] Հիջ. – [[784]] / [[168]] Հիջ.)ամբողջական անուն՝ {{lang-ar| بشار بن برد العقيلي أبو معاذ}}, {{transl|ar|DIN|''Բաշշար իբն Բուրդ ալ-Ակիլի Աբու Մուազզ''}}, [[պարսիկ]] [[մուսուլման]] բանաստեղծ էր, համարվում է արաբական նորացման պոեզիայի հիմնադիրներից մեկը՝ [[Աբու Նուվաս]]ի և [[Աբու-լ-Աթահիա]]յի հետ միասին:միասին։
 
== Արաբական գիտության և մշակույթի ծաղկումն ու թարգմանական շարժումը==
 
[[750]]թ. [[արաբ]]ական միջնադարյան պետության քաղաքական և մշակութային կյանքում տեղի ունեցան արմատական փոփոխություններ:փոփոխություններ։ Դա կախված էր դինաստիաների փոփոխության հետ:հետ։ Գրեթե [[100]] տաի իշխած [[Օմայյաններ]]ը իրենց տեղը զիջեցին [[Աբբասյաններ]]ին:ին։ Օմայան վերջին խալիֆ Մրվան 2-րդը փախավ [[Եգիպտոս]] և այնտեղ սպանվեց:սպանվեց։ Խալիֆ դարձավ Աբբասյան Աբու ալ-Աբբաս Սաֆահը:Սաֆահը։ Աբբասյանները իշխել են [[750]]-[[1258]]թթ:թթ։ 2-րդ Աբբասյան խալիֆ ալ-Մանսուրի օրոք`օրոք՝ [[762]]թ. մայրաքաղաք դարձավ Բաղդադը:Բաղդադը։
 
Սկզբնական շրջանում պետությունը հենվում էր շուուբիների և արաբների, մասամբ պարսիկների վրա:վրա։ Բայց հետզհետե պարսիկները ներխուժեցին պետական կառավարման ապարատ, նրանցից սկսեցին նշանակել հրամանատարներ, վեզիրներ:վեզիրներ։ Աբբասյանների կառավարման շրջանում մշակույթը նշանակալի վերելք ապրեց, խալիֆները խթանում էին գիտության բոլոր ճյուղերի զարգացումը:զարգացումը։ Այդ ժամանակ գրականության վրա մեծ ազդեցություն ունեին մաքուր արաբական, հունական և արևելյան մշակույթները; Պարսկական մշակույթը ազդեցություն է ունեցել [[արաբ]]ների և [[պարսիկ]]ների միախառնմանը, հնդկականը`հնդկականը՝ տնտեսության և գիտության զարգացմանը:զարգացմանը։ Այդ մշակույթները տարածվեցին դպրոցների և զանազան թարգմանական գրականության շնորհիվ:շնորհիվ։ Հին գիտությունների ներթափանցման հիմնական եղանակը թարգմանություններն ու արտագրություններն էին:էին։ [[Արիստոտել]]ի, [[Պլատոն]]ի, [[Հիպոկրատ]]ի և այլ հույն գիտնականների աշխատությունները նպաստեցին փիլիսոփայության, բժշկության, տրամաբանության և այլ գիտությունների զարգացմանը:զարգացմանը։
 
Գրականությունը, որն անվանվում էր Աբբասյանների շրջանի գրականություն, հասավ բարձր մակարդակի:մակարդակի։ Գրականության գլխավոր կենտրոնը Բաղդադն էր, Իրաքում՝ Քուֆան և Բասրան:Բասրան։ Այլ ազգերի գիտությունն ու գրականությունը միախառնվում էին արաբականի հետ փոխառությունների և թարգմանությունների ճանապարհով:Պոեզիայիճանապարհով։Պոեզիայի ժանրերն ու նպատակները նկատելի փոփոխություններ կրեցին:կրեցին։ Նոր պոեզիայի հետևորդնորը գնում էին իրենց ճանապարհով:ճանապարհով։ Ժանրերի մեծ մասը մնաց ավանդությանը համապատասխան, սակայն եզակի բացառություններ էին նկատվում:նկատվում։ Գրեթե վերացավ քաղաքական պոեզիան:պոեզիան։ Նոր ուղղություններ և թեմաներ պետք է համարել փիլիսոփայական, սուֆիական բանաստեղծությունները, հեքիաթները բանաստեղծությունների մեջ, ծաղրական և հումորային բանաստեղծությունները:բանաստեղծությունները։ Բացի ավանդական թեմաներից նկարագրում էին նաև առօրյա կյանքը:կյանքը։ Աբբասյանների սկզբնական շրջանում հռետորական արվեստը տարածված էր, քանի որ այդ ժամանակ տեղի էին ունենում հեղաշրջումներ, պայքար էր մղվում տարբեր խմբավորումների միջև, իսկ երբ արդեն նրանց իշխանությունը ամրապնդվեց, այն հետզհետե կորցրեց իր նշանակությունը, տարածվեց գրագրությունը:գրագրությունը։ Առաջացավ և տարածում ստացավ գրավոր փաստաթղթերի ձևերը:ձևերը։
 
