«Ռադիոքիմիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Չկա կատեգորիա
ավելացվեց Կատեգորիա:Քիմիական գիտություններ, հեռացվել է {{Կատեգորիա չկա}} ՀոթՔաթ գործիքով
Տող 1.
 
{{կատեգորիա չկա}}
{{անաղբյուր}}
{{վիքիֆիկացում}}
'''Ռադիոքիմիա''', [[քիմիայի]] բաժին, ուսումնասիրում է [[ռադիոակտիվ իզոտոպների]], [[տարրերի]] և [[նյութերի]] քիմիան, նրանց ֆիզ-քիմիական հատկությունները պայմանավորող օրինաչափությունները, ռադիոակտիվ փոխարկումների քիմիան և այդ փոխարկումներին ուղեկցող ֆիզիկաքիմիական երևույթները։ Հետազոտվող նյութում ռադիոակտիվ իզոտոպների առկայությունը պայմանավորում է ռադիոքիմիայում կիրառվող եղանակների առանձնահատկությունները․ 1․ ռադիոակտիվ նյութերի քանակությունը որոշվում է [[ռադիոչափական]] եղանակներով, որոնք հնարավորություն են տալիս հայտնաբերել այլ եղանակներով չարձանագրվող քանակություններ (տես [[Ռադիոչափական տիտրում]])։ Ռադիոքիմիայում օգտագործվող սովորական [[ռադիոչափական սարքերի]] օգնությամբ կարելի է որոշել, օրինակ, մինչև 10^-12—10^-15 գ 224Ra-ի 10^-17 գ 222Rո-ի և 32P-ի առկայությունը։ Հատուկ զգայուն եղանակների միջոցով արձանագրվում է առանձին [[ատոմների]] առկայությունը և նրանց [[ռադիոակտիվ քայքայման]] [[փաստը]]; 2․ Պահանջվում է անվտանգության հատուկ [[տեխնիկայի]] կիրառում, որը պաշտպանում է հետազոտողին և շրջապատի մարդկանց ճառագայթվելու վտանգից։ Թույլատրելի՝ սահմանային քանակներից ավելի [[ճառագայթման]] ներգործությունը վնասակար է մարդու առողջության համար։ [[Ռադիոակտիվ նյութերի]] պահեստավորումը և թափոնների վնասազերծումն իրականացվում է ըստ հատուկ մշակված կանոնների։ Տարբերում են ռադիոքիմիայի հետևյալ բաժինները. 1) Ընդհանուր ռադիոքիմիա (ուսումնասիրում է ռադիոակտիվ իզոտոպների վարքի ֆիզ-քիմիական օրինաչափությունները, իզոտոպային փոխանակությունը, իզոտոպների [[միկրոքանակների]] բաշխումը տարբեր [[ֆազերում]], [[ադսորբումը]], [[լուծահանումը]], [[համատեղ նստեցումը]] և այլն; 2) Միջուկային փոխարկումների քիմիան ուսումնասիրում է այդ փոխարկումների արգասիքների բաժանման եղանակները, [[«տաք» ատոմների]] հատկությունները, սեփական ճառագայթման ներգործությամբ ընթացող փոխարկումները և այլն; 3) Ռադիոակտիվ տարրերի քիմիան ուսումնասիրում է բնական և արհեստական ռադիոակտիվ տարրերի ֆիզ-քիմիական հատկություններն ու քիմիական փոխարկումները, մշակում է [[միջուկային վառելիքի]] (մասնավորապես 239Pu, 238Ս, 235Ս) ստացման եղանակները և քիմիական տեխնոլոգիան; 4) Կիրառական ռադիոքիմիան զբաղվում է [[նշանակիր ատոմներ]] պարունակող միացությունների [[սինթեզի]], [[գիտության]] և [[արդյունաբերության]] մեջ ռադիոակտիվ իզոտոպները և [[ճառագայթները]] կիրառելու (տես նաև [[Ռադիոչափական վերւուծություն]]) մեթոդների մշակմամբ։ Ռադիոքիմիան, որպես քիմիայի ինքնուրույն բաժին, ստեղծվեց Մ․ [[Սկլոդովսկայա-Կյուրի]] և Պ․ [[Կյուրի]] ամուսինների աշխատանքների շնորհիվ։ 1898-ին նրանք հայտնաբերեցին [[պոլոնիումը]], [[ռադիումը]] (տես նաև [[Ռադիոակտիվություն]]), իսկ 1902-ին՝ անջատեցին ռադիումի առաջին կշռելի քանակությունը։ Ռադիոքիմիայի ստեղծման առաջին շրջանում (1898—1913) հայտնաբերվեցին նաև [[ռադոնը]], [[ակտինիումը]] (1899), [[պրոտակտինիումը]], հետազոտվեցին բազմաթիվ բնական [[ռադիոակտիվ միներալներ]] և ջրեր, դրվեց ռադիոակտիվ տարրերի [[երկրաքիմիայի]] հիմքը (1910—11, Վ․ Ի․ [[Վերնադսկի]])։ [[Իզոտոպային երևույթի]] (1913, Ֆ․ [[Սոդդի]]) և [[տեղաշարժի կանոնի]] (1913, Ֆ․ Սոդդի, Կ․ [[Ֆայանս]]) հայտնաբերումը թույլ տվեց պարզել [[իզոտոպների]] ծագումնաբանական կապը և որոշել նրանց տեղերը [[քիմիական տարրերի