«Ռետինոլ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի (4) oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: ` → ՝ (6) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 11.
[[Ածխածին|<big>C</big>]]<sub>40</sub>[[Ջրածին|<big>H</big>]]<sub>56</sub>]]
 
A նախավիտամինը`նախավիտամինը՝ կարոտինը դեղնանարնջագույն պիգմենտ է կարոտինոիդների խմբից, որը մարդու օրգանիզմում վերածվում է ռետինոլի, այդ իսկ պատճառով նրան կարելի է համարել A վիտամինի բուսական տեսակը և նախավիտամինը։
 
A վիտամինն ունի բաց դեղին գույն, որը պայմանավորված է բուսական, կարմիր [[β-կարոտին]] պիգմենտով։
 
Հայտնաբերվել է [[1913]] թվականին երկու գիտնականների խմբերի կողմից (Մակ-Կոլլուտ - Դեվիս և Օսբորն)։ Սա դարձավ առաջին հայտնաբերված վիտամինը, ուստի նրան տվեցին լատինական այբուբենի առաջին`առաջին՝ A տառի անունը։
 
== Ֆունկցիաները ==
Տող 21.
A վիտամինը մասնակցում է օքսիդավերականգնման ռեակցիաներին, սպիտակուցների սինթեզի կարգավորմանը, խթանում է նորմալ նյութափոխանակությանը, բջջային և միջբջջային մեմբրանների նորմալ ֆունկցիաներին, մեծ դեր է խաղում ոսկրերի և ատամների ձևավորմանը, ինչպես նաև ճարպային ավելցուկների քայքայմանը (օգտագործմանը), անհրաժեշտ է նոր բջիջների առաջացման և նրանց աճի համար, դանդաղեցնում է ծերացման պրոցեսը։ [[Պատկեր:Carrots.JPG|մինի|280px|[[Գազար]]]]
 
A վիտամինն աջակցում է գիշերային տեսողությանը`տեսողությանը՝ [[ռոդոպսին]] պիգմենտի շնորհիվ, որը ընդունակ է բռնել (տեսնել) մինիմալ, չնչին լույսը, որը շատ կարևոր է գիշերային տեսողության համար և հենց A վիտամինի (մասնավորապես ռոդոպսինի) բացակայության կամ զգալի պակասի ժամանակ է առաջանում [[հավկուրություն]]։
 
Այն նաև նպաստում է աչքի խոնավացմանը, հատկապես անկյուններում, պաշտպանելով դրանց չորացումից և ցանցաթաղանթի հետագա վնասումներից։
Տող 47.
Ռետինոլը չափազանց կարևոր է նորմալ սաղմնային զարգացման, պտուղի սնման և հղիության բարդությունների նվազեցման համար, ինչպիսիք են նորածնի ցածր քաշ, փոքր չափսեր և այլն։
 
A վիտամինը մասնակցում է ստերոիդալ հորմոնների սինթեզին (այդ թվում [[պրոգեստերոն]]ը), սպերմատոգենեզին, հանդիսանում է [[վահանաձև գեղձ]]ի հորմոնի`հորմոնի՝ թիրոքսինի թշնամին։
 
Ինչպես A վիտամինը, այնպես էլ β-կարոտինը պաշտպանում են ուղեղի բջիջների մեմբրանները, ազատ ռադիկալների ավերիչ հետևանքներից, մինչդեռ β-կարոտինը չեզոքացնում է առավել վտանգավոր ազատ ռադիկալները`ռադիկալները՝ պոլիչհագեցած թթուների ռադիկալները և թթվածնի ռադիկալները։
 
β-կարոտինի հակաօքսիդիչ հատկությունը մեծ դեր է խաղում [[սիրտ|սրտի]] և արյունատար անոթների հիվանդությունների կանխարգելման մեջ, այն ունի պաշտպանիչ դեր [[ստենոկարդիա]]յով տառապողների մոտ, ինչպես նաև ավելացնում է արյան մեջ «օգտակար» [[խոլեստերին]]ի քանակը։
Տող 70.
* [[E վիտամինը]] ([[տոկոֆերոլը]]) պաշտպանում է A վիտամինին օքսիդացումից, ինչպես աղիքներում, այնպես էլ հյուսվածքներում։ Հետևաբար, եթե E վիտամինի պակաս կա, օրգանիզմը չի կարող յուրացնել A վիտամինի պահանջվող քանակը, և այդ իսկ պատճառով այս երկու վիտամինները պետք է ընդունել միասին։
 
* [[Ցինկ]]ի պակասը կարող է հանգեցնել A վիտամինի ակտիվ ձևի վերածման խանգարման։ Քանի որ, օրգանիզմը ցինկի բավարար քանակի բացակայության դեպքում չի կարող սինթեզել սպիտակուց, որը կապում է A վիտամին (մոլեկուլ-փոխադրողի, որը փոխադրում է A վիտամին աղիների պատերի միջով և ազատում է նրան արյան մեջ), ցինկի պակասը կարող է հանգեցնել հյուսվածքներին`հյուսվածքներին՝ A վիտամինի վատ ազդեցության դրսևորման։ Այս երկու բաղադրիչները փոխկապակցված են, ինչպես A վիտամինը նպաստում է ցինկի յուրացմանը, այնպես էլ ցինկն ազդում է A վիտամինի վրա։
 
* [[Հանքային յուղեր]]ը, որոնք երբեմն օգտագործվում են, որպես հանգստացնողներ, կարող են լուծել ճարպալույծ նյութերը (այդ թվում նաև A վիտամինը և β-կարոտինը)։ Այս վիտամինները հետո անցնում են աղիներով, չմարսվելով, քանի որ դրանք լուծվել են հանքային յուղում, որոնցից օրգանիզմը չի կարող ազատվել։ Հանքային յուղերի անընդմեջ ընդունումը կարող է հանգեցնել A վիտամինի պակասի։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ռետինոլ» էջից