==Նոր ժանրերի առաջացում==
 
Արաբական միջնադարյան գրականության պատմության առաջին փուլը կամ Աբբասյան առաջին շրջանը ներառում է մոտ [[75]] տարի:տարի։ [[Իրան]]ա-[[սիրիա]]կան, հունական ծագում ունեցող «նոր» մուսուլմանները, որոնք ընդունել էին իսլամ մավալինելրի կարգավիճակում էին`էին՝ չունեին լիարժեք իրավունքներ:իրավունքներ։ Սակայն նրանք սկսեցին մեծ դեր խաղալ խալիֆայության կյանքում և սկսեցին պայքար իրենց իրավունքները արաբների իրավունքների հետ հավասարեցնելու համար:համար։ Այս պայքարը ստացավ շուուբիական([[արաբերեն]]՝ شعب-شعوب շուուբ`շուուբ՝ ազգեր) անվանումը:անվանումը։ Քաղաքական և կրոնական բնույթ կրող պայքարը անդրադառնում էր նաև արաբական գրականության բնույթի վրա:վրա։ Օմայյան պալատական ձոներգուները սերտորեն կապված էին իրենց ցեղերի հետ և նրանց ստեղծագործության գնահատման չափանիշ էր հաճախ համարվում այս կամ այն ցեղին պատկանելությունը, ոչ թե վարպետությունը:վարպետությունը։
 
8-րդ դարում իրավիճակը փոխվեց:փոխվեց։ Իշխանության եկած Աբբասյանները հիշում էին թե երկրին ինչ վնաս հասցրեցին ցեղային հակամարտությունները, դրա համար փորձում էին վերացնել ցեղային տարանջատվածությունը:տարանջատվածությունը։ Խալիֆայության ընդհանուր մշակութային կյանքի մեջ ներառված նախկին քրիստոնյաներին, այլադավաններին խորթ էին բեդվինական թեմատիկան, հին արաբական կասիդաների քարացած ձևերն ու բնույթը:բնույթը։ Ուստի նոր պոետների նժբանաստեղծությունների մեջ են թափանցել իսլամին հակասող գաղափարներ:գաղափարներ։ Սակայն գնալով պոետների ստեղծագործություններում նկատվում էին տխուր նոտաներ:նոտաներ։ Նրանց գիտակցության մեջ աստիճանաբար վերանում էր վստահությունը մուսուլմանական կայսրության անսասան հզորության նկատմամբ, քանի որ արաբների նվաճողական շրջանը մարել էր և խալիֆայության սահմանները չէին ընդարփակվում, բացի այդ Բաղդադից անջատվում են [[Իսպանիա]]ն և [[Մարոկկո]]ն:ն։ Իսլամի ներսում ևս չկար միասնություն:միասնություն։ Միմյանց դեմ պայքարում էին սունիները, շիաները, մութազիլզիները:մութազիլզիները։
 
Միջնադարյան պալատական մշակույթի ծաղկումը փոխում է պոետի դիրքը արքունիքում:արքունիքում։ Յուրաքանչյուր ազնվական դեմք ցանկանում էր ունենալ ձոներգու, որը կգովերգեր իր բարեգործությունները և կծաղրեր իր մրցակիցներին:մրցակիցներին։ Վերջանականապես ձևավորվում է պալատական ձոներգուի կերպարը, ով ի տարբերություն հին արաբական պոետների իր գործունեությունը դիտում էր լոկ որպես ապրուստի միջոց վաստակելու եղանակ:եղանակ։ Այժմ պոեզիայի գնահատականը կախված էր մեկենասի`հովանավորիմեկենասի՝հովանավորի կամքից:կամքից։ Կախվածության մեջ ընկնելով հովանավորից պոետը չէր մտածում գովերգվող անհատի իրական արժանիքների մասին:մասին։ Պոետից պահանջվում էր ոչ թե ասվածի ճշմարտացիություն, այլ պարզապես վարպետություն:վարպետություն։ Հենց այս միջավայրից դուրս եկան պոետներ, ովքեր նորացրին դասական կանոնները, որոնք դժվարությամբ էին իրենց տեղը զիջում:զիջում։ Հատկապես պահպանողական էր ձոներգության մադհը:մադհը։
 
Արաբական պոեզիայում «նորը» նախ և առաջ ի հայտ է գալիս նախաիսլամական ավանդույթի հետ թույլ կապված, կամ հին արաբներին ընդհանրապես անծանոթ ժանրերում`գինուժանրերում՝գինու և զվաևճությունների մասին՝ խամրիյաթ([[արաբերեն]]՝ خمرية), փիլիսոփայական ասկետիկ բովանդակությամբ`բովանդակությամբ՝ զուհդիյաթ([[արաբերեն]]՝ زهدية),որդորդության մասին`մասին՝ տարդիյաթ([[արաբերեն]]՝ طردية):։ Այսպիսով ձևավորվում է այն, ինչը կոչվեց բադի ([[արաբերեն]]՝ بديع)՝ պոետական նոր ոճ:ոճ։
 
==Բաշշար իբն Բուրդի կյանքը և ստեղծագործությունը==
 
Նորացման գրականության սկիզբը դրած դրած դասական պոետներից է պարսկական ծագում ունեցող կույր բանաստեղծ Բաշշար իբն Բուրդը:Բուրդը։ Ծնվել է Բասրայում, ստեղծագործել վաղ հասակից:հասակից։ Ցանակացած քաղաքաբնակ պոետ փորձում էր ավելի երկար ապրել բեդվինական միջավայրում մաքուր արաբերեն սովորելու համար, նրանցից էր նաև Բաշշարը:Բաշշարը։ [[30]] տարեկանում նա հեռանում է Բասրայից և թափառական կյանք է սկսում:սկսում։ Նա փորձում է հաստատվել Իրաքի քաղաքների տարբեր պալատներում, սակայն ամենուր նրա սուր լեզուն նրա համար հակառակորդներ է ստեղծում:ստեղծում։ Նրան մեղադրում էին անբարոյականության, համասեռամոլության և այլ արատների մեջ:մեջ։ Նրա սիրային լիրիկան համարվեց անպատշաճ և խալիֆ ալ-Մահդին արգելեց նրան հորինել նասիբներ:նասիբներ։ [[783]]թ. խալիֆի հրամանով նա տանջամահ արվեց:արվեց։
 
Միջնադարյան բանասերները Բաշշար իբն Բուրդին նկարագրում են որպես եսասեր, այլասերված շահամոլի, սակայն դա որոշակի քաղաքական խմբի գնհատականն էր:էր։ Նա առաջին պոետներից էր, որ կապված էր ևարաբական և պարսկական մշակույթի հետ, ինչը նրան հնարավորություն էր տալիս հասնել բանաստեղծաան սինթեզի:սինթեզի։ Ձգտելով գովերգել բարձրաստիճան անձանց`ձոներգերումանձանց՝ձոներգերում նա պահպանել է հին արաբական պոեզիայի կանոնները:կանոնները։ Բանաստեղծը բողոքում էր ճակատագրի դեմ, որը իրեն ստիպում էր ցածրանալ պարգև ստանալու համար:համար։ Նա ասում էր, որ շնորհակալ է Աստծուց, որ խլել է իր տեսողությունը, որպեսզի չտեսնի նրանց ում ատում է:է։ Նա չէր վախենում ընդգծել իր ծագումը պարսակական ազնվական ցեղից:ցեղից։ Որոշ արաբական ցեղերի ծաղրմանը նա նվիրում էր ամբողջ հիջաներ:հիջաներ։
 
Ձևականորեն մուսուլման մնալով`մնալով՝ նա վաստակել էր հերետիկոսի համբավ:համբավ։ Իր բանաստեղծություններում նա իրեն թույլ էր տալիս սրբապղծորեն արտահայյտվել հաջի, ռամադան ամսվա պասի մասին:մասին։ Նոր քաղաքային և պալատական մշակույթի ազդեցությունը ավելի ցայտուն արտահայտվեց նրա սիրային բանաստեղծություններում:բանաստեղծություններում։ Այն աչքի էր ընկնում նրբությամբ և երաժշտականությամբ, զգացվում էր իրանական պալատական պոեզիայի ազդեցությունը:ազդեցությունը։ Նրանցում մեծ տեղ էր զբաղեցնում սիրային երկխոսությունը, իսկ բանաս-ը կրում էր սիրային նամակի ձև:ձև։ Այսպիսով նրա սիրային պոեզիայում միահյուսվում էին անապատի պոեզիայյի ավանդական ձևերը, Հիջազի քաղաքային սիրային լիրիկայի տարրերն ու Բաղդադյան պոեզիայի կիրթ տարրերը:տարրերը։ Ձոներ գրելիս նա պահպանողական էր, սակայն մյուս ժանրերում ազատորեն դիմում էր նորարարությունների:նորարարությունների։ Նրա թեմատիկան ավելի բազմաբնույթ է քան նախորդներինը:նախորդներինը։ Նա չէր վախենում նոր անսպասելի թեմաներից և ձևերից:ձևերից։ Նա խուսափում էր վերամբարձ ոճից և նախապատվությունը տալիս էր հանրությանը հասանելի պարզ լեզվին:լեզվին։
 
== Գրականություն ==