«Տևրիկ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ clean up, replaced: → oգտվելով ԱՎԲ |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = Քաղաք
|
| բնօրինակ անվանում = {{lang-tr|Divriği}}
| ենթարկում =
| երկիր = Թուրքիա
| պատկեր = DivrigiUluCami (2006).jpg
| պատկերի նկարագրում = Ուլու Ջամի մզկիթային համալիր
| զինանշան =
| զինանշանի լայնություն =
| զինանշանի նկարագրում =
| դրոշ =
| դրոշի լայնություն =
| դրոշի նկարագրում =
|lat_deg= 39|lat_min= 3|lat_sec= 50
|lon_deg= 38|lon_min= 54|lon_sec= 48
|CoordAddon = type:city(80000)_region:TR
| CoordScale =
|
| երկրամասի
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ = Թուրքիայի վարչական բաժանում{{!}}Տարածաշրջան
| երկրամաս = Արևմտյան Հայաստան
| երկրամասը աղյուսակում = Արևմտյան Հայաստան
| շրջանի տեսակ = Թուրքիայի վարչական բաժանում{{!}}Նահանգ (իլ)
| շրջան = Սեբաստիայի իլ{{!}}Սեբաստիա
| շրջանը աղյուսկաում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղյուսակում =
|
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում =
| ղեկավարի պաշտոն = քաղաքապետ
| ղեկավար = Մեհմեթ Նեբի Քայա
| հիմնադրման թվական =
| տվյալ կարգավիճակում =
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ =
| տարածք = 2.782 կմ2
| բարձրության տեսակ = ԲԾՄ
| կենտրոնի բարձրություն = 1.250
| կլիմա =
| պաշտոնական լեզու = [[թուրքերեն]]
| բնակչություն = շրջան 16,272<br />քաղաք 10,824<br />գյուղեր 5,448
| մարդահամարի թվական = 2012
| խտություն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ = [[թուրքեր]]
| կրոնական կազմ =
| էթնոհորոնիմ =
| ժամային գոտի = +2
| DST = +3
| հեռախոսային կոդ = <small>(+90)</small> 346
| փոստային ինդեքս = 58300
| փոստային ինդեքսներ =
| ավտոմոբիլային կոդ = 58
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| հոլովված անվանում =
| Վիքիպահեստում =
| կայք = http://www.divrigi.bel.tr/
}}
'''Տևրիկ''' ({{lang-tr|Divriği}} Դիվրիղի, {{lang-el|Τεφρική}} Տեֆրիկե), քաղաք և շրջան [[Թուրքիա]]յի [[Թունջելի (նահանգ)|Թունջելի նահանգ]]ում<ref>[http://www.yerelnet.org.tr/belediyeler/belediye.php?belediyeid=127201 Yerelnet]{{ref-tr}}</ref>, [[Արևմտյան Հայաստան]]ի տարածաշրջանում:
==Անվանումը==
[[Փոքր Հայք]]ի այս քաղաքը հին հռոմեական քարտեզներում նշանակված է Տևկիլա (Տևկիրայի փոխարեն) ձևով, արաբները կոչել են Աբրիգ, բյուզանդացիները՝ Տեֆրիկա, թուրքերը՝ Դիվրիգ։ Այն գրականության մեջ հայտնի է նաև անվան մի շարք ուրիշ տարբերակներով` Տիվրիկ, Տևրիկա և այլն։ Ենթադրվում է, որ անունը կարող է առաջացած լինել հայերեն «տափարակ» կամ «տավրիկ» (փոքր Տավրոս) բառերից։ Երբեմն հիմնադրի՝ Կարբեասի անունով կոչվել է Կարբեասի քաղաք։
==Աշխարհագրություն==
Հնում մտնում էր Փոքր Հայքի [[Առաջին Հայք]] գավառի, իսկ [[Հուստինիանոս Ա]] կայսեր վարչական վերափոխությունից հետո (VI դ)` [[Երկրորդ Հայք]]ի մեջ։ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] տիրապետության ժամանակներում [[Սեբաստիայի նահանգ]]ի [[Սեբաստիայի գավառ]]ի Տևրիկի գավառակի կենտրոնն էր։ Մերկայում Թուրքիայի [[Սեբաստիայի նահանգ]]ի շրջկենտրոններից է:<ref>«Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան» (5 հատորով), 1986-2001 թթ., Երևանի Համալսարանի հրատարակչություն</ref>
==Բնակչություն==
