Վիքիպեդիա

«Պաուլ Ցելան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (41), ` → ՝ (18) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 19.
}}
 
'''Պաուլ Ցելան''' ({{lang-de|Paul Celan}} [{{IPA|paʊl ˈtselan}}], (* [[1920]] թ. [[նոյեմբերի 23]] [[Չերնովից]] (այն ժամանակ՝ [[Ռումինիա]], այժմ`այժմ՝ [[Ուկրաինա]]), † հավանաբար [[1970]] թ. [[ապրիլի 20]], [[Փարիզ]])։ (Բուն անունը`անունը՝ Պաուլ Անցել, որը գրաշրջությամբ (անագրամա) դարձել է Ցելան) 20-րդ դարի գերմանալեզու նշանավոր բանաստեղծներից է, ում ստեղծագործությունը թարգմանված է աշխարհի բազմաթիվ լեզուներով։ Սկսելով հիմնականում ֆրանսիական սյուրռեալիզմի ավանդներով`ավանդներով՝ Պ. Ցելանը վերջին ժողովածուներում մխրճվում է գերմաներենի հերմենևտիկական նրբությունների մեջ`մեջ՝ հասնելով բառի էկզիստենցիալիստական արմատներին։ Ավելացրած նրա պոեզիայի գրաֆիկական նրբագիծը, արտակարգ երաժշտականությունը, հրեական և համաշխարհային մշակույթի հետ բազմաթիվ զոգորդությունները, աղերսները և առնչությունները, որոնք այդ բանաստեղծությունը 20-րդ դարի երկրորդ կեսի համաեվրոպական պոեզիայի մեջ եզակի, գրեթե անձեռակերտ մի ձեռագիր են դարձնում։ Մեծ է Ցելանի ավանդը նաև թարգմանության ասպարեզում։
 
==ԿՅԱՆՔԸ==
Տող 25.
Պաուլ Ցելանը ծնվել է Ռումինիայում, Բուկովինայի կենտրոն Չերնովիցում, գերմանախոս հրեական ընտանիքում։
 
Սկզբում այցելել է գերմանական, իսկ այնուհետև եբրայական դպրոց։ Հինգ տարի սովորել է ռումինական, իսկ ապա ուկրաինական գիմազիաներում։ 1938 թ.-ին սկսել է բժկություն սովորել Տուրսում, սակայն մի տարի անց վերադարձել է Ռումինիա`Ռումինիա՝ ռոմանիստիկա ուսանելու համար։ 1940 թ.-ին Բուկովինան և նրա հետ միասին նաև Ցելանի հայրենի քաղաքը`քաղաքը՝ Չերնովիցը, անցնում են ՍՍՀՄ տիրապետության տակ։ 1941 թ.-ին, երբ ռումինական և գերմանական զորքերը գրավում են Չերնովիցը, նաև այնտեղ սկսվում է հրեաներին գետտո տեղափոխելու պրոցեսը։ Ցելանի ծնողները տեղահանվել են 1942 թ.-ին։ Հայրը մահացել է ճամբարում`ճամբարում՝ տիֆից, իսկ մորը գնդակահարել են։ Ծնողների մահը խոր հետք է թողել Ցելանի հոգեաշխարհի վրա։ Նա ողջ կյանքում տառապել է այն մտքից, որ ծնողներին թողել է բախտի քմահաճույքին։
 
1942-1943 թթ. Ցելանը անցկացրել է ռումինական տարբեր աշխատանքային ճամբարներում, ծանր աշխատանքներ է կատարել մոլդավական ճանապարհաշինարարական խմբերում։ Սովետական զորքերի կողմից Չերնովիցի ազատագրումից հետո Ցելանը 1944 թ.-ին վերադարձել է այնտեղ։ Շարունակել է ուսումը, աշխատել է իբրև թարգմանիչ։ 1947 թ.-ին Հունգարիայով փախել է Վիեննա և 1948 թ.-ին հաստատվել Փարիզում։ Նույն թվականին Վիեննայում լույս է տեսել ''Աճյունասափորների ավազը'' բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն, որը ուշադրության չի արժանացել։
Տող 31.
1948 թ.-ին Ցելանը հանդիպում է Ինգեբորգ Բախմանին. նրանց սիրո պատմությունը վկայված է հետմահու հրատարակված օրագրերով և նամակագրությամբ (վերջինս հրատարակվեց 2008 թ.-ին, ''Սրտի ժամանակ'' վերնագրով)։
 
