«Արևմտահայերեն»–ի խմբագրումների տարբերություն

{{Արևմտահայերէն|Արեւմտահայերէն}}

'''Արևմտահայերենը''' ժամանակակից հայերենի երկու ճյուղերից մեկն է, որով խոսում է սփյուռքահայության մեծ մասը (գլխավորապես [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յի, [[Եվրոպա]]յի և [[Միջին Արևելք]]ի հայությունը՝ բացառությամբ [[իրանահայեր]]ի)։ Ձևավորվել է [[19-րդ դար]]ի սկզբներին՝ [[Թուրքահայաստան]]ի հայության ([[պոլսահայություն|պոլսահայության]]) բարբառի հիման վրա։

 

== Հնչյունաբանություն ==

 

== Բառագիտություն ==

Հայերենի [[բառապաշար]]ի մեծ մասը թե՛ ձևով, թե՛ բովանդակությամբ ընդհանուր է երկու տարբերակների համար։ Միաժամանակ առանձնացվում են ձևիմաստային տարբերություններ, որոնք արդյունք են լեզվական և արտալեզվական բազում գործոնների` սկսած տարբերակների ակունքներից (գրաբար, միջին հայերեն), բարբառային հիմքերից (Արարատյան և Պոլսի ու հարակից շրջանների) և վերջացրած քաղաքական, տնտեսական կամ աշխարհագրական հանգամանքներով։

 

==== Բառակազմություն ====

Ռ. ՍԱՔԱՊԵՏՈՅԱՆ, ԱՐԵՎՄՏԱՀԱՅԵՐԵՆ-ԱՐԵՎԵԼԱՀԱՅԵՐԵՆ

 

==== Դերբայներ ====

{{main|Արևմտահայերենի դերբայները}}

Արևմտահայերենը տարբերակում է հետևյալ հինգ դերբայները` անորոշ, ապառնի, վաղակատար, հարակատար, ենթակայական։ Այսպիսով, արևելահայերենի համեմատությամբ բացակայում են անկատար առաջին (գրում, կարդում) և անկատար երկրորդ կամ համակատար (գրելիս, կարդալիս) դերբայները։ Ժխտական կամ ժխտման դերբայը (գրի, կարդա), թեև առկա է արևմտահայերենում, սակայն քերականների կողմից քիչ է նկարագրվել ու բնութագրվել։

 

==== Կապ ====

Արևելահայերենի ու արևմտահայերենի [[կապ]]երի տարբերությունը բառային է և ոչ խոսքիմաստային։ Պարզապես արևմտահայերենն ունի կապեր, որոնք բացակայում են արևելահայերենում, ինչպես օրինակ` '''ասդին, անդին, ետք, քով, վասն, ի գին, ի սէր, ի տրիտուր''' և այլն։ Մի քանի կապեր տարբերվում են արևելահայերենի հրենց համարժեքներից գրաբարյան ձևերին տրվող նախապատվությամբ կամ արևմտահայերենին բնորոշ հոլովման առանձնահատություններով, ինչպես օրինակ` '''ձեռամբ, միջովաւ, պատճառաւ, կողմէ (կողմանէ), պահուն, սկսեալ, սիրույն, բաղդատմամբ''' և այլն։

 

 

==== Շաղկապ ====

Շաղկապների տարբերությունը արևելահայերենում և արևմտահայերենում բառային է, երբեմն էլ` ոճական։ Տարբերություններն առաջանում են արևմտահայերենում գրաբարյան ձևերին նախապատվություն տալուց ('''զի''', '''քանզի''', '''վասնզի''', '''պայմանաւ որ'''), երբեմն էլ արդյունք են կամ արևմտահայ բառաձևի առկայության ('''հակառակ անոր որ''') կամ արևմտահայերենին բնորոշ հնրյունափոխության։ Այսպես արևելահայերենում գործում է '''այ''' - '''է''', իսկ արևմտահայերենում` '''այ''' - '''ա''' հնչյունափոխությունը։ Իբրև այդ հնչյունափոխության հետևանք` արևելահայերենն ունի '''էլ''', իսկ արևմտահայերենը` '''ալ''' շաղկապը։

 

Արևելահայերենի '''ոչ թե''' շաղկապի փոխարեն խոսակցական արևմտահայերենում հանդիպում է նաև '''չէ թէ''' շաղկապը։

 

*[http://books.google.com/books?vid=ISBN5808403219 Ռ.Կ Սաքապետոյան: Արեւմտահայերեն-արեւելահայերեն ուղղախոսական-բացատրական բառարան: Երեւանի պետական համալսարանի հրատարակչություն: 2000: 336 էջ:]

 

* [[Արևելահայերեն]]

 

 

{{lang-stub}}