Տևրիկը XIX դ. սկզբին ուներ 2000 տուն, որից միայն 100-ն էր հայկական, նախկինում ունեցած 2000 տան (մոտ 20 հազարը բնակչությամբ) փոխարեն25: XIX դ. վերջերին նրա բնակչությունը հասնում էր 10 հազար մարդու, իսկ 1915-ին՝ մեծ եղեռնից առաջ, 12 հազարի, որից 4000-ը հայեր։ Բնակչությունը զբաղվում էր արհեստներով, առևտրով, այգեգործությամբ և երկրագործությամբ։ Ուներ 2 — 3 շուկա, տասնյակներով վաճառանոցներ ու արհեստանոցներ։
Տևրիկի հայ բնակչությունը նույնպես ենթարկվել է թուրքական ցեղասպանների արհավիրքներին։ Նրա մի մասը բնաջնջվել է, իսկ մյուս մասը տեղահանվել առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ 1955 թվականի տվյալներով այդտեղ բնակվում էր 5 հայ ընտանիք։
2011 թ. տվյալներով քաղաքում բնակվում են մոտ 11 հազար մարդ, մեծամասամբ [[թուրքեր]]:<ref>[http://www.webcitation.org/6BuHC1AMa 2011 genel nüfus sayımı verileri]{{ref-tr}}</ref>
==Պատմություն==
Հիմնադրվել է 855 թվականին՝ պավլիկյան շարժման հայտնի առաջնորդ Կարբեասի կողմից։ Հիշատակվում է իբրև ճանապարհային կայան, գյուղաքաղաք, բերդաքաղաք և քաղաք։ Գտնվում էր Զիմարայից Մալաթիա տանող ճանապարհին, պատմական Փոքր Հայքում, նրա և Մեծ Հայքի Բարձր Հայք աշխարհի սահմանագլխին, Եփրատի աջակողմյան վտակ Տևրիկ (Մելաս, Չալթ-սու) գետի ստորին հոսանքում, Սեբաստիայի և Կարինի միջև, Ակն քաղաքից մոտ 50 կմ հյուսիս-արևմուտք։ Քաղաքը փռված է հարթ ձորահովտում, որը շրջապատված է արևելքից արևմուտք ձգվող երկու շարք լեռներով։ Նրա բերդը գտնվում էր բարձրավանդակի վրա, մեր ժամանակների Ուրումիա քարավանատան տեղում։ Տևրիկի 10 — 12 կմ երկարություն ունեցող հովիտը ամբողջովին ծածկված էր այգեստաններով և պարտեզներով։ Ուներ ընտիր խաղող և գինի։ Շրջակայքում կան երկաթի (այդ թվում և մագնիսական երկաթի) հանքավայրեր։ Պարտեզներով ու այգիներով շրջապատված լինելու պատաճաոով կոչվել է նաև Կանաչ Տևրիկ։
Հնում ունեցել է մոտ 1200 տուն, որի կեսից ավելին հայկական։ Պավլիկյանների հայտնի զորակայանն էր, այդ հուժկու շարժման հիմնական կենտրոնը, որտեղ զետեղված էին Բյուզանդական կայսրության և տեղական ֆեոդալների դեմ կռվող պավլիկյանների տասնյակ հազարների հասնող զինված ջոկատները։ Բյուզանդական Բարսեղ կայսրը 873 թ. գրավել և քարուքանդ է արել պավլիկյան շարժման այդ հզոր կենտրոնը։ XI դարի վերջերին Տևրիկին տիրել են սելջուկները, 1242թ.՝ թաթար-մոնղոլները, իսկ XVI դարի սկզբին՝ օսմանյան թուրքերը։
Տևրիկում գործում էին հայկական երկու վարժարան, որոնցից մեկը, ավելի մեծը, կոչվում էր Ներսիսյան կամ Ազգային վարժարան և XIX դարի 70-ական թվականներին ուներ երկսեռ 500 աշակերտ ու 14 ուսուցիչ, իսկ մյուսն անհամեմատ փոքր էր և պատկանում էր բողոքական հայերին։ Այստեղից գաղթած հայերը Կ. Պոլսում հիմնել էին Ուսումնասիրաց ընկերություն, որն իր օգնությունն էր ցույց տալիս հայրենի քաղաքի վարժարաններին։
Մոտակայքում էր գտնվում Աբարա ամրոցը՝ պավլիկյանների հայտնի հենակետը մինչև Տևրիկի հիմնադրումը։ Քաղաքում հայտնաբերվել են խեթական արձանագրություններ։
==Ծանոթագրություններ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ}}
{{Տևրիկի գավառ}}
[[Կատեգորիա:Արևմտյան Հայաստանի
[[Կատեգորիա:Փոքր Հայքի քաղաքներ]]
[[Կատեգորիա:Տևրիկի գավառի բնակավայրեր]]
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի քաղաքներ]]
[[Կատեգորիա:Սեբաստիայի նահանգի հայաբնակ բնակավայրեր]]
| |||