Փարիզում Ցելանը 1951 թ.-ին ծանոթանում է արվեստագիտուհի Գիզելե Լեստրանժի հետ, որի հետ ամուսնանում է։ 1952 թ.-ին Շտուտգարտում լույս է տեսնում երկրորդ ժողովածուն`ժողովածուն՝ ''Կակաչ և հիշողություն'' վերնագրով, որտեղ զետեղված էր միանգամից հռչակավոր դարձած ''Մահվան Ֆուգա'' բանաստեղծությունը։ 1955 թ.-ին ֆրանսիական հպատակություն է ընդունում։ Ծնվում է միակ որդին։
 
1960 թ.-ին հրեա բանաստեղծ Իվ Գոլլի այրին`այրին՝ Կլարա Գոլլը, նրան անհիմն մեղադրում է ամուսնու բանաստեղծությունների գրագողության մեջ։ Այն շարունակվում է մինչև բանաստեղծի կյանքի վերջը`վերջը՝ հոգեկան մեծ ընկճվածության մեջ գցելով բանաստեղծին։
 
Ցելանը բազմիցս հայտնվում է հոգեբուժական կլինիկաներում։ Դեպրեսիվ վիճակներից մեկի ժամանակ փորձում է դանակահարել կնոջը։ 1967 թ.-ին նրանք որոշում են առանձին ապրել։ Գերմանիայում արժանանում է ամենահեղինակավոր գրական պարգևներին։
 
Կյանքի վերջին շրջանում հրատարակած ժողովածուները ավելի ու ավելի են քաշվում լեզվական-հերմենևտիկական խորությունների մեջ։ Բանաստեղծը ասես հետևում է իր մեծ ժամանակակցի`ժամանակակցի՝ Մարտին Հայդեգերի «die Sprache spricht» - «լեզուն խոսում է» սկզբունքին, ինչը թե' անասելին ասացման դաշտ բերելու նորանոր հնարավորություններ է տալիս և թե' ապահովում է նրա բանաստեղծման կարևորագույն մի սկզբունքը`սկզբունքը՝ «բանաստեղծությամբ հայտնաբերել այն վայրը, որտեղ ինչ-որ մեկը ազատվում է իրենից` իր`իր՝ իբրև-ինքն-իրեն-օտարի զգացողությամբ»:։
 
1969 թ.-ին, մահից մի քանի ամիս առաջ, առաջին և վերջին անգամ մեկնում է Երուսաղեմ։ Շփվում է հրեա բանաստեղծների հետ։ Ամբողջ կյանքի ընթացքում ջերմ հարաբերություններ է պահպանում բանաստեղծուհի Նելլի Զախսի հետ։
Տող 43.
Ցելանի մահվան հանգամանքները մինչև օրս քննարկումների առարկա են։ Հավանաբար 1970 թ.-ի ապրիլի 20-ին նա Փարիզում, Միրաբոյի կամրջից նետվում է Սենան։ Այսօր բանաստեղծի ժառանգությունը քննարկումների և մեկնաբանությունների կենտրոնում է։
 
«Ես տարբերություն չեմ տեսնում սեղմված բռունցքի և բանաստեղծության միջև» - այս սկզբունքը, չնայած ցելանյան բանաստեղծության հերմետիկ բնույթին, դրան միաժամանակ խորունկ ապրումայնություն է հաղորդում`հաղորդում՝ մեջտեղ հանելով բանաստեղծման մյուս սկզբունքը, որը գոյաբանական ընդգրկման է. «Բանաստեղծությունը - զուտ մահկանացուության և մեռած տառի փոխակերպումն է անսահմանության»:։ Հայդեգերյան «գոյության տան» իր անկյունում այն լուսավորում է հիշողությունն ու ցավը, վախն ու հուսացումը, սերն ու տագնապը։ Այդ լուսավորման ներքո, ինչպես նա ինքն է գրում իր մի բանաստեղծության մեջ, «Ամեն ինչ ավելի քիչ է, / քան կա, / ամեն ինչ ավելին է»:։
«Բանաստեղծությունը - ժամանակակից բանաստեղծությունը - անկասկած ավելի ու ավելի է ձգտում համրության, և դա, ինձ թվում է, միայն անուղղակիորեն է կապված բառապաշարի ընտրության դժվարություններին, շարահյուսության կտրուկ անկումներին և էլլիպսիզմների հակմանը։ Բանաստեղծությունը...հաստատվում է ինքն իր եզրին, եզրին կանգնելու համար այն իրեն իր Արդեն-Ոչ-ից անդադար հետ է կանչում և մղում է իր Դեռ-Եվս-ի մեջ։ ... Դա ակտուալիզացված լեզու է, որը ազատված է ինչ-որ արմատական անհատականացման նշանով և ըստ այդմ հիշողության մեջ պահել է լեզվով հատկացված սահմանները և նրանով ներկայացված հնարավորությունները»:։
 
