«Կապիտալ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կապիտալ''' (''[[գերմ.]] Kapital, [[ֆրանս.]] capital, սկզբնապես՝ գլխավոր ունեցվածք, գլխավոր գումար, [[լատ.]] capitalis —- գլխավոր''), տնտեսական կատեգորիա, արժեք, որը վարձու աշխատուժի շահագործմամբ հավելյալ արժեք է բերում, ինքնաճում է: Կապիտալիստների[[Կապիտալիստ]]ների ձեռքում կենտրոնացած կապիտալը հավելյալ արժեքի յուրացման միջոց է, պատմական կատեգորիա, այսինքն՝ բնորոշ է հասարակական-տնտեսական որոշակի ֆորմացիայի: Կապիտալի, որպես տնտեսական կատեգորիայի, գիտական վերլուծությունը տվել է [[Կ. Մարքս|Մարքսը]]՝ը՝ [[Կապիտալ (աշխատություն)|«Կապիտալ» աշխատության]] մեշմեջ: Կապիտալը, նշել է նա, իր չէ, այլ պատմական որոշակի արտադրաեղանակի պատկանող արտադրական հարաբերություն, որն այդ հարաբերությունը կրող իրերին տալիս է յուրահատուկ հասարակական բնույթ: Կապիտալի ծագման պատմական նախադրյալներն են ապրանքային արտադրությունը[[արտադրություն]]ը, ապրանքաշրջանառության ու [[առևտուր|առևտրի]] զարգացումը: Այն առաջանում է կապիտալի նախասկզբնական կուտակման կամ [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալիզմից]]ից կապիտալիզմին անցնելու շրջանում, երբ, միլիոնավոր մանր արտադրողների ունեզրկման հետևանքով աշխատուժը դառնում է ապրանք, և ձևավորվում են պրոլետարիատն ու բուրժուազիան: [[բուրժուազիա|բուրժուազիանԲանվոր]]: Բանվորներըները, այլ գոյամիջոց չունենալով, հարկադրված իրենց աշխատուժը վաճառում են կապիտալիստին: ՎերջինսtՎերջինս արտադրության պրոցեսում միավորում է շուկայում գնած ապրանքները՝ աշխատուժն ու արտադրամիջոցները, և արտադրության պրոցեսում դրանց արտադրողական սպառումից, նորաստեղծ ապրանքի իրացումից հետո ստանում է կանխավճարված կապիտալիցկապիտափց մեծ արժեք՝ հավելյալ արժեք: ԿապիտալիԿապիտլի ընդհանրական բանաձևն է՝ Փ—Ա—Փ՝Փ—Ա—Փ', որտեղ Փ-ն փողն է, Ա-ն՝ ապրանքը, Փ՝Փ'=Փ+ՃՓΔՓ-ն՝ կանխավճարված փողի և որոշ աճի՝ հավելյալ արժեքի, գումարն է: Իմպերիալիզմի փուլում կապիտալիստական արտադրության շարժառիթ է դառնում մենաշնորհային շահույթի ստացումը: Կ.Կապիտալը Մարքսը բացահայտեց կապիտալի երկու մասերի՝ հաստատուն և փոփոխուն կապիտալների միջև եղած որակական տարբերությունները: Հաստատուն կապիտալկապիտալը (C) ծախսվում է արտադրամիջոցներ ձեռք բերելու համար: Վերջինիս արժեքը [[բանվոր|բանվորի]] կոնկրետ աշխատանքով փոխանցվում է նորաստեղծ արդյունքին և չի փոխում իր մեծությունը, նոր արժեք չի ստեղծում: Փոփոխուն կապիտալկապիտալը (V) ծախսվում է աշխատուժ գնելու համար, վճարվում է որպես աշխատավարձ և բանվորի հավելյալ աշխատաժամանակում ստեղծած հավելյալ արժեքի (m) աղբյուրն է: Կապիտալի ինքնաճումը տեղի է ունենում կապիտալիկապիտափ պտույտիպաույւոի և կապիտալիկապ ի տափ շրջապտույտի պրոցեսում: Ուսումնասիրելով վերջինս՝ Մարքսը գիտականորեն հիմնավորեց կապիտալի բաժանումը (ըստ պատրաստի ապրանքի արժեքի փոխանցման եղանակի) հիմնականի և շրջանառուի: Կապիտալի պտույտի պրոցեսում նրա մի մասը մշտապես գտնվում Է ապրանքային և դրամական ձևերում: Կապիտալի այդ մասերի առանձնացումը հանգեցնում Է առևտրական կապիտալիկապիտափ և փոխատվական կապիտալի ձևավորման, որոնք առևտրական շահույթի և տոկոսի ձևով իրենց տերերին տալիս են արտադրության պրոցեսում ստեղծված հավելյալհավե,լյալ արժեքի մի մասը: Մեծ չափերի շահույթ ստանալու համար կապիտալիստները հավելյալ արժեքի մի մասը կուտակում են, որն ուղեկցվում Է կապիտալիկապիտափ համակենտրոնացման և կապիտալիկապիտափ կենտրոնացման աճով, արտադրության կենտրոնացման բարձր աստիճանում՝ կապիտալիստական [[մոնոպոլիա|մոնոպոլիաների]] առաջացմամբ: Զարգացնելով հավելյալ արժեքի մարքսյան տեսությունը՝ [[Վլադիմիր Լենին|Վ. Ի. [[Լենին|Լենինը]]ը բացահայտեց ֆինանսական կապիտալիկապիտափ Էությունը: Կապիտալիզմի[[Կապիտալիզմ]]ի վերացման և արտադրամիջոցների սոցիալիստական սեփականության պայմաններում կապիտալկապիտալը, որպես տնտեսականտնտ. կատեգորիա, դադարում էԷ գոյություն ունենալ: