«Սուեզի ճգնաժամ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →Պատմություն: clean up, փոխարինվեց: : → ։ (68), ` → ՝ (19), → (348) oգտվելով ԱՎԲ |
չ →Պատմություն: clean up, փոխարինվեց: → (27) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 2.
== Պատմություն==
Հեղափոխությունից հետո Եգիպտոսի կառավարությունը որոշում էր ընդունել Նեղոսի վրա՝ Ասուանի մոտ, վիթխարի ամբարտակ կառուցելու մասին։ Այն պետք է նպաստեր ոռոգելի հողատարածքների կտրուկ ընդարձակմանը, գյուղատնտեսության զարգացմանը, ինչպես նաև զարգացող արդյունաբերության համար անհրաժեշտ էլեկտրաէներգիայի արտադրությանը։ Ասուանի ամբարտակաը ապահովելու էր ամբողջ Եգիպտոսի տնտեսական առաջընթացը և տնտեսական բարեփոխումների համալիր ծրագրերի իրականացումը։
Այս հսկայական ծրագրի իրականացման համար անհրաժեշտ էին վիթխարի ֆինանսական միջոցներ, որոնցից զուրկ էր Եգիպտոսը։ Եգիպտական կառավարությունը դիմեց ԱՄՆ-ի և Անգլիայի կառավարություններին։ Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը հայտնեց, որ պատրաստ է Եգիպտոսին տրամանադրել 200մլն ԱՄՆ դոլար վարկ ամբարտակի կառուցման առաջի փուլի համար ։ Եվս 70 մլն ԱՄՆ դոլար համաձայնեցին տրամադրել ԱՄՆ-ն և Անգլիան։
1956թ. օգոստոսի 16-ին Լոնդոնում Անգլիայի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի նախաձեռնությամբ կազմակերպվեց խորհրդաժողով, որում
Ամերիկյան ծրագիրը աջակցող երկրները լիազորեցին Ավստրալիայի վարչապետին, որ նա մեկնի Կահիրե և Նասերին համոզի ընդունել <<Միջազգային կառավարման>> ծրագիրը։ 1956թ. սեպտեմբերի 9-ին Նասերի և Մենզեսի միջև ընթացող բանակցություններն ավարտվեցին անհաջողությամբ։
Սեպտեմբերի 10-ին Դալլեսը հանդես եկավ <<Սուեզի ջրանցքի օգտագործողների ընկերություն>> ստեղծելու նոր նախագծով։ Նասերը մերժեց նաև այս ծրագիրը։ Այնուամենայնիվ, ընկերություն ստեղծելու հարցը քննարկվեց սեպտեմբերի 19-21-ին տեղի ունեցած Լոնդոնյան երկրորդ կոնֆերենցիայում։
Ընկերությունը ստեղծվեց Լոնդոնյան երրորդ խորհրդաժողովում(սեպտեմբերի 30-ից մինչև հոկտեմբերի 5-ը)։ Սակայն և' Անգլիան, և' Ֆրանսիան չէին կարող բավարարված լինել այս ամենով։ Նրանք ձգտում էին վերականգնել իրենց նախկին ազդեցությունը տարածաշրջանում և բոլոր բանակցությունները ընկերության վերաբերյալ դիտում էին իբրև Եգիպտոսի վրա հարձակումը քողարկելու միջոց։ Նրանք սկսել էին նախապատրաստել այս հարձակումը Իսրայելի հետ դեռևս 1956թ. սեպտեմբերից։ Բացի Սուեզի ջրանցքի խնդրից, Ֆրանսիան վախենում էր , որ Եգիպտոսի օրինակը Ալժիրի ազգային ազատագրական պայքարի խթաններից մեկը կհանդիսանա։ Դրան գումարվում էր նաև այն, որ Եգիպտոսը մեծ չափով ռազմական և դիվանագիտական օգնություն էր ցուցաբերում Ալժիրի ազգային ազատագրական պատերազմին(1954-1962թթ.)։ Անգլիան իր հերթին գտնում էր, որ Եգիպտոսի ռեժիմի տապալումը արգելակ կհանդիսանա
1956թ. հոկտեմբերի 22-ին Իսրայելի նախագահ Բեն Գուրիոնը Ֆրանսիայում՝ Փարիզի մոտակայքում, հանդիպում ունեցավ Անգլիայի արտաքին գործերի նախարար Ս. Լոյդի
