|
}}
'''Աբու Հանիֆան''' ( [[5]] [[սեպտեմբեր]] [[699]] / [[80]] Հիջ. – [[14]] [[հունիս]] [[767]] / [[150]] Հիջ.) ամբողջական անուն՝ {{lang-ar| أبو حنيفة النعمان بن ثابت الكوفيّ }}, {{transl|ar|DIN|''Աբու Հանիֆա ալ-Նուման իբն Սաբիթ ալ-Քուֆի''}}, [[արաբ]] [[մուսուլման]] իրավագետ էր և աստվածաբան, համարվում է սուննի իսլամի 4 իրավագիտական դպրոցներից մեկի՝ հանիֆիականության հիմնաֆիրը:հիմնաֆիրը։
==Կենսագրություն==
Աբու Հանիֆան (699-767) աստվածաբան է, ֆաքիհ, մուհադդիս և հանաֆիական մազհաբի հիմնադիրն ու անվանատուն:անվանատուն։ Ծնվել է Քուֆայում`Քուֆայում՝ հարուստ մետաքսավաճառի ընտանիքում (իրանական մավալիներից):։ Աբու Հանիֆան ստացել է փայլուն ընդհանուր և աստվածաբանական կրթություն, երիտասարդ տարիքում լսել է վերջին ասհաբներին, 22 տարեկանում դարձել է հայտնի իրաքյան աստվածաբան Համմադ իբն Աբի Սուլեյմանի աշակերտը, որի գրական շրջանակում անցկացրել է 18 տարի մինչև հիմնադրի մահը, իսկ այնուհետև 10 տարի ինքն է գլխավորել այդ շրջանակը`շրջանակը՝ համարվելով Քուֆայի և Բասրայի ամենահեղինակավոր ֆաքիհը:ֆաքիհը։
747-48 թ. Աբու Հանիֆան գնաց Մեքքա`Մեքքա՝ փախչելով Իրաքի կուսակալ Իբն Խուբայրայի հետապնդումներից, որը փորձում էր նրան հարկադրել պետական ծառայության:ծառայության։ Իշխանությունում Աբբասյանների ամրապնդումից հետո Աբու Հանիֆան վերադարձավ Իրաք, որտեղ շարունակեց հարուստ առևտրականի և գիտնականի իր կյանքը:կյանքը։ Խալիֆա ալ-Մանսուրը (754-775) նրան առաջարկեց նոր մայրաքաղաք Բաղդադում զբաղեցնել կադիի կամ ցանկացած այլ բարձր պաշտոն, սակայն Աբու Հանիֆան վճռականորեն հրաժարվեց:հրաժարվեց։ Խալիֆան հրամայեց նրան բանտ նետել և նույնիսկ դաժանորեն ծեծել`ծեծել՝ չնայելով նրա տարիքին և դիրքին:դիրքին։ Շուտով դրանից հետո Աբու Հանիֆան մահացավ:մահացավ։
==Գործունեություն==
Աբու Հանիֆայով իսլամական աստվածաբանության մեջ սկսվում է գրավոր ավանդույթը:ավանդույթը։ Նրան է վերագրվում իսլամական դոգմատիկայի վերաբերյալ գրի առնված առաջին ստեղծա-գործությունը`գործությունը՝ «ալ-Ֆիկհ ալ-աքբարը» (արաբերեն՝ الفقه الأكبر, մեծագույն իրավունք) կամ «Ասլ աթ-Թաուհիդը»(արաբերեն՝ أصل التوحيد, միաստվածության հիմք), որը, երևում է, իսկապես իր հիմքում ունի Աբու Հանիֆայի տեքստերից մեկը:մեկը։ Նրանում ձևակերպված են իսլամական դոգմատիկայի հիմնական դրութները`դրութները՝ միաստվածության, Ալլահի ատրիբուտների, Ղուրանի`Ղուրանի՝ որպես Աստծո խոսքի, Ալլահի ամենակարողության, կամքի ազատության, մարգարեական արժանապատվության, մարդկանց մեղսագործ էության, բարի գործերի և դրանց համար փոխհատուցելու, հավատքի (իման, արաբերեն՝ الإيمان), նախասահմանման, բարեպաշտության, Ղուրանում հիշատակվածների արժանիքների մասին:մասին։ Այս ստեղծագործությունում հստակորեն երևում է մուրջիիտների և մութազլիների հայացքների դեմ պայքարը:պայքարը։
