Վիքիպեդիա

«Վեներա (մոլորակ)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի (21), |right → |աջից (2), |left → |ձախից (8) oգտվելով ԱՎԲ
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-` +՝)
Տող 49.
| ալբեդո = 0,65
| տարիք =
| քիմիական կազմ = ~96,5 % - [[Ածխաթթու գազ]] <br />~3,5 % - [[Ազոտ]] <br />0,015 % - [[Ծծումբի դիօքսիդ]]<br />0,007 % - [[Արգոն]]<br />0,002 % - [[Ջուր]]<br />0,0012 % - [[Հելիում]]<br />0,0017 % - [[Շմոլ գազ]]<br />0,0007 % - [[Նեոն]]<br />Ճնշումը`Ճնշումը՝ 9,3 մՊա
| մթնոլորտի ջերմաստիճան = 464&nbsp;°C (737 [[Կելվին|Կ]])<ref name="nssdc">{{cite web
| url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/venusfact.html
Տող 69.
| archivedate = 2011-08-21
}} {{ref-en}}</ref><ref name="compare">{{cite web
| title = Տիեզերական թեմաներ. Մոլորակների համեմատություն`համեմատություն՝ Մերկուրի, Վեներա, Երկիր, Լուսին և Մարս
| publisher = Մոլորակային միություն
| url = http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html
Տող 79.
}}
 
'''Վեներա''', կամ '''Արուսյակ''' ({{lang-lat|Venus}}), (այլ հայերեն անվանումներ`անվանումներ՝ ''Լուսաբեր, Աստղիկ, Այգաբեր, Այգաստղ, Գիշերավար, Լուսաստղ, Առավոտյան աստղ, Երեկոյան աստղ''), [[Արեգակնային համակարգ]]ի երկրորդ մոլորակն է։ Պտույտի պարբերությունը 224,7<ref name="nasa_venus">
{{cite web | title = Վեներա. Փաստեր և թվեր | publisher = ՆԱՍԱ | url = http://sse.jpl.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Venus&Display=Facts&System=Metric | accessdate = 2007-04-12 }}
</ref> երկրային օր։ Մոլորակը իր լատիներեն, աշխարհում ընդունված, անունը ստացել է [[Վեներա (դիցաբանություն)|Վեներա]] աստվածուհու անունից, սիրո աստվածուհին [[Հռոմեական դիցարան|Հռոմեական դիցաբանությունում]]։
Տող 96.
|pages=E00B24
|bibcode=2008JGRE..11300B24H
}}</ref>, ամբողջությամբ գոլորշիացել են երբ ջերմաստիճանը աճել է [[ջերմոցային էֆեկտ]]ի հետևանքով<ref name="Jakosky">Բ. Մ. Յակոսկի, "Երկրային խմբի մոլորակների մթնոլորտները", Բիթի, Պետերսոն և Չայկին (խմբ.), ''Արեգակնոյին համակարգ'' 4-րդ հրատարակություն 1999, Սքայ Փաբլիսհինգ քոմփանի (Բոստոն) և Քեմբրիջի համալսարանի հրատարակչություն (Քեմբրիջ), էջեր`էջեր՝ 175–200</ref>, թողնելով իրենցից հետո անապատային տեսարան բազմաթիվ ժայռերով։ Տեսություններից մեկը ենթադրում է, որ ջրային գոլորշին մագնիսական թույլ դաշտի պատճառով բարձրացել է այնքան բարձր, որ քշվել է [[Արեգակնային քամի|Արեգակնային քամու]] կողմից միջմոլորակային միջավայր<ref name="solarwind">{{cite web
| date = 2007-11-28
| title = Որսացվել է Արևից եկող քամու կողմից
Տող 119.
|author=Լոպես, Ռոզալի Մ. Ս.; Գրեգ, Թրեյսի Կ. Պ.
|title=Հրաբխային աշխարհները. Հետազոտելով Արեգակնային համակարգի հրաբուխները|publisher=Սփրինգեր|year=2004
|isbn=3-540-00431-9|page=61}}</ref>։ Վեներայի տրամագիծը կազմում է 12 092 կմ (միայն 650 կմ-ով փոքր, քան Երկրինը), իսկ նրա զանգվածը կազմում է Երկրի զանգվածի 81,5% (4,87{{e|24}}կգ)։ Վեներայի մակերևույթի վրա պայմանները արմատապես տարբերվում են Երկրի պայմաններից, նրա խիտ [[ածխաթթու գազ]]ով հարուստ [[մթնոլորտ]]ի պատճառով։ Վեներայի մթնոլորտի մեծ մասը կազմում է ածխաթթու գազը`գազը՝ 96.5%, իսկ մնացած մասի մեծամասնությունը կազմում է [[ազոտ]]ը`ը՝ 3.5%<ref>{{cite web |url= http://www.daviddarling.info/encyclopedia/V/Venusatmos.html|title=Վեներայի մթնոլորտը
|work=Աստղակենսաբանության հանրագիտարան, Աստղագիտություն և տիեզերական թռիչք|accessdate=2007-04-29}}</ref>։ Վեներայի միջին խտությունը կազմում է 5,24 գ/սմ³<ref name="surdin" />։ Մակերևույթի մոտ ազատ անկման արագացումը կազմում է 8,87 մ/վ², իսկ [[երկրորդ տիեզերական արագությունը]]`՝ 10,46 կմ/վ։
 