1956թ. հոկտեմբերի 29-ին իսրայելական զորքերը ներխուժեցին Եգիպտոսի տարածք և սկսեցին շարժվել Սինայի թերակզու խորքերը՝ դեպի Սուեզի ջրանցք։ Իր հարձակումը Իսրայելը պատճառաբանեց ֆիդայիների ռազմական ճամբարները վերացնելու մտադրությամբ՝ Սինայի հյուսիսում ։ Իսրայելի հարձակումը սկսելու պահից ամբողջ արաբական աշխարհը պաշտպանեց Եգիպտոսին։ Սակայն ոչ մի արաբական երկրիր չհարձակվեց Իսրայելի վրա ` խաղաղությունը խախտելու համար: Հոկտեմբերի 30-ին Սինայ ուղարկված եգիպտական դիվիզիաները մտան կռվի մեջ Իսրայելի բանակի հետ: Իսրայելի հարձակում սկսելու հաջորդ օրը Եգիպտոսին և Իսրայելին ներկայացվեց վերջնագիր, համաձայն որի` մարտերը պետք է դադարեցվեին , և եգիպտական ու իսրայելական զորքերը պետք է հեռացվեին ջրանցքի երկու կողմերից 10 միլ հեռավորության վրա և պետք է թույլ տրվեր անգլոֆրանսիական զորքերի մուտքը Պորտ Սաիդ։ Իսրայելը , որի զորքերը այդ ժամանակ դեռ 200 կմ հեռու էին ջրանցքից, համաձայնեց ընդունել վերջնագիրը, սակայն չկանգնեցրեց զորքերի առաջխաղացումը։ Եգիպտոսը, սակայն, մերժեց վերջնագիրը՝ գտնելով, որ նրանում ներկայացված պահանջները դեմ են երկրի անկախությանը։ Իսրայելի առավելությունը իրեն զգացնել տվեց,
Ագրեսիայից հետո ՄԱԿ-ը մի քանի անգամ քննարկեց ագրեսիայի հարցը և պահանջեց դադարեցնել այն։ Նույնիսկ Բաղդադի պակտի Անգլիայի դաշնակիցները՝ Իրանը, Իրաքը և Պակիստանը, քննադատեցին Եգիպտոսի վրա հարձակումը։ Իրաքը և Պակիստանը անգամ պահանջեցին հեռացնել Անգլիային Բաղդադի պակտից ։ Նոյեմբերի 4-ին Սովետական Միության կառավարությունը դատապարտեց ագրեսոր կողմի երկրներին միջազգային նորմերը խախտելու համար, իսկ նոյեմբերի 5-ին Սովետական Միության նախարարների խորհուրդի քարտուղար Ն. Բուլգանինը նոտա հղեց Անգլիային, Ֆրանսիային և Իսրայելին, որ եթե նրանք չդադարեցնեն ագրեսիան, ապա Սովետական Միությունը լի է վճռականությամբ <<ուժի գործադրումով կործանիչ հարված հասցնել ագրեսորներին և խաղաղությունը վերականգնել Արևելքում։>> ։ Ագրեսիան դադարեցնելու պահանջով հանդես եկավ նաև ԱՄՆ-ի նախագահ Էյզենհաուերը ։ Այսպիսով՝ ներխուժումից հետո ագրեսորները հայտնվեցին միջազգային մեկուսացման մեջ։ Նրանք ստիպված էին դադարեցնել հարձակումը և նահանջել։ Արդեն 1956թ. նոյեմբերի 7-ին եռյակ երկրները դադարեցրին իրենց ռազմական գործողությունները Եգիպտոսում, ապա կես ամիս անց՝ դեկտեմբերի 22-ին, Եգիպտոսից իրենց զորքերը դուրս բերեցին Անգլիան և Ֆրանսիան, իսկ 1957թ. մարտին՝ Իսրայելը։
1956թ-ի պատերազմի ամենակարևոր արդյունքը այն էր, որ բրիտանական ու ֆրանսիական բանակների անհաջողությունը և նրանց ուժերի հարկադրաբար դուրսբերումը Եգիպտոսից խորհրդանշեց Մերձավոր Արևելքում եվրոպական (Անգլիայի և Ֆրանսիայի) օտար գերիշխանության դարաշրջանի ավարտը ։ Անգլիացի նշանավոր լեյբորիստ Ջոն Ստրեչին ժամանակին գրել է. <<1956թ. անհաջող ինքնաբերական ջանք գործադրվեց հետ շրջելու Մերձավոր Արևելքի ամբողջ գործընթացը, նորից օկուպացնելու Սուեզի ջրանցքի գոտին և վերկանագնելու Արևմուտքի տիրապետությունը արաբական աշխարհում։ Այս փորձը տևեց 3 շաբաթ և միայն արագացրեց քայքայման գործընթացը>> ։
Տող 28.
1. Հովհաննիսյան Նիկոլայ <<Արաբական երկրների պատմություն>>հատ.3-րդ, , Երևան 2006թ.
2. Կարապետյան Ռուբեն <<Արաբական
3. Андреев В.И., В
4. Ближневосточная политика великих держав и арабо-израильский конфликт, Нижний Новгород, Коллектив авторов, 2008.
5. Иванова И.И.<<Тупецко-Арабские
6. Керуман Ахмед ,Восставшие арабы в битве за Порт –Саид, Москва 1958г.
Տող 40.
7. Киссинджер Г. Дипломатия // Пер. с англ. В. В. Львова / Послесл. Г. А. Арбатова. — М. 1997г.
8. Новеищая
9. Политика США на Ближнем и Среднем Востоке (США и страны СЕНТО) / Отв. ред. Б.Г. Гафуров. М осква, 1960.
|