«Կիրակոս Երզնկացի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կիրակոս Երզնկացի''', հայ իմաստասեր, մատենագիր, մեկնիչ, բանաստեղծ, մանկավարժ, եկեղեցական-քաղաքական գործիչ: Ուսանել է [[Երզնկա]]յում: [[1315]] թվականից՝ ռաբունապետ, Երզնկայի XIII-XIV դարերի գրական-իմաստասիրական դպրոցի նշանավոր ներկայացուցիչ է. գրել է ճառեր, քարոզներ, կանոնախրատական գործեր, մեկնություններ, շարականներ: Զարգացրել է նախորդների, մասնավորապես Հովհաննես Երզնկացի Պլուզի փիլիսոփայական հայացքներն ու առաջադիմական տեսակետները: Ուսումնասիրելով և համադրելով հին աշխարհի իմաստասերների գաղափարները՝ նա առաջնություն է տվել [[Արիստոտել]]ի աշխարհըմբռնմանը: Քննել է անցավորին հավիտենականի, մարմնի և հոգու, նյութի և ստեղծագործության, եզակիի և ընդհանուրի փոխհարաբերության, իմացության միջոցների ու աստիճանների, գիտությունների դասակարգման և այլ փիլիսոփայական խնդիրներ: Մարմնի և հոգու փոխհարաբերությունը վերլուծել է որպես նյութի և մտքի, նյութի և արվեստի, ձևի և բովանդակության փոխհարաբերություն: Իբրև նյութի հիմնական հատկանիշ առանձնացրել է մշտական շարժումը, փոփոխելիությունը և հավերժությունը: Հոգին նույնացնելով մտքի հետ՝ հաստատել է նաև մարդու հոգևոր էության մշտապես դեպի կատարյալը վերափոխվելու հնարավորությունը: Ըստ Կիրակոս Երզնկացու, ճանաչողության առաջին աստիճանը զգայականն է, իսկ իրի կամ երևույթի վերջնական և ամբողջական ճանաչման համար անհրաժեշտ հինգ հիմնական գործոններից (զգայություն, երևակայություն, կարծիք, տրամախոհություն, միտք) ամենակարևորը միտքն է, որի էությունը, ըստ նրա, ընդհանրացման ունակությունն է՝ կոնկրետից ընդհանուրը և հակառակն ընթացող մտավոր գործունեությունը: Այս ամենի հիմքում, նա առանձնացրել է մարդու առաքինությունը՝ նրա բարոյական կողմնորոշվածությունը: Նա երկար տարիներ զբաղվել է ուսուցչությամբ: Նա հատուկ ուշադրություն է դարձրել ավանդվող առարկաների և նյութի ընտրությանը, մատուցման եղանակին: Ուսուցանելը համարել է մտավորականի սրբազան պարտականությունը, գիտելիքները չօգտագործելը, աշակերտներ չպատրաստելը՝ հանցանք: Կազմել է ժամանակի համար բարձրագույն կրթության ձեռնարկ հանդիսացող ժողովածուներ՝ փիլիսոփայական երկերի, ճառերի, մեկնությունների, խրատների ու գիտության զանազան բնագավառներ ընդգրկող այլ նյութերի հատուկ ընտրությամբ (օրինակ, [[Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան]]): Ընդօրինակելու, նմանվելու ձգտումը համարելով երեխայի ամենաբնորոշ գիծը՝ Կիրակոս Երզնկացին կարծում է, որ իմացական ու բարոյական կրթությունը պետք է կազմակերպել նախ դրական օրինակով ու գործով, ապա միայն խոսքով, սկզբից վերացնելով արատ ծնող պատճառները՝ մանկան մեջ ուժեղացնել գիտակցական գործոնը, սխալն զգալու և ուղղելու կամքը: Ելնելով տարիքային առանձնահատկություններից՝ նա դաստիարակությունը բաժանել է երեք շրջանի: Ըստ նրա, առաջին շրջանում պետք է գերակշռի դաստիարակի դերն ու միջամտությունը, երկրորդում՝ դաստիարակվողի գիտակցականությունն ու իր արարքների համար պատասխանատվությունը, երրորդում՝ այդ երկու ազդակների զուգակցումը: Կիրակոս Երզնկացու երկերում կարևոր տեղ են գրավում կանոնական [[խրատ]]ները, որոնք ունեն նաև օրենսդրական նշանակություն: Հանցանքը քննելիս նա անհրաժեշտ է համարել անհատական և հոգեբանական մոտեցումը (տարիքը, սեռը, ընտանեկան, ամուսնական վիճակը, սոցիալական պայմանները, դրդապատճառները և այլն): Նրա աշխատություններն ունեն պատմա-ճանաչողական մեծ արժեք, բովանդակում են հայ և այլ ժողովուրդների կենցաղը, բարքերը, սովորույթները, օրենքները, զբաղմունքը, հետաքրքրությունները, հասարակական-քաղաքական կյանքն արտացոլող տեղեկություններ: Շարունակելով իր դպրոցի ավանդները՝ նա հետևողականորեն պայքարել է հայ ժողովրդի միասնությունը պառակտող այլազգի ու դավանափոխ հայ քարոզիչների դեմ, պաշտպանել ազգերի համերաշխ ու իրավահավասար գոյակցության սկզբունքը: Նրա չափածո գործերը քիչ են պահպանվել, սակայն իրենց բարձր արվեստի շնորհիվ հեղինակին հռչակել են միջնադարի մեծ շարականագիր: Աշխատությունները պահպանվում են Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանում և արտասահմանյան ձեռագրապահոցներում:

{{ՀՍՀ}}