=== [[Վեներայի մթնոլորտը|Մթնոլորտը]] ===
[[Պատկեր:Venusatmosphere-hy.svg|մինի|ձախից|200px|Մթնոլորտի ջերմաստիճանի կախումը բարձրությունից]]
Վեներայի [[մթնոլորտ]]ը հիմնականում բաղկացած է ածխաթթու գազից (96 %) և ազոտից (համարյա 4 %)։ Ջրային գոլորջին և թթվածինը նույնպես նկատվում են այստեղ, սակայն հետքերի տեսքով (0,02 % և 0,1 %)։ Վեներիական մթնոլորտում կա 105 անգամ ավելի շատ գազ, քան երկրայինում<ref name="athm">[http://space.rin.ru/articles/html/53.html Մոլորակի կառուցվածքը - Աստղագիտությունը և տիեզերքը]</ref>։ Մակերևույթի մոտ [[մթնոլորտային ճնշում|ճնշումը]] կազմում է 93 մթն., ջերմաստիճանը`ջերմաստիճանը՝ 750 [[Կելվին|Կ]] (475 °C)։ Դա գերազանցում է [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրիի]] մակերևույթի ջերմաստիճամը, որը գտնվում է երկու անգամ ավելի մոտ Արեգակին։ Վեներայի վրայի այսպիսի բարձր ջերմաստիճանի պատճառը հանդիսանում է [[ջերմոցային էֆեկտ]]ը, որը ստեղծվում է խիտ ածխաջրածնային մթնոլորտի կողմից։ Վեներայի մթնոլորտի խտությունը մակերևույթի մոտ ընդամենը 14 անգամ է փոքր ջրի խտությունից։ Չնայած մոլորակի դանդաղ պտույտին, մոլորակի ցերեկային և գիշերային կողմերում ջերմաստիճանի տատանումներ չեն նկատվում, մթնոլորտի բարձր ջերմային իներցիայի պատճառով։ Վեներայի մթնոլորտը ձգվում է մինչև 250 կմ բարձրությունը<ref>{{cite news|url=http://infox.ru/science/universe/2010/10/08/Vyenyera.phtml|title=Արբանյակը քաշվեց Վեներայի հետևից|last=Կոտլյար|first=Պավել|date=2010-09-09|publisher=infox.ru}}</ref>։
 
