«Շապուհ I»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, replaced: → (15), → (6), → (37), → oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, replaced: |thumb → |մինի (2), |right → |աջից, |left → |ձախից oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Shapuri.jpg|250px|
'''Շապուհ I''' ([[պահլավերեն]]՝ ''Shahpuhr'', որը թարգմանությամբ նշանակում է «արքայորդի», արդի [[պարսկերեն]]ով՝ شاپور یکم - ''Shapur Yekem'' - ''Շապուհ Առաջին''), ծննդյան թիվն անհայտ, վ. [[273]] թ ― [[Սասանյաններ|Սասանյան]] [[Պարսկաստան]]ի թագավոր, [[արքայից արքա|«արքայից արքա»]] [[243]] - [[273]] թթ։ [[Արտաշիր I]]-ի՝ Սասանյանների արքայական հարստության հիմնադրի որդին էր։
==Նվաճողական քաղաքականությունը==
[[Պատկեր:Relief of Shapur I capturing Valerian.jpg|250px|
Շապուհ I-ը շարունակում էր իր հոր կողմից վարած շարունակական պատերազմները [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմի]] հետ և նրա զավթողական քաղաքականությունը, նվաճելով [[Մծբին]]ը ([[Միջագետք Հայոց|Հայոց Միջագետքում]]) և [[Խառան]]ը ([[Օսրոենե]]ում), իսկ հետագայում ներխուժելով [[Ասորիք]]ի խորքերը։ 243 թ [[Ուռհա|Եդեսիայի]] մոտակայքում հռոմեական զորքերից պարտություն կրելուց հետո Շապուհին այնուամենայնիվ հաջողվեց հաշտության նպաստավոր պայմանագիր կնքել Հռոմի հետ [[244]]-ին։ [[252]] թ, օգտվելով [[Հայաստան]]ում տեղի ունեցող ներքին պառակտումներից, նա միջամտեց և աջակցեց իր դաշնակցին՝ Արտավազդ Արշակունուն, որն այդ թվականին Շապուհի օգնությամբ իրեն հռչակեց Հայոց արքա ([[Արտավազդ Ե]])։ Արտավազդի պարսկամետ կողմնորոշումը երկար չտևեց և շուտով նա սկսեց մտերմանալ Հռոմի հետ, ինչն առիթ ծառայեց Շապուհի կողմից ռազմական միջամտության։ Հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը և միաժամանակ օգտվելով Հռոմեական կայսրության մեջ տիրող ներքին քաղաքական քաոսից, Շապուհ I-ը [[256]] թ անսպասելիորեն հարձակվեց Հայաստանի, Ասորիքի և Կենտրոնական [[Անատոլիա]]յի վրա, գրավեց և ամբողջովին թալանեց [[Անտիոք]]ը, բայց ապա հակահարվածների ենթարվեց հռոմեական կայսր [[Վալերիանոս]]ի կողմից։ Սակայն քիչ անց Շապուհը վճռական հաղթանակ կրեց Վալերիանոսի զորքերի վրա՝ [[Ուռհա]]յի մոտակայքում ([[260]] թ), որտեղ պարսից բանակի կողմից մասնակցում էին նաև նորից դաշնակից դարձած Արտավազդ Արշակունու հայկական զորամասերը։ Պարտությունից հետո Վալերիանոսը ուղղվեց Շապուհի հետ բանակցություններ վարելու, բայց Շապուհը նրան դավադրորեն ձերբակալեց և ցմահ կալանքի ենթարկեց։ Հայոց Արտավազդ արքան Շապուհին նամակ գրեց՝ Վալերիանոսին ազատ արձակելու առաջարկով, սակայն Շապուհը նրա միջամտությանը չարձագանքեց։ Վալերիանոսի գերևարության փաստը հետագայում կարևոր սյուժե դարձավ Շապուհ I-ին նվիրված մի շարք հայտնի բարձրաքանդակների համար։
| |||