«Ֆոսֆոր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 2.
{{Նշան|P}}
 
'''Ֆոսֆոր''' ([[լատիներեն]]` Phosphorus ), քիմիական տարր է, որի նշանն է '''P''' և ատոմային թիվը՝ 15։ Հայտնաբերել է [[Հենինգ Բրանդ]]ը [[1669]]-ին։ Բնության մեջ գտնվում է միայն միացությունների ձևով։ Հանդես է գալիս մի քանի ալոտրոպ ձևափոխություններով։ Ոչ մետաղ է։
 
Սպիտակ Ֆոսֆորը (P<sub>4</sub>) փափուկ, ջրում չլուծվող, անգույն, խիստ թունավոր նյութ է։ Լավ լուծվում է CS<sub>2</sub>-ում, t<sub>հալ</sub>=44°С, t<sub>եռ</sub>=281°С։ Շնորհիվ լուսարձակելու հատկության,Անունն ստացել է իրլուսարձակելու հատկության անունը։շնորհիվ։ Թույլ տաքացնելիս օդում ինքնաբոցավառվում է։
 
Կարմիր ֆոսֆորըֆոսֆորն ամորֆ պոլիմերային միացություն է, քիմիապես ավելի պասիվ է, քան սպիտակ ֆոսֆորիցֆոսֆորը, թունավոր չէ։
Սև ֆոսֆորը մետաղական փայլով պոլիմերային նյութ է, թունավոր չէ, ունի կիսահաղորդիչ հատկություններ։
== Անունը ==
Անունն ստացել է շնորհիվ իր լուսարձակելու հատկության: ''Ֆոսֆոր'' բառը ծագում է հունարեն φῶς` «լույս» եւ φέρω` «տանում եմ» բառերից:
* '''Ֆոսֆորափայլ''' բառն սկզբում ունեցել է ֆոսֆորի արձակած լույսի նշանակությունը, հետագայում սկսել է գործածվել որպես, ընդհանրապես, առարկաների արձակած սառը լույսիլույս իմաստովընդհանրապես:
== Ֆիզիկական հատկությունները ==
Ֆոսֆորի երկու կարեւոր ալոտրոպ ձեւերն են` սպիտակ ֆոսֆորը եւ կարմիր ֆոսֆորը: Սեւ ֆոսֆորն ստացվում է սպիտակ ֆոսֆորը բարձր (շուրջ 1200 մեգապասկալ) ճնշման տակ տաքացնելովտաքացնելիս:
=== Սպիտակ ֆոսֆոր ===
[[Պատկեր:Phosphorus2.jpg|rightt|thumb|120px|Սպիտակ ֆոսֆոր]]
Տող 18.
Իր տեսքով եւ փափկությամբ սպիտակ ֆոսֆորը նման է մաքրած մեղվամոմի կամ պարաֆինի: Խառնուրդների ազդեցությունից ունենում է դեղնավուն [[երանգ]]:<br />
 
Քիմիապես ակտիվ է եւ բավականին թունավոր`. առաջացնում է ոսկորների քայքայում: Չափահաս մարդու համար մահացու չափաբաժինը կազմում է 50-ից 100 միլիգրամ:<br />
 
Սպիտակ ֆոսֆորի բանաձեւն է` P<sub>4</sub>: Պահպանում են ձուլակտորների տեսքով` անօդ, հատուկ իներտ միջավայրում, մաքրած ջրի շերտի տակ:
* Սպիտակ ֆոսֆորը լայնորեն օգտագործվում է որպես պայթուցիկ զինամթերքների բոցավառիչ:
 
=== Կարմիր ֆոսֆոր ===
Կարմիր ֆոսֆորը տարրական ֆոսֆորի կայուն ձեւափոխությունն է: Առաջին անգամ 1847թ. [[Շվեդիա]]յում ստացել է ավստրիացի քիմիկոս Անտոն Շրյոտերը,` տաքացնելով սպիտակ ֆոսֆորը 500 °С-ի պայմաններում:
Կարմիր ֆոսֆորի [[խտություն]]ն ավելի մեծ եւ հասնում է 2400 կգ/մ<sup>3</sup>-ի: Բաց օդում պահպանելու դեպքում ֆոսֆորը խոնավության պայմաններում աստիճանաբար օքսիդանում է,` առաջացնելով մածուցիկ ֆոսֆորաթթու: Դրանից խուսափելու համար կարմիր ֆոսֆորը պահպանում են հերմետիկ տարողություններումտարաներում:<br />
Սպիտակ ֆոսֆորի թունավորությունից կամիր ֆոսֆորինը հազարավորմի անգամներքանի հազար անգամ պակաս է, ինչը նպաստում է, որ այն ունենա շատ ավելի լայն կիրառություն:
Կարմիր ֆոսֆորն ունի պոլիմերային կառուցվածք: Այն կարելի է դիտարկել որպես P<sub>4</sub>-ի ածանցյալ, որտեղ խզված է P-P կապերից մեկը եւ հարեւան քառանիստի հետ ստեղծվել է մի լրացուցիչ կապ եւ ստացվել է շղթայաձեւ կառուցվածք: Նոր ստացված կառուցվածքի բանաձեւն է P<sub>n</sub>:
* Կարմիր ֆոսֆորն օգտագործվում է [[լուցկի|լուցկու]] արտադրության ժամանակ: Լուցկու տուփի կողային մակերեւույթին քսված նյութը պարունակում է ֆոսֆոր, իսկ լուցկու գլխիկը` [[ծծումբ]]: Լուցկու գլխիկը տուփի կողին քսելով, այն բոցավառվում է:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ֆոսֆոր» էջից