Ամպերի ծածկույթը գտնվում է 30-60 կմ բարձրության վրա և կազմված է մի քանի շերտերից։ Ամպերի քիմիական կազմությունը առայժմ չի որոշված։ Ենթադրվում է, որ նրանց մեջ կարող են պարունակվել խտացված ծծմբային թթվի կաթիլներ, ծծումբի և քլորի միացություններ։ Վեներայի մթնոլորտի մեջ իջած տիեզերական սարքերից կատարված չափումները ցույց տվեցին, որ ամպերի ծածկույթը ոչ այնքան խիտ է, և ավելի շուտ հիշեցնում է թեթև մշուշ։
Տող 144.
Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ մթնոլորտի բացակայության դեպքում Վեներայի մակերևույթի մոտ ջերմաստիճանը չէր անցնի 80 °C։ Սակայն իրականում Վեներայի մակերևույթին ջերմաստիճանը (մոլորակի միջին շառավիղի մակարդակի վրա) կազմում է մոտ 750 Կ (477 °C), ընդ որում նրա օրական տատանումները աննշանակալի են։ [[Մթնոլորտային ճնշում]]ը մոտ 93 մթն. է, [[գազ]]ի խտությունը համարյա երկու անգամ բարձր է, քան Երկրի մթնոլորտում։ Այս փաստերի պարզումը հիասթափություն եղավ շատ հետազոտողների համար, ովքեր հուսով էին, որ այս Երկրին այդքան նման մոլորակի վրա պայմանները պետք է լինեին մոտ այն պայմաններին, որոնք եղել էին Երկրի վրա [[քարաածխածնային ժամանակաշրջան]]ում, և հետևաբար, այնտեղ կարող էր գոյություն ունենալ նման [[կենսոլորտ]]։ Փասորեն, իջեցվող սարքերի միջոցով պարզվեց, որ Վեներայի մակերևույթի վրա ջերմոցային էֆեկտի պատճառով ստեղծված ջերմաստիճանային պայմաններում հեղուկ ջրի գոյությունը բացառվում է։
 
Ջերմոցային էֆեկտը մթնոլորտում հանգեցնում է մակերևույթի չափազանց ուժեղ տաքացմանը, ստեղծում է [[ածխաթթու գազ]] և [[ջրային գոլորշի]], որոնք ինտենսիվորեն կլանում են Վեներայի մակերևույթի կողմից արձակվող ինֆրակարմիր (ջերմային) ճառագայթները։ Ջերմաստիճանը և ճնշումը սկզբում նվազում են բարձրության հետ, ջերմաստիճանի մինիմումը`մինիմումը՝ 150 - 170 Կ (−125… −105 °C) գրանցվել է 60-80 կմ բարձրության վրա<ref>[http://www.college.ru/astronomy/course/content/chapter4/section3/paragraph2/theory.html Քոլեջ.ռու]</ref>։ Բարձրության ավելացման հետ դրանից հետո ջերմաստիճանը աճում է, հասնելով 310 - 345 Կ (35 - 70 °C) 90-120 կմ բարձրության վրա<ref>[http://www.rian.ru/science/20071129/90077395.html ՌԻԱ գործակալություն]</ref>։
 
Մակերևույթի մոտ քամին չափազանց թույլ է (ոչ ավելին, քան 1 մ/վ), հասարակածի շրջանում 50 կմ-ից բարձր բարձրությունների վրա այն աճում է մինչև 150 - 300 մ/վ։ Ավտոմատ միջմոլորակային կայաններից դիտարկումները գրանցել են [[ամպրոպ]]ներ։
Տող 156.
[[2009]] թվականին հրատարակվեց Վեներայի հարավային կիսագնդի քարտեզը, որը ստեղծվել էր «[[Venus express]]» տիեզերական սարքի միջոցով։ Այս քարտեզի հիման վրա առաջ քաշվեցին Վենեայի վրա նախկինում օվկիանոսների առկայության և ուժեղ տեկտոնիկ ակտիվության մասին վարկածներ<ref>{{cite web|url=http://www.rian.ru/science/20090714/177403770.html|title=Վեներայի վրա անցյալում եղել են օվկիանոսներ և հրաբուխներ|publisher=ՌԻԱ Նովոստի|date=2009-07-14|archiveurl=http://www.webcitation.org/616VpANeW|archivedate=2011-08-21}}</ref>։
 
Առաջարկվել են Վեներայի ներքին կառուցվածքի մի քանի մոդելներ։ Համաձայն առավել իրատեսական մոդելի, Վեներան ունի երեք շերտ։ Առաջինը`Առաջինը՝ կեղևը, որի հաստությունն է մոտ 16 կմ։ Երկրորդը`Երկրորդը՝ մանտիան է, սիլիկատային շերտը, որը ունի մոտ 3300 կմ խորություն մինչև երկաթյա միջուկը, որի զանգվածը կազմում է մոլորակի զանգվածի մոտ մեկ չորրորդ մասը։ Քանի որ մոլորակի սեփական մագնիսական դաշտը բացակայում է, համարվում է, որ երկաթյա միջուկում տեղի չի ունենում լիցքավորված մասնիկների տեղաշարժ, էլեկտրական հոսանք, որի արդյունքում և առաջանում է մագնիսական դաշտ։ Հետևաբար, նյութի շարժում միջուկում տեղի չի ունենում, այսինքն այն գտնվում է պինդ վիճակում։ Մոլորակի կենտրոնում խտությունը հասնում է 14 գ/սմ³։
 
