|
'''Պոպուլյացիոն գենետիկա''' կամ '''պոպուլյացիաների գենետիկա''', [[գենետիկա]]յի մի բաժին, որը ուսումնասիրում է [[ալլել]]ների բաշխման հաճախականությունը և դրանց փոփոխությունները էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերի`ուժերի՝ [[մուտագենեզ]]ի, բնական ընտրության, [[գեների դրեյֆի]], գաղթի գործընթացների ազդեցության տակ:տակ։ Այն նաև ուշադրություն է դարձնում ենթապոպուլյացիոն կառուցվածքին և պոպուլյացիայի տարածական կառուցվածքին:կառուցվածքին։ Պոպուլյացիոն գենետիկան փորձում է բացատրել հարմարվողականությունն ([[ադապտացիա]]ն) ու մասնագիտացումը և հանդիսանում է էվոլյուցիայի [[սինթետիկ]] տեսության հիմնական բաղադրիչներից մեկը:մեկը։ Պոպուլյացիոն գենետիկայի ձևավորման վրա առավել մեծ ազդեցություն են ունեցել [[Սյուել Ռայթ]]ը (անգլ. Sewell Wright), [[Ռոնալդ Ֆիշեր]]ը (անգլ. Ronald Fisher), [[Ջոն Հոլդեյն]]ը (անգլ. John Haldane) և [[Սերգեյ Սերգեյեվիչ Չետվերիկով]]ը, իսկ [[Գոդֆրի Հարդին]] (անգլ. Godfrey Harold Hardy) և [[Վիլհելմ Վայբերգ]]ը ձևակերպել են վճռորոշ օրինաչափությունները, որոնք որոշում են ալլելների հաճախականությունները պոպուլյացիաներում:պոպուլյացիաներում։
==Կիրառման ոլորտ և տեսական մաս==
Հնարավոր է էվոլյուցիայի ժամանակակից սինթետիկ տեսության առավել նշանակի ֆորմալ նվաճումն է հանդիսանում պոպուլյացիոն գենետիկայի մատեմատիկական հիմքերի ձևավորումը:ձևավորումը։ Որոշ հեղինակներ անգամ գտնում են, որ պոպուլյացիաների դինամիկայի մաթեմատիկական բացատրությունը էվոլյուցիայի [[սինթետիկ]] տեսության հիմքն է:է։
[[Ռիչարդ Լևոնտին]]ը ձևակերպել է պոպուլյացիոն գենետիկայի տեսական խնդիրները:խնդիրները։ Նա ներկայացրել է տեսական գենետիկայի 2 ոլորտ ` գենետիկական և [[ֆենոտիպ]]ային: Պոպուլյացիոն գենետիկայի ավարտված տեսության հիմնական նպատակը օրենքների հավաքածուի ձևակերպումն է, որոնք կարտահայտեն (G1) գենոտիպային հավաքածուից անցումը հնարավոր ֆենոտիպերի (P1) սերիային` հաշվի առնելով բնական ընտրության ազդեցությունը, ինչպես նաև օրենքների այն հավաքածուն, որը թույլ կտար ֆենոտիպերի (P2) հավաքածուին բնութագրել աստացված պոպուլյացիայում ներկայացված (G2) գենոտիպը:գենոտիպը։ Եվ քանի որ մենդելեևի •ենետիկան կարող է կանխագուշակել գենոտիպերի հաջորդ սերունդը ըստ ֆենոտիպերի հավաքածուի, շղթան փակվում է:է։ Ահա այս ձևափոխության սխեմատիկ պատկերը.
: <math>G_1 \rightarrow^{T_1}P_1 \rightarrow^{T_2}P_2 \rightarrow^{T_3}G_2
\rightarrow^{T_4}G_1' \rightarrow \cdots</math>
(Ըստ Lewontin 1974, p. 12).
