«Եփրատ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Եփրատը'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=51}}</ref> (նաեւ`նաև՝ '''Եւփրատևփրատ''', [[արաբերեն]]` الفرات‎‎ ''ալ Ֆուրաթ'', [[քրդերեն]] եւ [[թուրքերեն]]` Fırat ''Ֆիրաթ'' [[պարսկերեն]]` فرات ''Ֆերաթ'' [[վրացերեն]]` ევფრატი ''Էվփրատի'') [[Առաջավոր Ասիա]]յի ամենաերկար գետն է՝ 2700 կմ երկարությամբ, 673 հազար կմ² ավազանով։ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի սահմաններում նրա ավազանը կազմում է 95 հազար կմ², որից 40 հազարն [[Արածանի]]ի ջրհավաքն է։<br />

Արևմտյան Եփրատը սկիզբ է առնում [[Ծաղկավետ]] լեռներից [[Ոսկյանց]] (3914 մ) գագաթից։ Այստեղ բխում է մի աղբյուր`աղբյուր՝ (ջերմաստիճանը 3 աստիճան), որը պաշտամունքի աղբյուր է համարվել։ (Ըստ ավանդության 7-րդ դարի բյուզանդական Հերակլ կայսրը Քրիստոսի խաչը վտանգի պահին թաղել է, և երբ խաչը նորից հանել են, տեղն աղբյուր է վիթել։ Սուրբ համարվող աղբյուրի ջրի մեջ մարդիկ լողանում են և ազատվում մեղքերից)։<br />

Եփրատն այնուհետև իջնում է [[Կարնո դաշտ]], որտեղ հարթ ռելիեֆի պայմաններում առաջացնում է [[ճահիճ]]ներ (Շամբ Կարնո)։ Այստեղ գետի ջրին են խառնվում նաև հանքային աղբյուրների ջրերը։ Կարնո դաշտից գետը մտնում է Շողանի կամ Շուղնի ձորը, դուրս է գալիդ Աշկալեի ու Դերջանի (Մամախաթունի) դաշտերը և անցնում է [[Դերջան]]ի ու [[Երզնկա]]յի գոգավորություններով։ Ապա մտնում է Կամախի սարահարթ`սարահարթ՝ ստեղծելով խորը կիրճ և դուրս գալիս [[Խարբերդ]]ի դաշտ, որի արևմտյան մասում միանում է Արածանի ճյուղին։ [[Կամախ]]ում է գտնվում նախկին Անի բերդը։ Վերջինս հայտնի է նրանով, որ այստեղ էին թաղվում [[Արշակունի]] թագավորները և բերդում էին պահվում արքունական գանձերը։ Երզնկան համբավավոր է իբրև [[Անահիտ]] դիցուհու սրբավայր։ Այստեղ էր տեղավորված գլխավոր մեհյանը։<br />

Եփրատը խոր կիրճից դուրս է գալիս Կապան Մադենի ([[Քեբան]]ի) մոտ, միանում Արածանի վտակին, ապա Մալաթիայի դաշտում բազմաթիվ վտակներ ընդունելով`ընդունելով՝ ուժ է հավաքում պատռելու Տավրոսի լեռնաշղթան։ Գետն այստեղ սղոցել է Կիմիրխանի (Կյումուրխանի) մինչև 1500 մ խորության անտեցեդենտ կիրճը, որտեղ 300 ջրվեժ ու քարվազ է առաջացնում։ Հորձանուտի ահարկու դղրդյունը լվում է շատ հեռվից։<br />

Եփրատն ընդունում է բազմաթիվ վտակներ`վտակներ՝ Մանանաղի (Թուզլու), Աղյունաձոր (Մադեն), Տևրիկ (Ցելտ), Կավկավա (Թոխմա)։ Գետն ունի ցայտուն արտահայտված աստիճանաձև կողապատկեր (պրոֆիլ)։ Գոգավորությունների հատակի հարթ լճագետային նստվածքներում նա հանդարտ է հոսում, իսկ խոր կիրճերում բազմաթիվ սահանքներ է առաջացնում։<br />

Եփրատը խառը սնման գետ է, հորդանում է գարնանը, այս սեզոնում անցում է գետի հոսքի շուրջ 60%-ը։ գետի վերին հոսանքներում`հոսանքներում՝ Կամախից վեր`վեր՝ [[Բարձր Հայք]]ում, հովտի լանջերի մեծ թեքության պատճառով հոսքի գործակիցը համեմատաբար մեծ է`է՝ 0.6:6։ Մինչև Քեբանի [[ջրամբար]] հասնելը տարեկան միջին ծախսը կազմում է 350-400 խոր. մ/վրկ, տարեկան հոսքը`հոսքը՝ 10-12 մլրդ խոր.մ, [[Արածանի]]ի հետ միասին Եփրատի միջին ծախսը կազմում է 750-800 խոր. մ/վրկ։ Գարնան ինտենսիվ ձնհալի ժամանակ ծախսը կարող է հասնել մոտ 7000 խոր. մ/վրկ։ Տարեկան հոսքը 26 խոր. կմ է։<br />

Գետի ջրերը վերին հոսանքներում քաղցրահամ են`են՝ մինչև 100 մգ/լ աղիությամբ, Արածանիի հետ խառնուրդում`խառնուրդում՝ 250-300 մգ/լ։ Գետի գումարային կոշտ հոսքը տարեկան կազմում է մոտ 20 մլն տ։ Եփրատը Կամախի կիրճում ունի ջրաէներգետիկ պաշարներ և կարող է օգտագործվել էլեկտրակայանների կառուցման համար։ Արածանիի հետ միացման հատվածում կառուցվել է Քեբանի ջրամբարը և էլեկտրակայանը։<br />