==== Ռելիեֆը ====
Տող 162.
[[Պատկեր:Maat Mons on Venus.jpg|մինի|200px|ձախից|Վեներայի մակերևույթի լուսանկարը ռատիոտեղորոշման տվյալների հիման վրա]]
 
Հետաքրքիր է, որ Վեներայի մակերևույթի բոլոր մասերը կրում են կանացի անուններ, բացի մոլորակի ամենաբարձր լեռնաշղթայի, որը գտնվում է Իշտարի երկրում, [[Լակշմիի բարձրավանդակ]]ի մոտ, որն անվանել են [[Ջեյմս Մաքսվել]]ի պատվին։ «[[Վեներա-15]]» և «[[Վեներա-16]]» ԱՄԿ-երը [[1983]] - [[1984]] թվականներին կատարել են հյուսիսային կիսագնդի մեծ մասի քարտեզագրումը, օգտագործելով ռադիոալիքները։ Ամերիկյան «Մագելան» սարքը [[1989]] - [[1994]] թվականները իրականացրեց մոլորակի մակերևույթի մանրամասն (300 մ ճշտությամբ) և համարյա ամբողջական քարտեզագրումը։ Մակերևույթին հայտնաբերվել են հազարավոր լավա ժայթքող հին հրաբուխներ, հարյուրավոր խառնարաններ և լեռներ։ Մակերեսային շերտը (կեղևը) չափազանց բարակ է, թուլացված բարձր ջերմաստիճաններով, այն հնարավորություն է տալիս լավային հեշտությամբ դուրս ժայթքել։ Վեներիական երկու մայրցամաքները, Իշտարի երկիրը և Ափրոդիտեյի երկիրը, ամեն մեկը առանձին վերցրած մակերեսով չեն զիջում [[Եվրոպա]]յին, սակայն երկարությամբ նրանց գերազանցում է [[Պարնգեյի կանյոն]]ը, որոնք հանդիսանում են Վեներայի մակերևույթի ամենամեծ առանձնահատկությունը։ Ցածրադիր մասերը, որոնք նման են օվկիանոսային իջվածքների, զբաղեցնում են Վեներայի մակերևույթի ընդամենը վեցերորդ մասը։ Իշտարի երկրում գտնվող Մաքսվելի լեռները ունեն մոլորակի միջին մակարդակից 11 կմ բարձրություն։ [[Մաքսվելի լեռներ]]ը, ինչպես նաև [[Ալֆա շրջան|Ալֆա]] և [[Բետա շրջան]]ները հանդիսանում են միակ բացառությունները [[Միջազգային աստղագիտական միություն|ՄԱՄ-ի]] կանոնից, ըստ որի Վեներայի մակերևույթի բոլոր մասերին տրվում են կանացի անուններ, նաև հայկական, ինչպես, օրինակ`օրինակ՝ Հասմիկ և Անուշ խառնարանները, կամ [[Անահիտի թագ]]ը<ref>[http://nssdcftp.gsfc.nasa.gov/miscellaneous/planetary/magellan/venus_gazetteer.txt Վեներայի առանձնահատկությունները]{{ref-en}}</ref>։
 
