«Անողնաշարավորներ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →Տիպերը |
No edit summary |
||
Տող 11.
<div class="thumbcaption" style="width:300px;">Անողնաշարավոր կենդանիներ ({{lang-la|Invertebrata}})</div>
</div>
'''Անողնաշարավորներ''' ({{lang-
Ունենալով ընդհանուր [[բազմաբջիջ]], [[էուկարիոտ]] նախնի, բոլոր տիպերը ընգրկում են անողնաշարավոր կենդանիներ, բացառությամբ` քորդավորների տիպի։ Չնայած սրան, քորդավորների տիպի 3 ենթատիպերից 2-ը նույնպես անողնաշարավոր են ([[գլխաքորդավորներ]]ը և [[պարեգոտավորներ]]ը)։ Այս երկուսը և մնացած անողնաշարավորները ունեն միայն մեկ [[հոմեոզիսային գեն]]երի կուտակում, այն դեպքում, երբ ողնաշարավորները ունեն այդ գեների մի քանի կրկնօրինակ։
Պալեոկենդանաբանության և պալեոկենսաբանության մեջ անողնաշարավորների բրածո մնացորդները ուսումնասիրող ուղղությունը անվանվում է` [[անողնաշարավորների հնէաբանություն]]:
== Ուսումնասիրման պատմություն ==
[[Կարլ Լիննեյ]]ը այս կենդանիները բաժանեց 2 խմբի` միջատներ (insecta) և որդեր (vermes)։ [[Ժան-Բատիստ Լամարկ]]ը [[1793 թվական]]ին առաջին անգամ օգտագործեց անողնաշարավոր տերմինը և 2-ի փոխարեն նրանց բաժանեց 10 խմբերի` սարդակերպեր, խեցգետնակերպեր` Լիննեյի «միջատներ» ճյուղից և փափկամարմիններ, օղակավոր որդեր, ճառագայթավորներ, բեղոտանիներ, աղեխորշավորներ, ինֆուզորիաներ` Լիննեյի «որդեր» ճյուղից։ Այժմ անողնաշարավորները բաժանվում են շուրջ 30 տիպերի մեջ, ընգրկելով այնպիսի պարզ [[օրգանիզմ]]ներ, ինչպիսին են` [[սպունգներ]]ը և [[տափակ որդեր]]ը, ինչպես նաև բարդ կազմավորված օրգանիզմներ ինչպիսին են` [[հոդվածոտանիներ]]ը, [[փափկամարմիններ]]ը:
===Անողնաշարավորների ուսումնասիրությունը Հայաստանում===
Հայաստանում անողնաշարավորների ուսումնասիրությամբ հիմնականում զբաղվում են [[ՀՀ ԳԱԱ Կենդանաբանության ինստիտուտ]]ում։ Մեծ ներդրում ունեն անողնաշարավորներ Տեր-Պողոսյանը, է. Դավթյանը, Ս. Յաբլոկով-ԽնձորյաՆը, Մ. Տեր-Մինասյանը, Ս. Մովսիսյանը և ուրիշներ։
==Տիպերը==▼
==Նշանակություն==
Անողնաշարավորներ տարածված են ամենուրեք՝ քաղցրահամ ջրերում, ցամաքում, հողի շերտերում և այլն։ Շատերը բույսերի և կենդանիների [[մակաբույծներ]] են։ Անողնաշարավորների բրածո մնացորդները կարևոր նշանակություն ունեն երկրաբանական շերտերի հասակը որոշելիս, որը նպաստում է օգտակար հանածոների ([[նավթ]], [[կավիճ]], [[քարածուխ]]) հայտնաբերմանը։ Կարևոր եև բնության մեջ նյութերի և էներգիայի շրջապտույտում։ Բացառիկ մեծ է անողնաշարավորների նշանակությունը մարդու համար։ Նրանց կենսագործունեության արգասիքները (մոմ, [[մետաքսաթել]], ներկանյութեր) ունեն տեխիկատնտեսական նշանակություն, օգտագործվում են որպես սնունդ, միաժամանակ կեր են [[թռչուններ]]ի, [[ձկներ]]ի ու այլ կենդանիների համար։ Կան նաև վնասակար տեսակներ՝ վարակիչ հիվանդությունների [[հարուցիչներ]]ի տարածողներ, գյուղատնտեսական բույսերի, սննդամթերքների [[վնասատուներ]]։
==Տարածվածությունը==
Հայտնի է անողնաշարավորների մոտ 1.260 հազար տեսակ. [[նախակենդանիներ]]՝ 25-30 հազար, [[սպունգներ]]՝ 5 հազար, [[աղեխորշավորներ]]՝ 9 հազար, տարբեր [[որդեր]]՝ 46 հազար, [[փափկամորթներ]]՝ 128 հազար, [[հոդվածոտանիներ]]՝ 1.066 հազար (1 մլն [[միջատներ]]), [[մամռակենդանիներ]]՝ 2,7 հազար և այլն։ Բնության մեջ տարածված անողնաշարավորների թիվը հավանաբար շատ ավելի մեծ է, քանի որ ամեն տարի նկարագրվում են անողնաշարավորների բազմաթիվ նոր տեսակներ։
===Տարածվածությունը Հայաստանում===
Հայաստանում տարածված են նախակենդանիներ (15 հազար), որդեր (մոտ 580 տեսակ), հոդվածոտանիներ (9 հազար, որից 8 հազար՝ [[միջատներ]]), փափկամարմիններ (155 տեսակ)։
▲===Տիպերը===
[[Պատկեր:Drosophila melanogaster - side (aka).jpg|մինի|250px|աջից| [[Դրոզոֆիլ պղաճանճ]] (Drosophila melanogaster), համարվում է բազմաթիվ հետազոտությունների սուբյեկտ.]]
[[Պատկեր:SpongeColorCorrect.jpg|մինի|250px|[[Սպունգներ]]]]
Տող 55 ⟶ 63՝
[[Կատեգորիա:Կենդանիներ]]
{{ՀԲ}}
| |||