«Հորոսկոպ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հորոսկոպ''' ([[հունարեն]]` ώρα` ժամ, ժամանակահատված, ժամկետ և σκοπός` հսկիչ, դիտող, բառացիորեն` "իր ժամը հսկող", [[հայերեն]]` '''ժամադիտակ''', նաև '''ռադիքս''' [[լատիներեն]] radix` արմատ)` [[աստղագուշակություն|աստղագուշակության]] մեջ [[մոլորակ]]ների, լուսատուների և այլ երկնային մարմինների դիրքերի արտապատկերումը [[էկլիպտիկա]]յի վրա ժամանակի տվյալ պահի և աշխարհագրական տվյալ վայրի նկատմամբ: Ժամանակակից աստղաբաշխությանաստղագուշակության մեջ ''հորոսկոպ'' է կոչվում որոշակի ժամանակահատվածում երկնային քարտեզի ոճավորված գծապատկերը, այդ գծապատկերը գերազանցապես [[երկրակենտրոն]] է, չնայած կան նաև այնպիսի ուղղություններ, որոնք կիրառում են են [[արևակենտրոն]] համակրգը: Հին շրջանի աստղաբաշխներըաստղագուշակները, սակայն, հորոսկոպ էին անվանում ''ասցենդենտը'', կամ այն նշանը, որի մեջ նա գտնվում էր/այսպես կոչված ելնող կամ ծագող նշանը/, այսինքն երկնակամարի մի փոքր հատված, որը տվյալ պահին հորիզոնից վեր էր բարձրանում: [[Կ.Պտղոմեոս]]ը իր ''Թեթրաբիբլոսում'' գրում է. "Որոշ գիտնականներ, սակայն, օգտագործում են իգական և արական նշանների այնպիսի հերթականություն, որի դեպքում առաջին արական նշանը համապատասխանում է ելնող նշանին, որն անվանվում է ''հորոսկոպ''":