[[Հարվածային խառնարան]]ները վեներիական ռելիեֆում հազվադեպ են պատահում։ Ամբողջ մոլորակի վրա կան ընդամենը մոտ 1000 խառնարաններ։ Լուսանկարի վրա պատկերված են երկու խառնարաններ 40-50 կմ տրամագծով։ Խառնարանների ներքին մասը լցված է լավայով։ Խառնարանների շուրջ ընկած «թերթիկները» իրենցից ներկայացնում են խառնարանի առաջացման ընթացքում պայթյունի հետևանքով դուրս մղված ապարները։
Տող 355.
Սովետական [[Վեներա-7]] կայանի իջեցվող սարքը նախագծվել էր դիմակայելու 180 բար ճնշմանը, առաքելության շրջանակներում նախատեսվում էր ստանալ տեղեկություններ Վեներայի մակերևույթից։ Իջեցվող սարքը նախապես սառեցվել էր և վերազինվել հատուկ նախագծված փոքր չափերի պարաշյուտով, որը պետք է ապահովեր արագ, 35 րոպեանոց վայրէջք։ Սակայն, մթնոլորտ մուտք գործելիս 1970 թվականի դեկտեմբերի 15-ին, պարաշյուտը մասնակիորեն վնասվեց, և սարքը բախվեց մոլորակի մակերևույթին ավելի կոշտ քան պլանավորված էր, այնուամենայնիվ բախումը սարքի համար կրիտիկական չէր։ Իջեցվող սարքը հավանաբար թեքված լինելով կողքի հաղորդեց ջերմաստիճանի և [[տելեմետրիկտվյալներ|տելեմետրիկ]] տեղեկություններ 23 րոպեների ընթացքում, սա առաջին հաղորդագրությունն էր այլ մոլորակի մակերևույթից<ref name="mitchell_2" />։
 
Վեներա ծրագրի շրջանակներում հաջորդ [[Վեներա-8]] կայանի իջեցվող սարքը մուտք գործեց մթնոլորտ 1972 թվականի հուլիսի 22, և հաջող վայրէջքից հետո աշխատեց մոլորակի մակերևույթին 50 րոպե։ [[Վեներա-9]] և [[Վեներա-10]] կայանների իջեցվող սարքեևը մուտք գործեցին Վեներայի մթնոլորտ երեք օր տարբերությամբ 1975 թվականի հոկտեմբերի 22-ին և 25-ին։ Երկու վայրէջքները անցան հաջող և սարքերը ուղակեցին Վեներայի մակերևույթի առաջին լուսանկարները։ Երկու վայրէջքների վայրերը չափազանց տարբեր էին`էին՝ Վեներա-9 կայանը իջել էր 20-աստիճանանոց թեքության վրա որը ծածկված էր 30–40 սանտիմետրանոց ժայռաբեկորներով, իսկ Վեներա-10 կայանի տարածքը ծածկված էր [[բազալտ]]անման ժայռասալերով որոնք տեղ-տեղ [[էրոզիա (երկրաբանություն)|էրոզիայի]] էին ենթարկված<ref name="mitchell_3">{{cite web
|first=Դոն|last=Միտչել
|work=Սովետական Միության կողմից Վեներայի հետազոտությունները
Տող 435.
|publisher=Եվրոպական տիեզերական գործակալություն|url=http://www.esa.int/SPECIALS/Venus_Express/index.html|accessdate=9 փետրվար 2008}}</ref>։ Կայանը կատարում է Վեներայի մթնոլորտի և ամպերի մանրակրկիտ հետազոտություններ, ներառյալ մոլորակի [[պլազմա]]յին միջավայրի և մակերևույթի, մասնավորապես ջերմաստիճանի քարտեզագրումը։ Venus Express ծրագրի առաջին տպավորիչ արդյունքներից մեկն էր հսկայական կրկնակի [[բևեռային ցիկլոն]]ի հայտնաբերումն էր մոլորակի հարավային բևեռի մոտ<ref name="venus express" />։
 
[[Պատկեր:Venus Rover.jpg|մինի|Վեներագնացի ենթադրյալ տեսքը, առաջարկված ՆԱՍԱ-ի կողմից<ref>Գ. Ա. Լանդիս, "Ռոբոտացված Վեներայի մթնոլորտի և մակերևույթի հետազոտությունները", փաստաթուղթ IAC-04-Q.2.A.08, ''Ակտա Աստրոնավտիկա, հատոր 59'', 7, 517–580 (հոկտեմբեր 2006)։ Տես`Տես՝ [http://www.lpi.usra.edu/vexag/may2008/presentations/19Landis.mov անիմացիան]</ref>]]
[[Ճապոնական աերոտիեզերական հետազոտությունների գործակալություն]]ը (ՃԱՀԳ) իրականացնում է [[Akatsuki (ԱՄԿ)|Akatsuki]] (նախկինում "Planet-C") Վեներայի ուղեծրակայանի առաքելությունը։ Այն արձակվել է 2010 թվականի մայիսի 20-ին, սակայն կայանը չկարողացավ մուտք գործել մոլորակի ուղեծիր նույն տարվա դեկտեմբերին։ Կան հույսեր, որ կայանը ևս մի փորձ կկատարի վեց տարի դադարից հետո։ Նախատեսված հետազոտությունները ներառում են մակերևույթի լուսանկարումը [[ինֆրակարմիր խցիկ]]ով և փորձեր ուղղված [[կայծակ]]ների գոյության ապացուցմանը, ինչպես նաև նախատեսվում է պարզել [[հրաբուխ|հրաբխային]] գործունեության առկայությունը մոլորակի վրա<ref>{{cite web|title="PLANET-C" Վեներայի կլիմայի ուղեծրակայան
|work=ՃԱՀԳ|url=http://www.jaxa.jp/projects/sat/planet_c/index_e.html|accessdate=9 փետրվար 2008}}</ref>։
Տող 579.
 