Անգամ մի կողմ դնելով այն պահը, որ դասական աշխատանքների ընթացքում ժառանգության ուսումնասիրման և մոլեկուլյար գենետիակական հետազոտությունների մակարդակով հայտնաբերվել են մենդելեևի ժառանգականությունից բազում շեղումներ, ապա դա հսկայական խնդիր է:է։
T1-ը ներկայացնում է գենետիկական և [[էպիգենետիակա]]կան օրենքներ, գործառնական կենսաբանության կամ զարգացման կենսաբանության տեսակետներ, որոնք բնութագրում են գենոտիպից ֆենոտիպին անցումը:անցումը։ Նշանակենք այն որպես «գենոտիպ-ֆենոտիպ արտացոլում»:։ T2-ը դա բնական ընտրության գործունեության հետ կապված փոփոխություններն են T3-ը էներգետիկ կապերն են որոնք որոշում են գենոտիպերը ընտրված ֆենոտիպերի հիման վրա, և վերջապես T4-ը մենդելեևի գենետիկայի օրինաչափությունները:օրինաչափությունները։
Գործնականորեն կա էվոլյուցիոն տեսության 2 ճյուղ, որոնք գոյություն ունեն իրար զուգահեռ`զուգահեռ՝ ավանդական պոպուլյացիոն գենետիկա, որը գործողությունն է իրականացնում գենոտիպի հավաքածուների հետ, և կենսամետրիկ տեսություն, որը գործողություններ է իրականացնում ուսումնասիրվող օբյեկտների ֆենոտիպային հավաքածուների հետ, որոնք օգտագործվում են կենդանիների և բույսերի ընտրասերման ժամանակ:ժամանակ։ Համակարգի որոշակի մասը`մասը՝ ֆենոտիպից անցումը գենոտիպին, որպես կանոն, կորում է:է։ Դա հանգեցնում է նրան, որ համակարգի որոշ մոտեցումների կողմից բնութագրվող փոփոխականությունը, բնորոշվում է որպես կայուն կամ հաստատուն, այլ մոտեցումնեի կամ մեթոդների օգտագործման պայմաններում բնութագրվում է որպես էվոլյուցիոն օրինաչափորեն փոփոխվող:փոփոխվող։ Հետևաբար որևէ համապատասխան պոպուլյացիոն հետազոտության իրականացման համար անհրաժեշտ է ունենալ որոշակի գիտելիքներ ուսումնասիրվող համակարգի վերաբերյալ:վերաբերյալ։ Մասնավորապես, եթե ֆենոտիպը ամբողջությամբ որոշվում է գենոտիպով (օրինակ`օրինակ՝ մանգաղաձև-բջջային անեմիա) կամ ուսումնասիրման ժամանակահատվածը շատ փոքր է, ապա դուրս բերված ցուցանիշները կարող են դիտվել որպես հաստատուն, սակայն շատ դեպքերում դա ոչ կոռեկտ է:է։
==Պոպուլյացիաների գենետիկայի զարգացման փուլերը ==
# 20-ականների 2-րդ կեսերից մինչև 20-րդ դարի 30-ականների վերջ:վերջ։ Այս ժամանակաշրջանում տեղի էր ունենուն պոպուլյացիաների գենետիակական հետերոգենության վերաբերյալ տվյալների կուտակում:կուտակում։ Այն ավարտվեց պոպուլյացիաների պոլիմորֆիզմի վերաբերյալ պատկերացման ձևավորմամբ:ձևավորմամբ։
# 40-ականներից մինչև 20-րդ դարի 60-ական թվականների կեսերը:կեսերը։ Պոպուլյացիաների գենետիակական պոլիմորֆիզմի ապահովման մեխանիզմների ուսումնասիրում: ուսումնասիրում։ Գենետիակական [[պոլիմորֆիզմ]]ի ձևավորման մեջ հետերոզիսի կարևոր դերի վերաբերյալ պատկերացումների առաջացում և զարգացում:զարգացում։
# 60-ականների 2-րդ կեից մինչև 