Աբու Հանիֆան կազմել է նաև հադիսների ոչ մեծ հավաքածու (մուսնադ, արաբերեն՝ مسند):։ Աբու Հանիֆան համարվում է առաջինը, ով կիրառեց իրավական հարցերի կազուիստական հետազոտության մեթոդներն այնպես, որ հնարավոր դարձավ ֆաքիհների սխոլաստիկական աշխատանքների մերձեցումն ամենօրյա կյանքի պահանջների հետ:հետ։ Աբու Հանիֆան և նրա հե-տևորդները մշակել են անալոգիայով (կիյաս, արաբերեն՝ قياس) դատելու ռացիոնալիստական սկզբունքների և իրավական հարցերի լուծման ժամանակ նախընտրության (իսթիհսան, արաբերեն՝ استحسان) օգտագործման մեթոդի-կա:կա։ Նա հիմնավորեց սովորույթի (‘ուրֆ, արաբերեն՝ عُرف) նորմաների` որպես իրավունքի աղբյուրներից մեկի օգ-տագործման հնարավորությունը:հնարավորությունը։ Աբու Հանիֆայի ժառանգությունը մեջբերումների և հղումների տեսքով պահպանվել է Աբու Յուսուֆի «Քիթաբ ալ-խարաջում» (արաբերեն՝ كتاب الخرج), ինչպես նաև Մուհամմադ աշ-Շայբանիի բոլոր ստեղծագործություններում, հատկապես «ալ-Մաբսուտում» (արաբերեն՝ المبسوط):։ Աբու Հանիֆային վերագրվող «Քիթաբ ալ’ալիմ վա-լ-մութա’ալլիմը» (արաբերեն՝ كتاب العالم والمتعلم) և «Վասիյաթ Աբի Հանիֆան» (արաբերեն՝ وصـيـة الإمـام أبـي حـنـيـفـة ) ստեղծվել են նրա հայացքների հիման վրա:վրա։
Աբու Հանիֆայի քաղաքական հայացքները բնորոշվում են բարձրագույն իշխանության, որը գտնվում էր մուսուլմանական հասարակության բազմակողմանի հսկողության ներքո, լեգիտի-մության սկզբունքի հանդեպ ձգտումներով:ձգտումներով։ Աբու Հանիֆան քաղաքային առևտրա-արհեստագործական շրջանակների ամենավաղ և վառ ներկայացուցիչներից մեկն է, որը պաշտպանում էր վերջիններիս շահերը`շահերը՝ արտահայտված կրոնա-իրավական ուսմունքի ձևով:ձևով։
==Ալ-Հանաֆիյյա==
Հանաֆիները հանաֆիական մազհաբի հետևորդներն են (հիմնադիր Աբու Հանիֆայի անունով), որը ծագել է 8-րդ դարում Քուֆայում (Իրաք):։ Այս մազհաբի յուրահատ-կություններն հետևյալն են. Ղուրանն ընդունվում է որպես իրավունքի աղբյուր ամբողջովին և անառարկելիորեն, սուննան ընդունվում է որպես անկախ աղբյուր, բայց միայն հադիսների հանգամանալի ընտրությունից հետո, նախորդներից ժառանգված համաձայնեցված կարծիքը (ալ-իջմա’, արաբերեն՝ الإجماع) հաշվի է առնվում միայն այն դեպքում, երբ այն ծագում է հենց այն մարդկանցից, ովքեր համարվում են ճշմարիտ հադիսների փոխանցողներ:փոխանցողներ։ Սակայն նոր հարցերի ուսումնա-սիրման ժամանակ ընդունվում է հեղինակավոր դեմքերի ցանկացած այլ խմբի իջմա’ն և այդպիսով հնարավորություն է ստեղծվում տարածաշրջանային իջմա’ների ստեղծման համար:համար։ Անա-լոգիայով դատողությունը (ալ-կիյաս, արաբերեն՝ القياس) կարող է կազմվել ցանկացած ճշգրիտ նյութի վերաբերյալ, նույիսկ ոչ միշտ նրա հեղինակության կարգով, բայց անպայման խորը տրամաբանական հիմ-նավորմամբ:նավորմամբ։ Որպես մեթոդ, որով կարող է ուղղվել կիյասի հիման վրա ընդունված որոշումը, եթե այն տանում է դեպի վատ կամ աբսուրդային արդյունքի, ընդունվում է նախընտրելի որոշումը (իսթիհսան, արաբերեն՝ استحسان) :։
[[Պատկեր:Madhhab Map2.png|մինի|աջից]]