=== Վեներայի արբանյակները ===
[[Պատկեր:ClementineObservesTheMoonSolarCoronaAndVenus.jpg|մինի|100px|ring|Վեներան Արեգակի մոտ, որը ծածկված է Լուսնով։ Լուսանկարը`Լուսանկարը՝ «[[Կլեմենտինա (ԱՄԿ)|Կլեմենտինա]]» կայանից]]
Վեներան, ինչպես և [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրին]], համարվում է մոլորակ, որը չունի [[բնական արբանյակ]]։ Նախկինում եղել են բազմաթիվ հաղորդագրություններ [[Վեներայի արբանյակներ]]ի դիտարկումների մասին, սակայն այս հայտնագործությունները միշտ հիմնված են եղել սխալանքների վրա։ Վեներայի արբանյակների հայտնաբերման մասին առաջին հաղորդումները եղել են [[XVII-րդ դար]]ում։ Ընդամենը, 120 տարվա ընթացքում մինչև [[1770]] թվականը գրանցվել են արբանյակների ավելին քան 30 դիտարկումներ, կատարված ամենաքիչը 20 աստղագետների կողմից։
 
Տող 586.
Վեներան (ինչպես և Մարսն ու Երկիրը) ունի [[քվազիարբանյակ]], {{mpl|2002 VE|68}} [[աստերոիդ]]ը, որը պտտվում է Արեգակի շուրջ, այնպես, որ նրա և Վեներայի միջև գոյություն ունի [[ուղեծրային ռեզոնանս]], արդյունքում բազմաթիվ պտույտների ընթացքում այն մնում է մոլորակի մոտակայքում։
 
XIX-րդ դարում գոյություն ուներ վարկած այն մասին, որ նախկինում [[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրին]] եղել է Վեներայի արբանյակը, որը հետագայում «կորսվել» է<ref>''Ս. Ա. Յազև'' «Արեգակնային համակարգի մասին դասախոսություններ. Ուսուցողական ձեռնարկ», — Սանկտ Պետերբուրգ. Լան, 2011, էջ`էջ՝ 57-75: ISBN 978-5-8114-1253-2</ref>։ [[1976]] թվականին [[Թոմ վան Ֆլանդերն]]ը և Կ. Ռ. Հարինգտոնը, հիմնվելով մաթեմատիկական հաշվարկների վրա, ցույց տվեցին, որ այդ վարկածը լավ է բացատրում Մերկուրիի ուղեծրի շեղումը (էքսցենտրիսիտետ), նրա Արեգակի շուրջ պտույտի ռեզոնանսային բնույթը, ինչպես նոև Մերկուրի և Վեներա մոլորակների պտույտի մոմենտի կորուստը։ Նույնպես դրանով կարելի է բացատրել Վեներայի հակադարձ պտույտը, մոլորակի մակերևույթի տաքացումը և խիտ մթնոլորտի առաջացումը<ref>[http://www.astrolab.ru/cgi-bin/manager.cgi?id=1&num=593 Վեներայի նախկի՞ն արբանյակը]</ref><ref>''Ռ. Ս. Հարինգտոն; Թ. Ս. Ֆլանդերն'' «Մերկուրիի Վեներայի արբանյակի ուղեծրից հեռանալու շարժման հետազոտությունը», Իկարուս 28, (1976), էջ`էջ՝ 435—440։</ref>։
 
=== Վեներայի տերաֆորմում ===
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Վեներա_(մոլորակ)» էջից