20-րդ դարի 70-ական թվականների վերջ:վերջ։ Այս փուլը բնորոշվում էպոպուլյացիաների ուսումնասիրման համար սպիտակուցային էլեկտրոֆարեզի կիրառմամբ:կիրառմամբ։ Պատկերացում է ձևավորվում էվոլյուցիայի չեզոք բնույթի վերաբերյալ:վերաբերյալ։
# 1970-ական թվականների վերջ:վերջ։ Այս շրջանը բնութագրվում է պոպուլյացիաներում տեղի ունեցող գործընթացների առանձնահատկությունների ուսումնասիրման համար դեպի ԴՆԹ տեխնոլոգիաների օգտագործումը մեթոդական տեղաշարժով:տեղաշարժով։ Այս փուլի կարևոր պահ է հաշվողական տեխնիկայի և մասնա գիտացված ծրագրերի (օրինակ`օրինակ՝ [[PHYLIP]], [[ClustalW]] ) կիրառումը:կիրառումը։
==Հայտնի պոպուլյացիոն գենետիկներ==
Ֆունդամենտալ օրինաչափությունը, որը նկարագրում է գեների և ֆենոտիպերի ալլելների հաճախականությունների միջև փոխհարաբերությունը իրարից անկախ դուրս են բերել Հարդին և Վայնբերգը [[1908]] թվականին:թվականին։ Այդ ժամանակաշրջանում պոպուլյացիոն գենետիկա դեռ գոյություն չուներ, այնուամենայնիվ հետազոտողների կողմից հայտնաբերված կախվածությունը գտնվում է տվյալ գիտության հիմքում:հիմքում։ [[Ս.Ս. Չետվերիկով]]ի աշխատանքները ռեցեսսիվ մուտացիաների կողմից Drosophila melanogaster բնական պոպուլյացիաների հագեցվածության արտահայտման ուղղությամբ նույնպես կարևոր խթան հանդիսացան գենետիկ պոպուլյացիոն հետազոտությունների զարգացման համար:համար։
Պոպուլյացիոն գենետիկայի տեսական և մաթեմատիկական ապարատի հիմնադիրներ կարելի է համարել անգլիացի բուսաբաններ [[Ռոնալդ Ֆիշերին]] (1890-1962) և [[Ջոն Հոլդեյնին]] (1892-1964), ինչպես նաև ամերիկացի գիտնական Սյուել Ռայթին(1889-1998): ։ Ֆիշերը և Ռայթը տարաձայնություններ ունեին մի շարք ֆունդամենտալ հարցերի շուրջ և բանավիճում էին ընտրության և գենետիկական դրեյֆի վերաբերյալ: վերաբերյալ։ Ֆրանսիացի հետազոտող [[Գուստավ Մալեկո]]ն (1911-1998) նույնպես կարևոր ներդրում ունեցավ դիտարկվող դիսցիպլինի վաղ զարգացման մեջ: մեջ։ Ամերիկյան և բրիտանական դպրոցների միջև տարաձայնություննրը շարունակվում էին երկար տարիներ:տարիներ։ [[Ջոն Մեյնարդ Սմիթ]]ը (1920-2004) Հոլդեյնի աշակերտն էր այն ժամանակ, երբ [[Ու. Դ. Համիլտոն]]ը (1936-2000) գտնվում էր Ֆիշերի աշխատանքների ազդեցության տակ:տակ։ Ամերիկացի գիտնական [[Ջորջ Պրայս]]ը (1922-1975) աշխատել է երկուսի հետ: հետ։ Ռայթի ներկայացուցիչները [[ԱՄՆ]]-ում դարձան ճապոնացի գենետիկ [[Մոտո Կիամուրան (1924-1994):։ Իտալացի Լուիջի Լուկա Կավալի-Սֆորցան պոպուլյացիաների գենետիկը Ռայթի հետևորդները ԱՄՆ-ում դարձան ճապոնացի գենետիկ [[Մոտո Կամուրա]]ն:ն։ Իտալացի [[Լուիջի Լուկա Կավալի-Սֆորցա]]ն պոպուլյացիաների գենետիկ 1970-ական թվականներին աշխատել է [[Ստենֆորդ]]ում և հատուկ ուշադրություն էր դարձնում մարդու պոպուլյացիայի գենետիկային:գենետիկային։
== Գրականություն ==
| 