«Մերկուրի (մոլորակ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-` +՝) |
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (10) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 55.
Հայկական հին աստղագիտական աշխատություններում Մերկուրին անվանվում է Փայլածու։
Մերկուրիի միջին հեռավորությունը Արեգակից 0,38 ա. մ. է կամ 58 մլն. կմ։ [[Շառավիղ]]ը՝ 2440 կմ է, [[զանգված]]ը կազմում է երկրի զանգվածի 0,055-րդ
2008 թվականի [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] «[[Մեսենջեր (ԱՄԿ)|Մեսենջեր]]» [[ավտոմատ միջմոլորակային կայան]]ի կողմից արված լուսանկարներում դիտվել է [[հրաբուխ|հրաբխային]] ակտիվության
== Մոլորակի շարժումը ==
Տող 154.
=== Երկրաբանական պատմությունը ===
Ինչպե և Երկրի, Լուսնի և [[Մարս (մոլորակ)|Մարսի]] մոտ, Մերկուրիի երկրաբանական պատմությունը բաժանված է ժամանակաշրջանների։ Դրանք հետևյալն են (ամենահինից դեպի նորը)՝ նախատոլստովյան, տոլստովյան, կալորյան, ուշ կալորյան, մանսուրյան և
Մերկուրիի ձևավորումից հետո, մոտ 4,6 միլիարդ տարի առաջ տեղի է ունեցել մոլորակի աստերոիդներով և գիսաստղերով ուժգին
Հետագայում, մոլորակի հովացման և սեղմման հետ համընթաց, սկսեցին առաջանալ [[լեռնաշղթա]]ներ և ճեղքվածքներ։ Դրանք կարելի է դիտել առավել մեծ մակերևույթի մասնիկների վրա, այնպիսիք ինչպիսին են [[խառնարան]]ները, [[հարթավայր]]երը, ինչը վկայում է նրանց առաջացման ավելի ուշ ժամանակաշրջանի մասին։ Հրաբխային գործունեության ժամանակաշրջանը Մերկուրիի վրա ավարտվել է, երբ մանտիան սեղմվել է այնքան, որպեսզի լավան հնարավորություն չունենա դուրս ժայթքելու մոլորակի մակերևույթ։ Դա հավանաբար տեղի է ունեցել նրա պատմության առաջին 700 - 800 միլիոն տարվա ընթացքում։ Բոլոր հետագա ռելիեֆի փոփոխությունները պայմանավորված են արտաքին մարմինների հարվածներով մոլորակի մակերևույթին։
Տող 275.
Մերկուրիի մակերևույթի երկրաբանական օբյեկտների անվանման կարգը հաստատվել է [[Միջազգային աստղագիտական միություն|Միջազգային աստղագիտական միության]] XV-րդ Գլխավոր վեհաժողովի ժամանակ [[1973]] թվականին<ref name="Jazev" />՝
[[Պատկեր:Hun Kal crater on Mercury.jpg|մինի|250px|[[Խուն Կալ (խառնարան)|Խուն Կալ]] փոքր խառնարանը (ցույց է տրված սլաքով), որը ծառայում է որպես Մերկուրիի միջօրեականների հաշվարկի սկիզբ: Լուսանկարը՝ «[[Մարինե-10]]» ԱՄԿ-ից:]]
* Մակերևույթի ամենամեծ տարրը անվանվել է [[Շոգի հարթավայր]], տրամագիծը մոտ 1300 կմ, քանի որ այն գտնվում է առավելագույն ջերմաստիճանների շրջանի
* Մերկուրիի [[Հարվածային խառնարան|խառնարանները]] (երկու բացառությամբ) ստանում են հումանիտար ոլորտի հայտնի մարդկանց պատվին անվանումներ (ճարտարապետներ, երաժիշտներ, գրողներ, պոետներ, փիլիսոփաներ, լուսանկարիչներ, գեղանկարիչներ)<ref name="plnames"/>։ Օրինակ՝ [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիր]], [[Բարմա]], [[Վիսարիոն Բելինսկի|Բելինսկի]], [[Միխայիլ Գլինկա|Գլինկա]], [[Նիկոլայ Գոգոլ|Գոգոլ]], [[Մոդեստ Մուսորգսկի|Մուսորգսկի]], [[Ալեքսանդր Պուշկին|Պուշկին]] և այլն։ Բացառություն են կազմում [[Ջերարդ Կոյպեր|Կոյպեր]] խառնարանը, «Մարիներ-10» ծրագրի գլխավոր նախագծողներից մեկը և [[Մայաների մաթեմատիկա|Խուն Կալ]] խառնարանը, ինչը նշանակում է 20 թիվը [[Մայա (քաղաքակրթություն)|մայա]] ժողովրդի լեզվով, որոնք օգտագործել են քսանական հաշվման համակարգը։ Վերջին խառնարանը գտնվում է հասարակածի մոտ 20° միջօրեականի վրա և ընտրվել է որպես տեղորոշման կետ Մերկուրիի կոորդինատների համակարգի համար։ Սկզբում մեծ չափերով խառնարաններին տրվում էին հայտնի մարդկանց անուններ, ովքեր, ՄԱՄ-ի կարծիքով ունեին համեմատաբար մեծ նշանակություն միջազգային մշակույթում։ Որքամ խառնարանը մեծ էր, այնքան անձի նշանակությունը մեծ էր ժամանակակից աշխարհի վրա<ref>{{cite book |author = Ն. Կոլդեր |title = Գիսաստղը մոտենում է |edition = 2-րդ հր. |location = Մոսկվա |publisher = Միր |year = 1984 |pages = 176}}</ref>։ Առաջին հնգյակի մեջ են՝ [[Լյուդվիգ վան Բեթհովեն|Բեթհովենը]] (տրամագիծը 643 կմ), [[Ֆյոդոր Դոստոևսկի|Դոստոևսկի]] (411 կմ), [[Լև Տոլստոյ|Տոլստոյ]] (390 կմ), [[Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե|Գյոթե]] (383 կմ) և [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Շեքսպիր]] (370 կմ)։
* [[Էսկարպ]]ները (սարավանդներ), [[լեռնաշղթա]]ները և [[կանյոն]]ները ստանում են պատմության մեջ մտած հետազոտողների նավերի անուններ, քանզի [[Մերկուրի (դիցաբանություն)|Մերկուրի]]/[[Հերմես]] աստվածը համարվում էր հետազոտողների հովանավորը։ Օրինակ՝ [[HMS Beagle (1820)|Բիգլ]], [[Զարյա (շքունա)|Զարյա]], [[Սանտա-Մարիա (Կարակա)|Սանտա-Մարիա]], [[Ֆրամ]], [[Վոստոկ (շլյուպ)|Վոստոկ]], [[Միրնի (շլյուպ)|Միրնի]])<ref name="plnames"/><ref>{{cite web|url=http://galspace.spb.ru/nature.file/02010.html|author=Գեորգի Բուրբա|title=«Այլմոլորակային անուններ»|publisher=galspace.spb.ru|accessdate=2011-12-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/67qQDFd5k|archivedate=2012-05-22}}</ref>։ Կանոններից բացառություն են կազմում երկու շղթաներ, որոնք անվանվել են աստղագետների պատվին՝ [[Էժեն Անտոնիադի|Անտոնիադիի]] և [[Ջովանի Սկիապարելլի|Սկիապարելլի]]ի լեռնաշղթաները։
|