պարբերական համակարգում]]։ Ռադիքիմիայի ստեղծման և զարգացման երկրորդ փուլում (1914—33) հետազոտվեցին ռադիոակտիվ տարրերի վարքի օրինաչափությունները չափազանց նոսր [[հեղուկ]] և [[գազային համակարգերում]], հայտնաբերվեցին [[ռադիոակտիվ ինդիկատորները]] և իզոտոպային փոխանակության երևույթը (Դ․ [[Հևեշի]] և գերմ. քիմիկոս Ֆ․ [[Պանետ]], 1887—1958), համատեղ նստեցման և ադսորբման օրինաչափությունները (գերմ․ քիմիկոս՝ [[Օ․ Հան]], 1879—1968) և սովետական քիմիկոս՝ [[Վ․ Գ․ Խլոպին]], 1890— 1950), էմանացումը՝ ռադոնի առաջացումը ռադիում [[պարունակող պինդ նյութերում]] (սովետական գիտն․ Լ․ Ս․ [[Կոլովրատ-Չերվինսկի]] և Օ․ [[Հան]]), մշակվեց բյուրեղական և հեղուկ ֆազերում նյութերի բաշխման [[թերմոդինամիկական տեսությունը]] (սովետական քիմիկոս՝ [[Ա․ Ռատներ]]), ստացվեցին և հետազոտվեցին ռադոնի [[կլաստրատային միացությունները]] (սովետական քիմիկոս՝ Բ․ Ա․ [[Նիկիտին]]), ուսումնասիրվեցին [[թորիումի]] միացությունների [[լուծելիությունը]], [[ռադիոկոլոիդների]] առաջացման պայմանները ևն։ [[Արհեստական ռադիոակտիվության]] հայտնաբերումով (1934, Ի․ [[Ժոչիո-Կյուրի]] և Ֆ․ ժոչիո Կյուրի) սկսվեց ռադիոքիմիայի զարգացման երրորդ փուլը (1934—45)։ Քիմ․ տարրերի վրա [[նեյտրոնների]] ներգործության ուսումնասիրությունների (է․ [[Ֆերմի]]), արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպների [[միջուկային իզոմերիայի]] (Ի․ [[Կուրչաաով]]) և [[Սիլարդ-Չալմերսի էֆեկտի]] հայտնաբերման շնորհիվ մշակվեցին արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպների ստացման, կոնցենտրացման և անջատման եղանակները։ [[Ցիկլոտրոնի]] օգնությամբ սինթեզվեցին [[տեխնիցիումը]] և [[աստատը]], ռադիոչափական և տարրերի միկրոքանակների բաժանման նուրբ ռադիոքիմիական եղանակների օգնությամբ անջատվեց [[ֆրանսիումը]]։ Լայն տարածում գտան կիրառական ռադիոքիմիան և [[ռադիոակտիվ ինդիկատորների]] եղանակը։ Ռադիոքիմիայի զարգացման չորրորդ՝ ժամանակակից փուլը կապված է միջուկային մասնիկների հզոր [[արագացուցիչների]] և [[միջուկային ռեակտորների]] կիրառման հետ։ [[Ուրանի]] քայքայման արդյունքներում հայտնաբերվեց և անջատվեց [[պրոմեթիումը]], որը հայտնաբերելու փորձերը սկսվել էին 1922-ին։ Սինթեզվեցին [[տրանսուրանային տարրերը]]՝ N 93—107 (Դ․ [[Սիբորգ]], Դ․ [[Ֆչյորով]], Ցու․ [[Հովհաննիսյան]] և ուրիշներ)։ Կարևոր նշանակություն ստացավ [[միջուկային վառելիքի]] ստացման (և տեխնոլոգիայի), [[պլուտոնիումի]], միջուկային ռեակտորում ճառագայթված ուրանի քայքայման արդյունքների անջատման, ուրանի [[ռեգեներացման]] եղանակների մշակումը։ Զարգանում է արհեստական (հատկապես տրանսուրանային) և բնական (հատկապես, U, Th, Po) ռադիոակտիվ տարրերի և նրանց [[կոմպլեքսային միացությունների]] քիմիան։ Կարևոր նշանակություն են ստացել լուծահանումը ([[էքստրակցիա]]) և [[քրոմատոգրաֆիան]]։ Ստեղծվում է ատոմանման գոյացությունների՝ [[պոզիտրոնիումի]], մյուոնիումի (տես [[Մյուոններ]]) և [[մեզոատոմների]] քիմիան։ Ռադիոակտիվ ինդիկատորների եղանակը լայնորեն կիրառվում է քիմ․ միացությունների կառուցվածքի, քիմ․ ռեակցիաների մեխանիզմի և [[կինետիկայի]], [[ադսորբման]], համատեղ նստեցման, [[կատալիզի]] երևույթների ուսումնասիրություններում և ֆիզիկաքիմիական հաստատունների որոշման համար։ Ռադիոքիմիական եղանակներն օգտագործվում են երկրաքիմիայի և [[տիեզերաքիմիայի]] խնդիրները լուծելու, [[օգտակար հանածոներ]] հայտնաբերելու համար։ Զարգանում է ռադիոքիմիայի նոր ուղղություն՝ միջուկային ռեակցիաների ժամանակ ստացվող և մեծ [[էներգիա]] ունեցող ատոմների առաջացրած [[պրոցեսների]] քիմիան։
 
[[Կատեգորիա:Քիմիական գիտություններ]]