«Արդեններ (գավառ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ clean up, փոխարինվեց: , → , (29) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 67.
== Պատմությունը ==
[[Ֆրանսիական մեծ հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] ժամանակ [[1790]] թ. [[մարտի 4]]-ին կազմավորված առաջին 83 դեպարտամենտներից մեկն է: Այն իր մեջ ներառում է նախկին Շամպան և Արգոն գավառների մի մասը և 18-րդ դարում Իսպանական Նիդերլանդներից ետ վերցրած որոշ տարածքներ:<br />
1793 թ. մայիսի 12-ին դեպարտամենտն ընդարձակվեց, միացնելով Լյեժի եպիսկոպոսությունը: [[Վաթեռլոոյի ճակատամարտ]]ից հետո 1815 թ. հունիսի 18-ին անջատվեցին տարածքներ, փոխանցվելով Նիդերլանդներին` [[Բուլոն]]ի դքսությունը, Կուվենը, Մարիեմբուրգը, Ֆանյոլը և Ֆիլիպվիլը։ Դրան ավելացրած, 1815 թ. հունիսից մինչև 1818 թ. նոյեմբերը դեպարտամենտն օկուպացրել էին պրուսական զորքերը։<br />
1870 թ. [[սեպտեմբերի 2]]-ին Պրուսական զորքերի դեմ տեղի ունեցած [[Սեդանի ճակատամարտ|ճակատամարտում]] Սեդանը եղել է [[Նապոլեոն III]]-ի հանձնվելու տեղը։ [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայի թագավոր]] [[Վիլհելմ I (Գերմանիայի կայսր)|Վիլհելմ I-ը]] և [[Բիսմարկ Օտտո ֆոն|Բիսմարկը]] ճակատամարտին հետևում էին Սեդանը շրջապատող բլուրներից։ Այս պարտությունով նշանավորվեց Ֆրանսիական երկրորդ կայսրության վերջը և 1870թ. սեպտեմբերի 4-ին Ֆրանսիական երրորդ հանրապետության ծնունդը։
[[Պատկեր:Bundesarchiv Bild 104-0152, Argonnen, zerschossener Wald, Stellung.jpg|մինի|ձախից|Հրետանային գնդակոծության հետեւանքով ամայացած Արգոնի անտառը 1915 թ. Հոկտեմբերին:]]
Երկու համաշխարհային պատերազմների ժամանակ Արդենների ռազմավարական կարևոր դիրքը նպաստում էր, որ դառնա բանակների ընդհարման վայր։ Ֆրանսիացիները հավատացած էին, որ իր տեղանքով և խիտ անտառներով տարածաշրջանը լիովին պաշտպանված է և դրան կարևորություն չէին տալիս։<br />
[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ընթացքում դեպարտամենտի տարածքում տեղի ունեցած [[Արդենների օպերացիա|Արդենների ճակատամարտի]] ժամանակ [[Շառլվիլլ-Մեզյեր|Շարլեվիլ-Մեզյերը]] դարձավ Գերմանիայի [[Վիլհելմ (Պրուսիայի թագաժառանգ)|արքայազնի]] շտաբը։ Վուզիերում և այլ վայրերում Չեխոսլովակյան լեգեոնները կռվում էին հետագայում Չեխոսլովակիայի նախագահ դարձած [[Յան Մասարիկ]]ի հրամանատարությամբ, և այդ նույն քաղաքի մոտակայքում է, որ վթարի ենթարկվեց [[Ռոլան Գարոս]]ի օդանավը։<br />
[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ընթացքում Գերմանական բանակի գլխավոր ջանքերն ուղղված էին այս տարածքում, հատկապես՝ [[Մաաս]] գետի աջ ափին հաստատվելու վրա։ [[Էրիխ ֆոն Մանշտայն|Գեներալ ֆոն Մանշտայնի]] մշակած և Հիտլերի հավանությանն արժանացած ծրագրով գերմանացիները ֆրանսիական զորքերի համար այդտեղ ստեղծեցին ռազմավարական թակարդ։
Այս դեպարտամենտում է վերջանում [[Մաժինոյի գիծ]]ը, այստեղ է տեղակայվել վերջին ամրոցը՝ [[Կարինյան]]ից հինգ կիլոմետր հեռավորության վրա։ Ֆրանսիացի գեներալը չցանակացավ պաշտպանական գիծը շարունակել չեզոք և բարեկամ [[Բելգիա]]յի սահմանի երկայնքով։ Բացի այդ, նրանք հույս ունեին, որ բացառիկ տեղանքն ու անտառները կկասեցնեն գերմանական բանակին։<br />
1940 թ. զինադադարից հետո Արդեններ դեպարտամենտըը հայտարարվեց «արգելված գոտի»։
Տող 88.
* Եվրոպայի ամենամեծ՝ [[Սեդանի դղյակ]]ի մոտ ամեն տարի անցկացվող փառատոնը հավաքում է ավելի քան 30 000 դերակատար։
* Այմոնի ժողովրդական փառատոնին մի տեղում հավաքվում է մոտ 10 000 մարդ։
* Ռոք փառատոններ են անցկացվում Վուզյերում, Էլ Մոնում։
=== Արդենները հեքիաթներում և լեգենդներում ===
[[Պատկեր:Carjat Arthur Rimbaud 1872 n2.jpg|մինի|աջից|120px|[[Արթյուր Ռեմբո]]ն (1854-1891թթ.) ֆրանսիացի ամենահայտնի բանաստեղծներից մեկը, ծնվել է [[Շառլվիլլ-Մեզյեր|Շարլեվիլ-Մեզյերում]]:]]
Երկար ժամանակ տարածաշրջանն իր ժայռերով, գետերով, լճերով և խիտ մութ անտառներով եղել է եղել է լեգենդների երկիր, ինչպես, օրինակ, «[[Էմոնի չորս որդիները]]»՝ իրենց Բայար անունով ձիու վրա նստած ասպետների մասին լեգենդը, որոնց հմայել էր Մոժին։ Նրանից է իր անունն ստացել [[Կառլոս Մեծ|Շարլեմանի]] օրոք հիմնադրված [[Նուայե-Պոն-Մոժի]] գյուղը։<ref>[http://books.google.com/books?id=Lj-vx5moRQUC&pg=PA153|plume=oui ''The Ardenne''], Jean-Pierre Lambot, Éditions Mardaga, 1987, ISBN 9782870093160, 175 pages {{fr icon}}</ref>
== Արդեններ դեպարտամենտի հետ կապ ունեցած նշանավոր մարդիկ ==
*[[Ռոբեր դը Սորբոն]] (1201–1274), հիմնադրել է [[Սորբոն]] համալսարանը, ծնվել է Սորբոն գյուղում;
*[[Գիյոմ դը Մաշո]] (1284–1370), բանաստեղծ, երգահան, ծնվել է Մաշո քաղաքում;
*[[Իպոլիթ Թեն]] (1828–1893), փիլիսոփա և պատմաբան, [[:fr: Académie française|Ֆրանսիայի Ակադեմիայի]] անդամ, ծնվել է [[Վուզյե]] քաղաքում;
*[[Նիկոլա Լուի դը Լակայլ]], 18-րդ դարի աստղագետ և քարտեզագիր;
*[[Ժակ Բուշե դը Պերտ]], հնէաբան։
== Արտաքին հղումներ ==
| |||