«Շաքիի շրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Շաքիի շրջան''' ({{lang-lez|Шаки район}}, {{lang-az|Şəki rayonu}}), շրջան է [[Ադրբեջան|Ադրբեջանական Հանրապետության]] հյուսիսային մասում:մասում։ Վարչկենտրոնը [[Շաքի]] քաղաքն է:է։

Շաքիի շրջանը կազմավորվել է [[1930]] թվականի [[օգոստոսի 8]]-ին:ին։ Իր ներկայիս զբաղեցրած տարածքով համապատասխանում է պատմական Բուն Աղվանքի [[Շաքե]] գավառին:գավառին։ Շրջանը սահմանակից է Ադրբեջանական Հանրապետության [[Կախի շրջան|Կախի]], [[Եվլախի շրջան|Եվլախի]], [[Աղդաշի շրջան|Աղդաշի]], [[Կուտկաշենի շրջան|Կուտկաշենի]], [[Վարդաշենի շրջան|Վարդաշենի]] և [[Դաղստան]]ի [[Ռուտուլի շրջան|Ռուտուլի]] և [[Ախտիի շրջան]]ներին:ներին։ Զբաղեցնում է 2.4 հազազ կմ² մակերես<ref name="ԿարապետյանԱղվանք76">{{Գիրք:Կարապետյան:Բուն Աղվանքի հայերեն վիմագրերը|էջեր=76}}</ref>:։

Շրջանում կա մեկ քաղաք՝ [[Շաքի]] շրջկենտրոնը, երկու քաղաքատիպ ավան՝ [[Թուրան (Շաքիի շրջան)|Թուրան]] (նախկինում՝ Օրջոնիկիձե) ու [[Չալաբիխան]] և 64 գյուղ:գյուղ։

Մինչև 1918 թվականը շրջանի ներկայիս տարածքում զուտ հայաբնակ էին 17 գյուղեր. Գետաշեն (Չայ– քյանդ), Գյոյբուլաղ կամ Գյոգբուլաղ, Ղայաբաշի, Ղոզլու, Սալիբեկ, Մեժլիս, Ջյուջամիշ, Աղփիլաքյան, Ջաֆարավատ, Չարղաթ, Գյոբեկլու, Ալյար, Մալղշեն, Այդինբուլաղ, Դաշբուլաղ, Սաբաթլու, Օրաբան։ Մեծ թվով հայեր բնակվում էին նաև [[Շաքի]] քաղաքում։ 1918 թվականի ամռանը օսմանցիների ու [[մուսավաթ]]ականների համատեղ կազմակերպած հայերի զանգվածային ջարդերից հետո (տես՝ [[Հայերի ջարդերը Շաքիում]]) վերը նշված բոլոր 17 գյուղերն էլ հայաթափ են եղել։ Միայն մի քանի գյուղերից մազապուրծ փրկված հայերը (գլխավորապես [[Սաբաթլու]] գյուղից) անցնելով [[Ալազան]] գետը երկար ու կործանարար դեգերումներից հետո (անտուն, սով, հիվանդություններ) ի վերջո միայն 1922 թվականին հիմնադրում են նոր գյուղ (այժմ՝ [[Վրաստան|Վրաստանի Հանրապետության]] [[Դեդոփլիսծղարոյի մունիցիպալիտետ]]ի [[Սաբաթլո]] գյուղ)։ Շրջանի տարածքում մինչև 1988 թվականը չնչին թվով հայեր բնակվում էին միայն Շաքի քաղաքում (մայրենի դպրոց չունեին), իսկ վերոհիշյալ բոլոր գյուղերը կամ անբնակ էին և կամ՝ ադրբեջանաբնակ<ref>Հայախոս հայերի միակ գյուղը Կախեթում. Սաբաթլու, «ՀՀ», 1995, N 205, 17 օգոստոսի, էջ 2</ref>:։

Շաքիի շրջանի տարածքում մեծ թիվ են կազմում նաև 18-րդ դարի կեսերից կրոնափոխ եղած (մահմեդականացված) հայերով բնակեցված (այժմ իրենց համարում են ադրբեջանցիներ) գյուղերը։ Դրանցից են՝ Քիշ, Զայզիտ, Պարտեզ, Քունգյուտ (Բաշ և Ղշլաղ), Թուրք-Օրաբան և այլն:այլն։

Շրջանի տարածքում հայ մշակույթի հուշարձանները սփռված են ամենուր, ինչպես 1918 թվականից հայաթափ եղած գյուղերում ու դրանց շրջակայքում, այնպես էլ դավանափոխ բնակչություն ունեցող հին հայկական գյուղերում։ Առանձնապես արժեքավոր են՝ Քիշ գյուղի Սուրբ Աստվածածին, Շաքիի Սուրբ Հռիփսիմե, Քունգյուտի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցիները, Պարտեզ գյուղի Սուրբ Գևորգ և Սուրբ Գեղարդ վանքերը, Շաքի քաղաքի բնակելի ու հասարակական շենքերը, երեք եկեղեցիները, բազմաթիվ հին գերեզմանոցները, խաչքարեր ու տապանաքարերը։ Պահպանվել են նաև վիմագիր արձանագրություններ<ref name="ԿարապետյանԱղվանք76" />:։