«Հայկյան տոմար»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
չNo edit summary
Տող 1.
{{այլ|Հայկական տոմար (այլ կիրառումներ)}}
'''Հին հայկական տոմար''' կամ '''Հայկական հեթանոսական տոմար''', հայկական օրացույց, ժամանակի հաշվարկի հայկական համակարգ։
'''Հին հայկական տոմար''' կամ '''Հայկական հեթանոսական տոմար''', հայկական օրացույց, ժամանակի հաշվարկի հայկական համակարգ։ Հայերը դեռևս մ.թ.ա. ունեցել են տոմար։ Սկզբում, հավանաբար, օգտագործել են լուսնայինը, հետագայում անցել ավելի կատարելագործված` արեգակնային տոմարի։ Հայոց տոմարի սկզբնավորման մասին կան միայն կցկտուր տեղեկություններ։ Ենթադրվում է, որ հայոց հին արեգակնային տոմարը շարժական էր (12x30+5), և դրա հետևանքով խախտվել են ոչ միայն ամիսների ու տարվա եղանակների որոշակի համապատասխանությունները, այլև, որ շատ կարևոր է, եկեղեցական տոների, ծիսակատարությունների ժամանակները։ Որոշ տոմարագետներ Հայոց տոմարը նմանեցրել են [[Հին Եգիպտոս|եգիպտական]] տոմարին։ Եգիպտացիների օրացուցային տարին, ինչպես և հայկականը, իրական արեգակնայինից մեկ չորրորդ օրով պակաս է եղել, որի հետևանքով տարեսկիզբը յուրաքանչյուր չորրորդ տարին մեկ օրով շուտ է սկսվել և իր դիրքը վերականգնել է միայն 1460 հուլյան տարի անցնելուց հետո։ Եգիպտացիները այն կոչել են Սոթիսի շրջան, հայերը` Հայկյան շրջան։ Ձեռագրերում պահպանված ավանդության համաձայն, Հայոց տոմարի սկիզբը կապվել է Հայկ Նահապետի` Բելի դեմ տարած հաղթանակի հետ ([[Ղևոնդ Ալիշան]]ը իր հաշվումներով հետ գնալով Հայկյան շրջաններով` այդ թվականը ստացել է [[մ.թ.ա. 2492]], այսինքն` Հայոց Բուն թվականը), իսկ ամսանունները կոչվել են նրա 12 ուստրերի ու դուստրերի անուններով` [[Նավասարդ]], [[Հոռի]], [[Սահմի]], [[Տրե]], [[Քաղոց]], [[Արաց]], [[Մեհեկան]], [[Արեգ]], [[Ահեկան]], [[Մարերի]], [[Մարգաց]], [[Հրոտից]] և [[Ավելյաց]]։
== Պատմությունը ==
 
'''Հին հայկական տոմար''' կամ '''Հայկական հեթանոսական տոմար''', հայկական օրացույց, ժամանակի հաշվարկի հայկական համակարգ։ Հայերը դեռևս մ.թ.ա. ունեցել են տոմար։ Սկզբում, հավանաբար, օգտագործել են լուսնայինը, հետագայում անցել ավելի կատարելագործված` արեգակնային տոմարի։ Հայոց տոմարի սկզբնավորման մասին կան միայն կցկտուր տեղեկություններ։ Ենթադրվում է, որ հայոց հին արեգակնային տոմարը շարժական էր (12x30+5), և դրա հետևանքով խախտվել են ոչ միայն ամիսների ու տարվա եղանակների որոշակի համապատասխանությունները, այլև, որ շատ կարևոր է, եկեղեցական տոների, ծիսակատարությունների ժամանակները։ Որոշ տոմարագետներ Հայոց տոմարը նմանեցրել են [[Հին Եգիպտոս|եգիպտական]] տոմարին։ Եգիպտացիների օրացուցային տարին, ինչպես և հայկականը, իրական արեգակնայինից մեկ չորրորդ օրով պակաս է եղել, որի հետևանքով տարեսկիզբը յուրաքանչյուր չորրորդ տարին մեկ օրով շուտ է սկսվել և իր դիրքը վերականգնել է միայն 1460 հուլյան տարի անցնելուց հետո։ Եգիպտացիները այն կոչել են Սոթիսի շրջան, հայերը` Հայկյան շրջան։ Ձեռագրերում պահպանված ավանդության համաձայն, Հայոց տոմարի սկիզբը կապվել է Հայկ Նահապետի` Բելի դեմ տարած հաղթանակի հետ ([[Ղևոնդ Ալիշան]]ը իր հաշվումներով հետ գնալով Հայկյան շրջաններով` այդ թվականը ստացել է [[մ.թ.ա. 2492]], այսինքն` Հայոց Բուն թվականը), իսկ ամսանունները կոչվել են նրա 12 ուստրերի ու դուստրերի անուններով` [[Նավասարդ]], [[Հոռի]], [[Սահմի]], [[Տրե]], [[Քաղոց]], [[Արաց]], [[Մեհեկան]], [[Արեգ]], [[Ահեկան]], [[Մարերի]], [[Մարգաց]], [[Հրոտից]] և [[Ավելյաց]]։
 
[[Մ.թ.ա. 26]]-ին եգիպտացիներն անցել են անշարժ տոմարի, իսկ Հայոց շարժական տոմարը շարունակվել է գործածվել։ [[Նիկիայի Ա տիեզերական ժողով]]ից (325) հետո հուլյան տոմարը ընդունել են քրիստոնյա բոլոր ժողովուրդները։ Մինչդեռ Հայ եկեղեցին շարունակել է առաջնորդվել Հայոց շարժական տոմարով։ Հայերը, ինչպես և մյուս ժողովուրդները, եկեղեցական տոները կարգավորել են [[Անդրեաս Բյուզանդացի|Անդրեաս Բյուզանդացու]] կազմած 200-ամյա (352–551) աղյուսակով, իսկ դրա ավարտից հետո գործածվել է Էաս Աղեքսանդրացու 532-ամյա զատկացուցակը, որով և սկիզբ է առել Հայոց Մեծ թվականը։ Ձեռագրերը վկայում են, որ VII դ. [[Անաստաս Ա Ակոռեցի|Անաստաս Ա Ակոռեցու]] հանձնարարությամբ [[Անանիա Շիրակացի]]ն կազմել է անշարժ տոմարի նախագիծ, որը սակայն, գործածության մեջ չի մտել։