==ԵՐԿԵՐԸ==
Տող 63.
 
* Werke in sieben Bänden, 2000
* Die Gedichte – Kommentierte Gesamtausgabe in einem Band, hrsg. und kommentiert von Barbara Wiedemann, Frankfurt am Main (Suhrkamp) 2003, ISBN 3-518-41390-2; TB-Ausg.:։ 2005, ISBN 3-518-45665-2
* „Mikrolithen sinds, Steinchen“. Paul Celan, Die Prosa aus dem Nachlaß. Kritische Ausgabe, hrsg. und kommentiert von Barbara Wiedemann und Bertrand Batiou, Frankfurt/ Main 2005. ISBN 3-518-41706-1
 
Տող 70.
<!--nach Erscheinungsjahr-->
* [[Peter Horst Neumann]]։ ''Zur Lyrik Paul Celans. Eine Einführung''. [[V&R]], Göttingen 1968; 2. Auflage 1990, ISBN 3-525-33567-9
* dsb.:։ ''Wort-Konkordanz zur Lyrik Paul Celans bis 1967''. W. Fink, München 1969
* [[Peter Szondi]]։ ''Celan-Studien''. Hg. Jean Bollack mit Henriette Beese, Wolfgang Fietkau, Hans-Hagen Hildebrandt, Gert Mattenklott, Senta Metz, Helen Stierlin. Suhrkamp, Frankfurt 1972
* Dietlind Meinecke (Hrsg.)։ ''Über Paul Celan''. Suhrkamp, Frankfurt 1973
* Marlies Janz:Janz։ ''Vom Engagement absoluter Poesie. Zur Lyrik und Ästhetik Paul Celans''. Athenäum, Königstein 1976
* ''Paul Celan'' Schwerpunktheft von ''[[Text und Kritik]].'' Heft 53/54, München 1977
* Israel Chalfen:Chalfen։ ''Paul Celan. Eine Biographie seiner Jugend.'' Insel, Frankfurt 1979
* Winfried Menninghaus:Menninghaus։ ''Paul Celan. Magie der Form''. Suhrkamp, Frankfurt 1980
* Karsten Hvidfelt Nielsen & Harald Pors:Pors։ ''Index zur Lyrik Paul Celans''. Fink, München 1981
* [[Gerhart Baumann]]։ ''Erinnerungen an Paul Celan''. Suhrkamp, Frankfurt 1986
* [[Hans-Georg Gadamer]]։ ''Wer bin Ich und wer bist Du? Ein Kommentar zu Paul Celans Gedichtfolge 'Atemkristall<nowiki>'</nowiki>'', Suhrkamp, Frankfurt 1986
* [[Otto Pöggeler]]։ ''Spur des Worts. Zur Lyrik Paul Celans''. Alber, Freiburg 1986, ISBN 3-495-47607-5
* [[Werner Hamacher]] & Winfried Menninghaus Hgg.:։ ''Paul Celan''. Suhrkamp, Frankfurt 1988 (Reihe:Reihe։ Materialien)
* Harald Pors:Pors։ ''Rückläufiges Wortregister zur Lyrik Paul Celans''. W. Fink, München 1989
* Edith Silbermann:Silbermann։ ''Begegnung mit Paul Celan. Erinnerung und Interpretation''. 2. Auflage. Rimbaud, Aachen 1995, ISBN 3-89086-884-3
* John Felstiner:Felstiner։ ''Paul Celan. Eine Biographie'' Beck, München 1997, ISBN 3-406-42285-3
* [[Stéphane Mosès]]։ ''P. Celans Inskription der Vernichtung'' in:in։ ''Der Exodus aus Nazideutschland und die Folgen. Jüdische Wissenschaftler im Exil.'' Hg. Marianne Hassler, Attempto, Tübingen 1997, ISBN 3-89308-265-4
* Oliver Wieters:Wieters։ ''Der Traum vom Schweigen. Paul Celans frühe Arbeit (1948) über den surrealistischen Maler Edgar Jené''. Tübingen 1997 [http://www.oliverwieters.de/artikel-73.html]