Տեսականորեն հնարավոր է հորոսկոպ ստեղծել ցանկացած իրադարձության համար, եթե հայտնի է երբ և որտեղ է այն տեղի ունեցել: Հորոսկոպի կառուցումը սկսվում է ''կոսմոգրամմայի'' լրացումով, որն իրենից ներկայացնում է մոլորակների և լուսատուների արտապատկերումը էկլիպտիկայի վրա, որոնց կորդինատները իրենց էկլիպտիկ երկայնություններն են` անկյունային աստիճաններով արտահայտված: Ժամանակակից աստղաբաշխությանաստղագուշակության մեջ էկլիպտիկան գերազանցապես պատկերվում է 12 հավասար մասերի բաժանված շրջանագծի տեսքով, որը կազմում է այսպես կոչված արևադարձային կենդանակերպը: [[Արևմտյան աստղաբաշխությունաստղագուշակություն|Արևմտյան աստղաբաշխությանաստղագուշակության]] մեջ էկլիպտիկայի սկիզբն է համարվում ''գարնանային գիշերահավասարի կետը'', որից սկսվում է կենդանակերպի առաջին նշանը` Խոյը: Կենդանակերպի նշանները հավասարապես բաժանվում են 30 աստիճանի` Խոյ /0°-30°/, Ցուլ /30°-60°/, Երկվորյակներ /60°-90°/ և այլն: Այդպիսով երկնակամարի բոլոր մարմինները հայտնվում են էկլիպտիկայի որոշակի հատվածում` զբաղեցնելով որոշակի կենդանակերպի նշան: Մոլորակների դիրքերը կենդանակերպի նշաններում և նրանց փոխհարաբերությունները` հայեցողությունները կամ [[ասպեկտ]]ները կազմում են կոսմոգրամմայի պատկերը: Միևնույն ժամի և տարբեր աշխարհագրական վայրերի համար կազմված կոսմոգրամաները տարբերվում են գերազանցապես [[Լուսին|Լուսնի]] դիրքով, քանի որ այն առավել արագաշարժ երկնային մարմին է: Այս պատճառով կոսմոգրամման ընդհանրական է, այն հնարավորություն է տալիս որոշելու տվյալ անհատի խառնվածքն ու բնավորության գծերը, որը կարևոր, բայց ոչ բավարար պայման է նրա կյանքին ու զարգացմանը բնորոշ առանձնահատկությունները նկարագրելու համար: Երկնակամարի դիրքը ժամանակի տվյալ պահի և տվյալ աշխարհագրական վայրի նկատմամբ բնութագրելու համար կոսմոգրամմայի վրա նշվում են էկլիպտիկայի և հորիզոնի ու երկնային միջօրեականի հատման կետերը: Դրանք 4 են և կազմում են հորոսկոպի անկյունները` [[ASC]] ու [[DSC]]` ելնող և մայր մտնող երկնակամարի հատվածները և [[MC]] ու [[IC]]` երկնակամարի կենտրոնն ու "հատակը" կամ խորությունը: Այս 4 հատվածները տարբեր եղանակներով բաժանվում են ևս 3 մասի` առաջացնելով 12 [[աստղաբաշխականաստղագուշակական տուն]]: ԱստղաբաշխականԱստղագուշակական տները չափազանց կարևոր դեր ունեն հորոսկոպի վերլուծության ժամանակ, քանի որ նրանք հնարավորություն են տալիս անհատականացնել կոսմոգրամման, ուսումնասիրելով անհատի ճակատագրական իրադարձությունների բնութագիրն ու ժամկետները: Հին աստղաբաշխներըաստղագուշակները հորոսկոպ էին անվանում առաջին աստղաբաշխականաստղագուշակական տունը, որը սկսվում էր ասցենդենտից` երկնակամարի ելնող հատվածից, դրանով իսկ կարևորելով ծննդյան պահի նշանակությունը, որից կախված էր անհատի կյանքի տևողությունն ու հաջողակությունը: Այսպիսով նույն վայրում միևնույն օրվա տարբեր ժամանակահատվածներում ծնված անհատների հորոսկոպները էապես տարբեր են, մնանապես` իրարից տարբերվում են միևնույն ժամանակ բայց տարբեր աշխարհամասերում ծնված անհատների հորոսկոպները, որը և արտահայտվում է անհատականության ու ճակատագրերի բազմազանության մեջ:

Հին դարերում և միջնադարում աստղաբաշխներըաստղագուշակները հորոսկոպ կազմելիս օգտագործում էին աստղաբաշխականաստղագուշակական հիմնական տարրեր հանդիսացող արեգակնային համակարգի 7 մոլորակները` [[Արև]]ը, [[Լուսին]]ը /որոնք կոչվում էին նաև լուսատուներ/, [[Մերկուրի]]ն, [[Վեներա]]ն, [[Մարս]]ը, [[Յուպիտեր]]ը և [[Սատուրն]]ը: Հնուց ի վեր բացի մոլորակներից մեծ կարևորություն ունեին այսպես կոչված [[անշարժ աստղեր]]ը: Ի տարբերություն մշտապես շարժվող և իրենց ուղղությունը փոխող` մոլորվող մոլորակների, անշարժ աստղերը հավերժության խորհրդանիշ էին, հնագույն շրջանում նրանք մեծ պարբերաշրջանների հետ էին կապվում, օրինակ [[Սոթիկ պարբերաշրջանը]] [[Հին Եգիպտոս]]ում, որն առնչվում էր [[Սիրիուս]] աստղի հետ: Հատկապես մեծ կարևորություն ունեին երկնակամարի առավել պայծառ աստղերը, դրանցից են` [[Պլեյադներ]]ն ու [[Ալդեբարան]]ը [[Ցուլ]] համաստեղության մեջ, [[Ռիգել]]ն ու [[Բետելգեյզե]]ն [[Օրիոն]]ում, [[Մեծ Շուն|Մեծ Շան]] α` Սիրիուսը, [[Առյուծ]]ի α` [[Ռեգուլ]]ը, [[Կույս]]ի α` [[Սպիկա]]ն, [[Կարիճ]]ի α` [[Անտարես]]ը, [[Հարավային Ձուկ|Հարավային Ձկան]] α` [[Ֆոմալհաութ]]ը, [[Լիրա]]յի α` [[Վեգա]]ն և այլն: Միջնադարում աստղաբաշխներըաստղագուշակները սկսեցին կիրառել նաև [[Լուսնային հանգույցներ]]ը/Վիշապի պոչն ու գլուխը/ և [[արաբական կետեր]]ը կամ ''բաժինները'': Վերջիններից հատկապես կարևորվում էր [[Երջանկության բաժին]]ը, որը հաշվարկվում է հետևյալ բանաձևով ` ASC+Լուսին-Արև, համարվում էր, որ նա մեծ ազդեցություն ունի ծնվածի ճակատագրի վրա, երբեմն այս կետից սկսում էին տների բաշխումը:

Նորագույն շրջանի աստղաբաշխներըաստղագուշակները հորոսկոպ կառուցելիս հաշվի են առնում նաև երեք նորահայտ մոլորակները` [[Ուրան]]ը, [[Նեպտուն]]ը և [[Պլուտոն]]ը, ինչպես նաև բազմաթիվ աստերոիդներ` [[Յունոնա]]ն, [[Վեսթա]]ն, [[Պալլաս]]ը, [[Խիրոն]]ը և այլ: ԱստղաբաշխականԱստղագուշակական յուրահատուկ օբեկտներից են [[Սև լուսին]]ը` Լիլիթը և [[Սպիտակ լուսին]]ը` Սելենան, առաջինը` լուսնային ուղեծրի Երկրագնդից ամենահեռավոր կետն է, որը խորհրդանշում է մարդու մութ, բացասական, ստվերային կաղմը և չար գործերը, երկրորդը` զուտ թվաբանական կետ է և աստղագիտական բովանդակություն չունի, սա մարդու բարի գործերի և արժանիքների համագումարն է:

Դարեր շարունակ հորոսկոպի ստեղծումը երկարատև և դժվարին գործընթաց էր, որը կապված էր մաթեմատիկական բարդ հաշվարկների հետ: ԱստղաբաշխությանԱստղագուշակության վարպետ դառնալու համար հաճախ անհրաժեշտ էր ամբողջ մի կյանք նվիրել այս արվեստին: 16-րդ դարի հայտնի աստղաբաշխաստղագուշակ [[Ջ.Կարդանո]]ն իր առաջին աֆորիզմում գրում է`

Այսպիսով հորոսկոպի ստեղծումն ու ուսումնասիրությունը աստղաբաշխիաստղագուշակի համար մշտապես եղել է մարդու և տիեզերքի ճանաչողության հավերժական գործընթաց, միստիկ արարողություն, որը նրան մոտեցրել է արարչության գաղտնիքների բացահայտմանը: Հորոսկոպի ստեղուծմը պատահական պահի զբաղմունք չէր, անհատական հորոսկոպները կազմվում էին ժամանակի որոշակի պահին, երբ երկնային մարմինների դիրքերը բարենպաստ էին դրա համար: Հին աստղաբաշխությանաստղագուշակության մեջ կոսմոգրամման երբեք հորոսկոպից անկախ չէր դիտարկվում: Միջնադարյան հորոսկոպները ունեին բացված ծրարի տեսք , որի անկյուններում նշվում էին մոլորակների դիրքերը կենդանակերպի նշաններում և աստղաբաշխականաստղագուշակական տներում: ԱստղաբաշխականԱստղագուշակական ավանդույթի համաձայն կարևորվում էր հատկապես ծննդյան պահին ելնող նշանը կամ առաջին տունը: Այդ նշանն իշխող մոլորակը անվանվում էր մարդու '''ծննդյան տիրակալը''' և համարվում նրա հովանավորը: