«Քրոմոսոմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

 

'''Քրոմոսոմները''' կորիզի գլխավոր բաղադրիչներն են, որոնք լավ են երևում բջջի բաժանման ժամանակ, և որոնց հիմնական ֆունկցիան [[ԴՆԹ]]-ի պահպանումն է և փոխանցումը սերնդեսերունդ։<ref name="ReferenceA">Ընդհանուր Կենսաբանություն, հեղինակ Նադեժդա Բեգլարյան, էջ 112-115</ref>

 

==Կառուցվածքը==

 

Քրոմոսոմները երևում են միայն բաժանվող [[բջիջ]]ներում. ունեն բարակ՝ 14 նմ տրամագծով թելերի ձև։ Քրոմոսոմներն ունեն բարդ կառուցվածք։ Բջջի բաժանման սկզբնական և միջին փուլերում նրանք կազմված են երկու իրար կցված թելանման կամ ձողաձև մարմնիկներից՝ քրոմատիդներից։ Վերջիններս ոլորված են գալարաձև և կախված գալարվածության աստիճանից, քրոմոսոմները փոխում են իրենց չափերը՝ երկարանում կամ կարճանում։ Քրոմատիդները իրենց հերթին կազմված են մեկ կամ մի քանի զույգ թելիկներից՝ քրոմանեմաներից՝ [[հունարեն]] նեմա-թել, որոնք լուսային մանրադիտակով տեսանելի ամենափոքր կառուցվածքներն են։

Բոլոր տեսակային և անհատական ժառանգական հատկությունների, հատկանիշների զարգացմանը և ձևավորմանը անհրաժեշտ գեների լրիվ հավաքը ներկայացված է միայն քրոմոսոմների լրիվ հավաքում։ Կարևոր պրոցեսը, որը տեղի է ունենում միայն ինտերֆազում, [[ԴՆԹ]]-ի սինթեզն է, որի հետևանքով յուրաքանչյուր քրոմոսոմ կրկնապատկվում է։ Սինթեզի հիմքում ընկած է [[ԴՆԹ]]-ի մոլեկուլի կրկնապատկվելու եզակի ընդունակությունը։

 

 

Սեղմվածքը քրոմոսոմը բաժանում է երկու հավասար կամ անհավասար թևերի։ Ցենտրոմերը բջջի բաժանման ժամանակ կատարում է իլիկի թելիկների ամրացման ֆունկցիա։ [[Կորիզակ]]ային քրոմոսոմներն ունեն նաև երկրորդային սեղմվածք, որտեղ ձևավորված է [[կորիզակ]]ը: Մասնագիտացված բջիջներում քրոմոսոմները միաքրոմատիդային են, իսկ բաժանվողներում՝ երկքրոմատիդային։ Մարմնական բջիջներում քրոմոսոմների թիվը 2n է, իսկ սեռականում՝ n։

 

Յուրաքանչյուր տեսակ ունի քրոմոսոմների այնպիսի կառուցվածք, ձև, առաջնային սեղմվածքի տեղադրություն, ինչպիսին ունի նախորդ սերունդը։ Այս հատկությունը կոչվում է քրոմոսոմների անընդհատականության կանոն։<ref name="ReferenceA"/><ref name="ReferenceB">Կենսաբանություն, հեղինակ Տիգրան Թանգամյան, էջ 54-56</ref><ref name="ReferenceC">Կենսաբանություն, հեղինակ Սիսակյան, էջ 24-25</ref>

 

==Բաղադրությունը==

==Սեռական քրոմոսոմներ==

Սեռական [[բջիջ]]ները պարունակում են քրոմոսոմների հապլոիդ հավաք, այսինքն՝ այն կազմում է մարմնի [[բջիջ]]ների քրոմոսոմների քանակի կեսը։ Էգի և արուի մարմնի բջիջների համեմատական ուսումնասիրությունը բացահայտել է նրանց քրոմոսոմների հավաքների ոչ լրիվ միատեսակություն։ Տարբերությունը միայն քրոմոսոմների մեկ զույգում է. նրանք կրում են '''սեռական քրոմոսոմներ'''՝ հետերոքրոմոսոմներ անունը։ Էգի և արուի մյուս քրոմոսոմների զույգերը իրենց կառուցվածքով նույնն են և կոչվում են աուտոսոմներ։

 

Մարդու սեռական [[բջիջ]]ներում քրոմոսոմների հապլոիդ հավաքը 23 է, իսկ մարմնի [[բջիջ]]ներում դիպլոիդը՝ 46։

 

==Քրոմոսոմային մուտացիաներ==

Այս մուտացիաների հիմքում ընկած է քրոմոսոմների կառուցվածքի փոփոխությունը։ Այսպես, երբեմն քրոմոսոմի մասը պակասում է, իսկ երբեմն էլ այն շրջվում է 180 աստիճան անկյան տակ։ Բացի այդ, որոշ դեպքերում քրոմոսոմի մի մասը պոկվում և միանում է մեկ այլ՝ ոչ հոմոլոգ քրոմոսոմին, որից առաջանում է [[գեն]]երի նոր համակցություն։