* [[Bernhard Böschenstein]] & Sigrid Weigel (Hgg.)։ ''Ingeborg Bachmann und Paul Celan. Poetische Korrespondenzen. Vierzehn Beiträge'' Suhrkamp, Frankfurt 1997; wieder 2000
* Thomas Schestag:Schestag։ ''[[Mantis religiosa|Mantisrelikte]]. [[Blanchot]], [[Jean-Henri Fabre|Fabre]], Celan'' Urs Engeler, Basel 1998, ISBN 3-905591-06-5 (über Celan ''Lichtzwang'', in Auswahl)
* Wolfgang Emmerich:Emmerich։ ''Paul Celan'' Rowohlt, Reinbek 1999, ISBN 3-499-50397-2
* [[Jean Firges]]։ ''"Den [[Acheron]] durchquert ich." Einführung in die Lyrik Paul Celans. Vier Motivkreise: Die Reise, der Tod, der Traum, die Melancholie.'' 2. Auflage. Stauffenburg, Tübingen 1999, ISBN 3-86057-067-6 (siehe dsb., 2001 sowie seinen Namensartikel, mit dem Forschungsschwerpunkt Celan)
* Jean Bollack:Bollack։ ''Paul Celan. Poetik der Fremdheit''. Übers. Werner Wögerbauer. Zsolnay, Wien 2000, ISBN 3-552-04976-2
* Andrei Corbea-Hosie Hg.:։ ''Paul Celan. Biographie und Interpretation'' Bukarest & Konstanz 2000, ISBN 3-89649-578-X
* Barbara Wiedemann:Wiedemann։ ''Paul Celan. Die Goll-Affäre. Dokumente zu einer "Infamie"''. Suhrkamp, Frankfurt 2000, ISBN 3-518-41178-0
* [[Albrecht Schöne]]։''Dichtung als verborgene Theologie : Versuch einer Exegese von Paul Celans: "Einem, der vor der Tür stand"''. Göttinger Sudelblätter, [[Wallstein Verlag]], Göttingen 2000, ISBN 3-89244-431-5
* Jean Firges:Firges։ ''Paul Celan: Die beiden Türen der Welt. Gedichtinterpretationen''. Sonnenberg, Annweiler 2001, ISBN 978-3-933264-06-0 (siehe dsb., 1999 & 2010)
* [[Roland Reuß]]։ ''Im Zeithof. Celan-Provokationen''. Stroemfeld/Roter Stern, Frankfurt 2001, ISBN 3-87877-777-9
* Marie-Hélène Quéval u.a. Hgg.:։ ''Paul Celan "Die Niemandsrose". Lectures d'une Œuvre''. Éd. du Temps, Paris 2002 ISBN 2842742052 (in frz. Sprache)
* [[Jacques Derrida]]։ ''Schibboleth. Für Paul Celan'' Übers. Wolfgang Sebastian Baur. Passagen, Wien 2002
* Anja Lemke:Lemke։ Konstellation ohne Sterne. Zur poetischen und geschichtlichen Zäsur bei Martin Heidegger und Paul Celan. Wilhelm Fink, München 2002 ISBN 3-7705-3755-6
* Hans-Michael Speier Hg.:։ ''Gedichte von Paul Celan. Interpretationen'' Reclam, Stuttgart 2002
* [[Martin A. Hainz]]։ ''Masken der Mehrdeutigkeit. Celan-Lektüren mit [[Adorno]], Szondi und Derrida.'' (Reihe:Reihe։ Untersuchungen zur österreichischen Literatur des 20. Jahrhunderts 15) Braumüller, 2. Auflage. Wien 2003
* [[Theo Buck]]։ ''Celan schreibt an Jünger'' Rimbaud, Aachen 2005, ISBN 3-89086-634-4 (Reihe:Reihe։ Celan-Studien, 7)
*Jürgen Lehmann Hg.:։ ''Kommentar zu Paul Celans 'Sprachgitter'''. Universitätsverlag Winter, Heidelberg 2005, ISBN 3-8253-5136-X. ([http://www.literaturkritik.de/public/rezension.php?rez_id=9570&ausgabe=200606 Rezension])
