«Վերներ Հայզենբերգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հայզենբերգ Վերներ Կարլ''', ([[1901|դեկտեմբերի 5, 1901]] - [[1976|փետրվարի 1,1976]]), գերմանացի ֆիզիկոս, [[քվանտային մեխանիկա]]յի հիմնադիրներից։ Ավարտել է Մյունխենի համալսարանը ([[1923]])։ [[1923]]-[[1927]]-ին եղել է [[Մաքս Բոռն]]ի ասպիրանտը, [[1927]]-[[1941]]-ին`ին՝ [[Լայպցիգ]]ի և [[Բեռլին]]ի համալսարանների պրոֆեսոր, [[1941]]-ից`ից՝ Բեռլինի և Գյոթինգենի, [[1955]]-ից`ից՝ Մյունխենի ֆիզիկայի ինստիտուտի դիրեկտոր և պրոֆեսոր։ [[1925]]-ին [[Նիլս Բորի]] հետ մշակել է [[քվանտային մեխանիկա]]յի առաջին տարբերակը`տարբերակը՝ մարտիցային մեխանիկան։ Կատարել է հելիումի ատոմի քվանտամեխանիկական հաշվարկը, ցույց է տվել երկու տարբեր վիճակներում դրա գոյության հնարավորությունը։ [[1927]]-ին ձևակերպել է [[անորոշությունների սկզբունք]]ը, Յա. Ի. Ֆրենկելից անկախ մշակել ֆեռոմագնիսական նյութերի ինքնակամ մագնիսացվածության և [[փոխանակային փոխազդեցություն|փոխանակային փոխազդեցության]] տեսությունը։ Աշխատանքներ ունի նաև ատոմային միջուկի կառուցվածքի (բացահայտել է նուկլոնների փոխազդեցության փոխանակային բնույթը), [[ռելյատիվիստական քվանտային մեխանիկա]]յի, [[դաշտի միասնական տեություն|դաշտի միասնական տեսության]] վերաբերյալ ([[1932]])։

Հայզենբերգը մեծ ուշադրության էր արժանացնում [[Գիտության փիլիսոփայություն|գիտության փիլիսոփայական հիմնավորմանը]], որին նվիրել է մի շարք աշխատանքներ և ելույթներ։ 1950-ական թթ. լույս տեսավ նրա «Ֆիզիկան և փիլիսոփայությունը» գիրքը, որն ընդգրկում է Սենտ-Էնդրյուսի համալսարանում կարդացած Գիֆորդոֆյան դասախոսությունները, իսկ տասը տարի անց`անց՝ «Ամբողջը և մասը» ինքնակենսագրական աշխատությունը, որը [[Վայցզեկեր Կարլ Ֆրիդրիխ|Կարլ ֆոն Վայցզեկերը]] անվանել է մեր ժամանակների միակ պլատոնական երկխոսությունը<ref>А. В. Ахутин,, В. Гейзенберг, Физика и философия. Часть и целое, М. Наука, 1990, էջ 365 (Վերներ Հայզենբերգը և փիլիսոփայությունը) {{ref-ru}}</ref>։ [[Պլատոն]]ի փիլիսոփայությանը Հայզենբերգը ծանոթ էր դեռևս Մյունխենի դասական գիմնազիայում սովորելու տարիներին, որտեղ ստացել էր հիմնավոր հումանիտար կրթություն։ Բացի այդ, Հայզենբերգի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել հայրը, որը հայտնի բանասեր էր <ref>А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия էջեր 367—368 {{ref-ru}}</ref>։ Ողջ կյանքի ընթացքում Հայզենբերգը պահպանեց իր հետաքրքրվածությունը Պլատոնի և մյուս անտիկ փիլիսոփաների հանդեպ։ Նա կարծում էր, որ «հնարավոր չէ առանց հունական փիլիսոփայության իմացության զարգացնել ժամանակակից ատոմային ֆիզիկան» <ref>А. В. Ахутин, Вернер Гейзенберг и философия, էջ 370}} {{ref-ru}}</ref>։ XX դարի երկրորդ կեսի [[տեսական ֆիզիկա]]յի զարգացման մեջ նա տեսնում էր վերադարձ Պլատոնի որոշ ատոմիստական գաղափարներին (այլ մակարդակում).

* Արտասահմանյան անդամ է`է՝ [[Լոնդոնի թագավորական հասարակություն|Լոնդոնի թագավորական հասարակության]] (1955), [[Ամերկայի արվեստի և գիտության ակադեմիա]]յի, [[Իռլանդիայի թագավորական ակադեմիա]]յի, [[Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիա]]յի, [[Նիդեռլանդների գիտությունների թագավորական ակադեմիայի]], [[Գիտությունների պապական ակադեմիա]]յի, դեի Լինչեյի ազգային ակադեմիայի, Իսպանիայի, Նորվեգիայի, Ռումինիայի գիտությունների ակադեմիաների։