«Օնտոգենեզ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
clean up, replaced: : → ։ (57) oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: ` → ՝ (7) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 3.
 
Օնտոգենեզը իրենից ներկայացնում է օրգանիզմի [[բջիջ]]ների բազմացման, տարբերակման, [[հյուսվածք]]ների, [[օրգան]]ների կազմավորման, նրանց գործառնությունների կարգավորման, մորֆոլոգիական, ֆիզիոլոգիական ձևավորման բարդ արոցեսների մի ամբողջ համալիր։
Այդ պրոցեսներն ընթանում են`են՝ մի կողմից ընդօրինակելով (կրկնելով) նախնիների առանձնահատկությունները, մյուս կողմից պայմանավորվում են այն [[միջավայր]]ով, որում հանդես է գալիս ձևավորվող օրգանիզմը։
 
Այսպիսով, օնտոգենեզը տվյալ օրգանիզմի արտաքին միջավայրի կոնկրետ պայմաններում ժառանգական հնարավորությունների դրսևորումն է։
Յուրաքանչյուր [[տեսակ]] ունի իր պատմական անցյալը։ Բնության մեջ սկիզբ առնելով և պատմական երկար ժամանակաշրջանում փոփոխությունների ենթարկվելով, այն հասել Է իր ներկա վիճակին։ Այդ երկար ուղին`ուղին՝ տեսակի անցած ճանապարհը, կոչվում է [[ֆիլոգենեզ]]։
Օնտոգենեզը և ֆիլոգենեզը սերտ կապի մեջ են և միմյանցով պայմանավորված։ Օնտոգենեզի մասին [[ուսմունք]]ը կենսաբանական բնավառ է, որն ուսումնասիրած է կենդանի էակի զարգացման պրոցեսը նրա ծնվելուց սկսած մինչև մահը։
 
Միաբջիջ [[էուկարիոտներ]]ի մոտ, որոնք բազմանում են [[վեգետատիվ բազմացում|վեգետատիվ]] ճանապարհով, այդ փոփոխություններն անհամեմատ շատ են հատկապես բազմաբջիջ էուկարիոտների մոտ, որոնք օժտված են սեռական բազմացումով։
 
Բազմաբջիջ օրգանիզմներում օնտոգենեզը բաժանվում է երկու շրջանների`շրջանների՝ [[սաղմնային զարգացում|սաղմնային]] (էմբրիոնալ) և [[հետսաղմնային զարգացում|հետսաղմնային]] (պոստէմբրիոնալ)։ Առաջինը բեղմնավորումից մինչև ծնվելն է, երկրորդը`երկրորդը՝ ծնվելուց հետո (սաղմնային թերթիկներից դուրս գալուց հետո), մինչև մահը։
 
==Օնտոգենեզի ուսումնասիրման պատմությունը==
Տող 19.
[[Պատկեր:Baer embryos.png|thumb|300px|Տարբեր ողնաշարավորների սաղմերի ուսումնասիրությունը, զարգացման տարբեր շրջաններում: [[Հեկկել]]ը արհեստականորեն նվազեցրել է սաղմերի միջև եղած տարբերությունը, որպեսզի հաստատի ռեկապիտուլյացիայի տեսությունը]]
 
[[Մանրադիտակ]]ի գյուտից հետո, երբ հայտնաբերվեցին [[սեռական բջիջներ]]ը, պրեֆորմիստները երկու ճամբարով հանդես եկան`եկան՝ օվիստների և անիմալկուլիստների։ Առաջինը պատրաստի օրգանիզմը տեսնում էր ձվաբջջում, երկրորդը`երկրորդը՝ սպերմատոզոիդում։ Առաջ քաշվեց նույնիսկ սաղմերի ներդրման տեսությունը, որի համաձայն նախնական բջջում կան ապագա սերունդների բոլոր սաղմերը ([[Հալեր|Ա. Հալեր]], [[Բոնե|Շ. Բոնե]])։
Առաջին հարվածը պրեֆորմիզմին հասցրեց ռուս գիտնական, ակադեմիկոս [[Վոլֆ|Կ. Վոլֆը]] (1733-1794) իր [[«Սաղմնավորման տեսություն»]] աշխատությամբ (1759)։ Նա նկարագրեց հավի ճտի զարգացումը և ապացուցեց, որ սաղմի զարգացման վաղ փուլերում կա միապաղաղ, ոչինչ չպարունակող նյութ, որից ձևավորվում է օրգանիզմը։ Նա զարգանում է աստիճանաբար և նորագոյացումների ճանապարհով։ Վոլֆը հանդիսացավ [[էպիգենեզ]]ի (հաջորդական նորագոյացումներով զարգացում) տեսության հիմնադիրը։
 
Տող 42.
Առաջին երեք փուլերը կարևոր հարմարողական նշանակություն ունեն և անհրաժեշտ են տեսակի բազմացման ու պահպանման համար։ Այդ փուլերում բնական ընտրությունը նպաստում է օգտակար [[գենոտիպ]]երի պահպանմանը։ Խանգարում է նրանցում [[մուտացիա]]ների առաջացմանը, որոնք կարող են տարբեր շեղումների պատճառ հանդիսանալ և իջեցնել [[կենսունակություն]]ը։
 
Այլ է չորրորդ`չորրորդ՝ ծերացման փուլը, այն տեսակի գոյության կռվում նրա հաջողության գործում դեր չի խաղում։ Այդ պատճառով էլ բնական ընտրությունը չի հեռացնում օնտոգենեզի փոփոխություններ առաջացնող գենոտիպերը, որոնք տանում են [[նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] տարբեր խախտումների և այդ փուլում իջեցնում են կենսունակությունը։ Հենց չորրորդ փուլում են դրսևորվում օրգանիզմի ծերացման փոփոխությունները, որոնց արդյունքում օրգանիզմը զառամյալ է դառնում և մահանում։
 
Ավելին, եթե ծեր օրգանիզմները ընդունակ չեն լինում [[բազմացում|բազմացման]], բայց մրցակցում են երիտասարդների հետ սննդի, տեղի համար և դրանով փոքրացնում են նրանց հետագա սերնդի քանակությունը, բնական ընտրությունը միջամտում է այնպիսի գենոտիպերի դրսևորմանը և տարածմանը, որոնք վերահսկում են բազմացման ընդունակությունը կորցրած օրգանիզմների կործանմանը անմիջապես նպաստող մեխանիզմները։