*[[Robert Kleindienst]]։ ''Beim Tode! Lebendig! Paul Celan im Kontext von Roland Barthes' Autorkonzept. Eine poetologische Konfrontation''. [[Königshausen & Neumann]], Würzburg 2006, ISBN 3-8260-3329-9
* Sandro Zanetti:Zanetti։ ''„zeitoffen“. Zur Chronographie Paul Celans''. Wilhelm Fink, München 2006, ISBN 3-7705-4300-9
* ''"Wer auf dem Kopf geht, hat den Himmel als Abgrund unter sich." Résonances, Paul Celan, Poesie, Rütjer, Malerei''. Eine Ausstellung des [[Heinrich-Heine-Institut]]s und des [[Institut Français]], 2001; ISBN 3-9807575-3-6
* Myron Hurna:Hurna։ ''Modernität in der Lyrik Paul Celans. Der poetologische Status seiner Gedichte.'' Sonnenberg, Annweiler 2006, ISBN 3-933264-40-5
* Karl-Josef Kuschel:Kuschel։ ''„Tübingen, Jänner“: Paul Celan, Walter Jens und die Schwierigkeiten einer jüdisch-deutschen Begegnung'' in:in։ Sönke Lorenz, Volker Schäfer Hgg.:։ ''Tubingensia: Impulse zur Stadt- und Universitätsgeschichte. Festschrift für Wilfried Setzler'', Jan Thorbecke, Ostfildern 2008, ISBN 978-3-7995-5510-4, S. 621–642
* Markus May, Peter Goßens & Jürgen Lehmann Hgg.:։ ''Celan-Handbuch. Leben, Werk, Wirkung.'' J. B. Metzler, Stuttgart 2008, ISBN 978-3-476-02063-5
* Martin A. Hainz:Hainz։ ''Paul Celan: Fadensonnen, -schein und -kreuz.'' Dr. Kovac, Hamburg 2009, ISBN 978-3-8300-4605-9
* Gernot Wolfram:Wolfram։ ''Paul Celan. Der Dichter des Anderen'', Hentrich & Hentrich, Berlin 2009, ISBN 978-3-941450-07-3
*Jean Firges:Firges։ ''[[Georg Büchner|Büchner]], [[Jakob Michael Reinhold Lenz|Lenz]], Celan: Der Gang durchs Gebirg. Gespräch im Gebirg.'' Exemplarische Reihe Literatur und Philosophie, 29. Sonnenberg, Annweiler 2010 ISBN 9783933264589
* Arnau Pons:Pons։ "Vor Morgen. Bachmann und Celan. Die Minne im Angesicht der Morde", Kultur & Genspenster. Heft Nr. 10, 2010.
* Werner Wögerbauer:Wögerbauer։ "Das Gesicht des Gerechten. Paul Celan besucht Friedrich Dürrenmatt", 'Kultur & Genspenster. Heft Nr. 10, 2010, ISBN 978-3-938801-73-4
 
== ԿԱՅՔԷՋԵՐԸ ==
Տող 120.
{{Wikiquote|Paul Celan}}
{{Commonscat|Paul Celan}}
* [http://www.rencontres.de/Literatur.79.0.html#9416 Celan in der Bretagne] rencontres:rencontres։ Ausgabe Juni 2007
* [http://www.suhrkamp.de/autoren/autor.cfm?id=744 Biografie und Werkverzeichnis (Suhrkamp Verlag)]
* [http://xlibris.de/Autoren/Celan Biografie und Gedichtinterpretationen]
Տող 131.
==Բանաստեղծությունների նմուշներ==
 
© Թարգմանությունը գերմաներենից`գերմաներենից՝ Հակոբ ՄՈՎՍԵՍԻ
 
{| border="0"
Տող 210.
<br />Ոչ ոքի վարդ։
<br />Վարսանդով`Վարսանդով՝
<br />հոգու նման պայծառ,
<br />առէջքով`առէջքով՝ երկնքի պես դատարկ
<br />և պսակով`պսակով՝ կարմրած
<br />պուրպուր բառից, որը մենք երգեցինք
<br />վերևում, ախ, վերևում
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Պաուլ_Ցելան» էջից