«Մետր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 5.
Երկարության միասնական չափի միավոր ունենալու անհրաժեշտությունը Եւրոպայում առանձնապես ուժեղ զգացվեց XVII դարից սկսած, երբ զարգացում էր ապրում գիտությունը: 1668թ. իր մի աշխատությունում անգլիացի փիլիսոփա եւ լեզվաբան Ջոն Ուիլքինսն առաջարկում է մտցնել «ունիվերսալ չափ» (''universal measure''<ref>{{citation | first = John | last = Wilkins | authorlink = John Wilkins | title = An Essay Towards a Real Character, And a Philosophical Language | location = London | publisher = Gillibrand | year = 1668 | url = http://www.metricationmatters.com/docs/WilkinsTranslationLong.pdf}}.</ref>): Առաջին անգամ ''մետր'' բառը հանդիպում է 1675թ. իտալացի գիտնական Տիտո Բուրատինիի ([[իտալերեն]]` Tito Livio Burattini) ''Misura Universale,'' աշխատության մեջ, որտեղ նա գործածում է հունարեն {{lang|grc|[[wikt:μέτρον|μέτρον]] [[wikt:καθολικός|καθολικόν]]}} (''մետրոն կաթոլիկոն'') արտահայտության իտալերեն ''{{lang|it|metro cattolico}}'' (նշ. ''կաթոլիկ չափ''), ձեւը, որի հիմքում պետք է լիներ որեւէ բնական երեւույթ:<ref>{{cite journal | author = George Sarton | title = The First Explanation of Decimal Fractions and Measures (1585). Together with a History of the Decimal Idea and a Facsimile (No. XVII) of Stevin's Disme | journal = Isis | volume = 23 | number = 1 | year = 1935 | pages = 153–244 |url = http://www.jstor.org/stable/225223?&Search=yes&searchText=ISIS&searchText=Stevin&list=hide&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3DStevin%2BISIS%26Search%3DSearch%26gw%3Djtx%26prq%3DStevin%26hp%3D25%26acc%3Doff%26aori%3Doff%26wc%3Don%26fc%3Doff&prevSearch=&item=7&ttl=326&returnArticleService=showFullText}}</ref><br />
Առաջին անգամ մետրի սահմանումն առաջարկել է ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ [[Շառլ-Մորիս Թալեյրան|Թալեյրանը]] որպես`<br />
* այն ճոճանակի երկարություն, որի տատանման պարբերությունըկիսապարբերությունը 45° լայնությունում ([[Բորդո]]յի եւ [[Գրենոբլ]]ի արանքում) հավասար է 1 [[վայրկյան|վրկ]] է: Այսօրվա միավորներով այդ երկարությունը կազմում է <math>\frac{g}{\pi^2} \cdot 1\,\mathrm c^2 \approx 0,994</math> մ:<br />
 
Այս սահմանումը, սակայն, կիրառություն չգտավ:
== Սահմանումների ժամանակագրությունը ==
[[Պատկեր:US National Length Meter.JPG|մինի|Մետրի ամերիկյան No. 27 էտալոնը, որ պատրաստվել է 1889թ., Կշիռների եւ չափերի միջազգային բյուրոյի ([[անգլերեն]]` ''International Bureau of Weights and Measures'' (''BIPM'')) կողմից եւ հանձնվել է [[ԱՄՆ|Միացյալ նահանգներին]] եւ օգտագործվել է որպես չափի էտալոն 1893-ից մինչեւ 1960թ.]]
 
* 1790 մայիսի 8 Ֆրանսիայի ազգային ժողովը որոշում է, որ նոր մետրի երկարությունը պետք է լինի հավասար մեկ վայրկյանի հավասար կիսապարբերությունով [[ճոճանակ]]ի երկարությանը:
* 1791 մարտի 30 Ֆրանսիայի ազգային ժողովը Ֆրանսիայի գիտությունների ակադեմիայի օգտագործման համար ընդունում է նոր սահմանում մետրի համար, որ այն հավասար է Փարիզով անցնող միջօրեականի հասարակածից մինչեւ հյուսիսային բեւեռ հեռավորության մեկ տասը միլիոներորդ մասը:
* 1795թ. Մետրի ժամանակավոր [[արույր]]ե էտալոնի պատրաստումը: Այն հիմնված էր Բեսելի էլիպսոիդի վրա եւ հավասար էր ''toise du Pérou''-ի 443.44 գծերին:
* 1799 դեկտեմբերի 10 Ֆրանսիայի ազգային ժողովը հաստատում է 1799թ. հունիսի 20-ին պատրաստված մետրի [[պլատին]]ե ձողը, որպես վերջնական էտալոն, որը հավասար էր ''toise du Pérou''-ի 443.296 գծերին:
* 1889 սեպտեմբերի 28 Կշիռների եւ չափերի 1-ին գլխավոր կոնֆերանսը ([[անգլերեն]]` ''General Conference on Weights and Measures'' (CGPM)) որպես մետրի չափ է ընդունում սառույցի հալման [[ջերմաստիճան]]ում չափված 10% [[իրիդիում]] պարունակող պլատինե համաձուլվածքի վրա նշված երկու գծերի հեռավորություն:
* 1927 հոկտեմբերի 6 7-րդ CGPM-ը նոր որոշում է ընդունում մետրի համար որպես {{convert|0|C|F|abbr=on|lk=on}} հեռավորություն պլատինա-իրիդիումային համաձուլվածքից պատրաստված ձողի վրա նշված երկու գծերի առանցքների միջեւ եղած հեռավորությունը:
* 1960 հոկտեմբերի 14 11-րդ CGPM-ը մետրի համար որպես չափ է սահմանում վակուումում կրիպտոն-86-ի ատոմի 2p{{sup|10}} եւ 5d{{sup|5}} քվանտային մակարդակների միջեւ ալիքների1 650 763.73 երկարությանը:<ref>[[#BarbrowJudson1976|Barbrow & Judson 1976, appendix 6.]]</ref>
* 1983 հոկտեմբերի 21 17-րդ CGPM մետրը սահմանում է որպես վակուումում վայրկյանի {{sfrac|299,792,458}} մասում լույսի անցած ճանապարհ:<ref>[[#taylor2008a|Taylor and Thompson (2008a), Appendix 1, p. 70.]]</ref>
* 2002թ. Կշիռների եւ չափերի միջազգային կոմիտեն մետրի համար որոշում է ընդունում որպես երկարության միավոր:
 
{{անավարտ}}
{{ՍԻ համակարգի չափման միավորներ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մետր» էջից