Մազհաբ ալ-հանաֆիյան թույլ է տալիս սովորական իրավունքի (‘ուրֆ, արաբերեն՝ عُرف) լայն կիրառումը որպես իրավունքի օժանդակ, բայց ոչ անկախ աղբյուր, ինչը թույլ է տալիս հեշտացնել գործնա-կան հարաբերությունները, գործնական և կենցաղային շփումների մեջ մտնել այլադավանների հետ, կենցաղում ստանալ զգալի զիջողություններ: Ի շնորհիվ այսպիսի մեծ հանդուրժողակա-նության` հանաֆիական մազհաբը`մազհաբը՝ 9-րդ դարից սկսած, արագորեն սկսեց տարածվել դեպի հյուսիս և արևելք`արևելք՝ գրավելով Անատոլիան, Բալկանները, Հյուսիսային Կովկասը, մերձսևծովյան տարածքները, մերձվոլգյան տարածքները, Միջին Ասիան, Աֆղանստանը, Հնդկաստանը և մինչև Չինաստան ընկած լայնամասշտաբ տափաստանային տարածքներ, ինչպես նաև ամրապնդվելով Ինդոնեզիայի կղզիներում:կղզիներում։ Հանաֆիականներ էին Ոսկե Հորդայի խաները, Մեծ Մոգոլները և Օսմանյան կայսրության սուլթանները:սուլթանները։ Հանաֆիական մազհաբին հետևում է ԱՊՀ երկրների (բացի Ադրբեջանից և Միջին Ասիայի ոչ մեծ խմբերից), Բուլղարիայի և նախկին Հարավսլավիայի մուսուլմանների մեծամասնությունը:մեծամասնությունը։
==Հանիֆ==
Հանիֆը բարեպաշտ մարդն է, ով դավանում է ճիշտ միաստվածություն:միաստվածություն։ Մուսուլմանական ավանդության համաձայն այդ տերմինով նախաիսլամական Արաբիայում անվանում էին ցե-ղային կուռքերին երկրպագելուց հրաժարվող մարդկանց, ծիսական մաքրություն պահպանող ճգնավորներին, ովքեր հավատում էին մեկ աստծո, բայց չէին հարում ո´չ քրիստոնյաներին, ո´չ էլ հուդայականներին:հուդայականներին։ Այդ մարդկանց անորոշ մոնոթեիզմը ծառայեց որպես իսլամի արաբական աղբյուրներից մեկը:մեկը։
Ղուրանում հանիֆ է անվանվում Իբրահիմը, ում կրոնը (իսկական մոնոթեիզմ) իբր Մուհամմադն է վերականգնել(վերստեղծել):։ Հանիֆը հակադրվում է նաև հեթանոս-բազմաստ-վածներին և հուդայականների ու քրիստոնյաների աղճատված միաստվածությանը. Իբրահիմի մասին հատուկ ասված է, որ նա ո´չ հուդայական է, ո´չ էլ քրիստոնյա:քրիստոնյա։ Ղուրանում հանիֆ բառն առաջանում է մեդինայական շրջանում`շրջանում՝ որպես մուսլիմ տերմինի հոմանիշ. Իբրահիմի մասին այդպես էլ ասվում է`է՝ հանիֆ մուսլիմ:մուսլիմ։ Իբն Մաս’ուդի ընթերցումների համաձայն`համաձայն՝ Ղուրանում նույնիսկ գոյություն է ունեցել հանիֆիյա տերմինը, որը տեքստի այլ տարբերակներում փոխա-րինվել է իսլամ տերմինով (օրինակ, 3:193։19/17-ում):։
8-9-րդ դարերից սկսած մուսուլմանական գրականության մեջ հանիֆ հաճախ նշանակում է «մուսուլման». տարածված է իսլամի նշանակությունը որպես «հանաֆիական կրոն»:։ Այս տեր-մինը տարածված էր սուֆիականների շրջանում, որոնք իրենց հաճախ անվանում էին հանիֆ:հանիֆ։ Մուսուլմաններին այդպես էին անվանում նաև քրիստոնյա արաբ հեղինակները:հեղինակները։ Պատմական գրականության մեջ 12-13-րդ դարերում հանիֆ էին անվանում հեթանոս նախնիներին, լեգենդներ էին հորինում նրանց կողմից հանաֆիայի ընդունման մասին (օրինակ, Սելջուկների նախնիների մասին):։
Օգտագործված գրականություն՝
Ислам:Ислам։ Энциклопедический Словарь. Mосква, 1991
|
