|
|}
{{main|Մերկուրի (տիեզերանավ)}}
[[Մերկուրի (տիեզերանավ)|'''Մերկուրի''']] ({{lang-en|Mercury}}) — - ԱՄՆ առաջին տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր։ [[Ռեդսթոուն (հրթիռ)|«Ռեդսթոուն»]] և [[Ատլաս (հրթիռ)|«Ատլաս Դ»]] [[կրող հրթիռ]]ների ցածր բեռնատարողության պատճառով «Մերկուրի» պարկուճների հնարավորությունները չափազանց սահմանափակ էին և իրենց տեխնիկական հագեցվածությամբ զգալիորեն զիջում էին սովետական [[Վոստոկ (տիեզերանավ)|«Վոստոկ»]] տիեզերանավերին։ Այնուամենայնիվ ծրագրի ընթացքում փորձարկվեցին տիեզերանավի կողմնորոշման մեթոդները և ստացվեց զգալի տեխնիկական և բուժա-բիոլոգիական փորձ, որոնք օգտագործվեցին «[[Ջեմինի (տիեզերանավ)|Ջեմինի]]» և «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» ծրագրերում։ Բացի այդ, աստրոնավտները վայրեջք էին կատարում իջեցվող սարքի խցիկում, այլ ոչ թե կատապուլտով դուրս էին թռնում տիեզերանավից, ինչպես «Վոստոկ»-ներում։ «Մերկուրի» տիեզերանավերը զգալիորեն փոքր ու թեթև էին «Վոստոկ»-ներից, արգելակման շարժիչը պինդ վառելանյութով էր աշխատում, տիեզերագնացը ավելի շատ էր մասնակցում տիեզերանավի թռիչքի կառավարմանը քան «Վոստոկ»-ներում, որոնք չափազանց ավտոմատացված էին։ Այս ծրագրով թռիչքների ամբողջ գումարային ժամանակը երկու օրից ավելին է։
== Ջեմինի ==
[[Պատկեր:Apollo program insignia.png|150px|right|Ապոլոն ծրագիր տարբերանշանը]]
{{main|Ապոլոն (տիեզերանավ)}}
[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|'''Ապոլոն ծրագիր''']] — - ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր, հաստատվել է [[1961]] թվականին առաջին մարդու վայրեջքը [[Լուսին|Լուսնի]] վրա իրականացնելու համար (Ապոլոն-11) և ավարտվել է [[1975]] թվականին։ Նախագահ [[Ջոն Քենեդի]]ի նշեց այս նխատակը իր ելույթում 1961 թվականի սեպտեմբերի 12-ին, որը իրականացվեց 1969 թվականի հուլիսի 20-ին Ապոլոն-11 առաքելության ժամանակ, [[Նիլ Արմսթրոնգ]]ի և [[Բազ Օլդրին]]ի վայրեջքով։ Սրանից բացի Ապոլոն ծրագրի շրջանակներում կատարվեցին ևս հինգ հաջողված աստրոնավտների վայրեջքներ Լուսնի վրա, վերջինը 1972 թվականին։ Այս վեց թռիչքները Ապոլոն ծրագրով այս պահին միակն են մարդկության պատմության ընթացքում, երբ մարդիկ վայրեջք են կատարել այլ աստղագիտական մարմնի վրա։
=== Սոյուզ — Ապոլոն ===
[[image:Apollo-Soyuz Test Project patch.svg|left|thumb|Ծրագրի տարբերանշանը]]
[[image:Astp-S75-20361.jpg|right|thumb|Անձնակազմի արտահագուստի վրայի նշանը]]
{{main|Սույուզ — Ապոլոն}}
'''[[Սոյուզ — Ապոլոն|«Սոյուզ» — «Ապոլոն»]] փորձնական թռիչք''' (կամ ավելի տարածված անվանում` '''«Սոյուզ» — - «Ապոլոն» ծրագիր'''; {{lang-en|Apollo-Soyuz Test Project (ASTP)}}), [[ՍՍՀՄ|սովետական]] «[[Սոյուզ-19]]» [[տիեզերանավ]]ի և ամերիկյան «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» տիեզերանավի համատեղ փորձնական թռիչքի ծրագիր։
Ծրագիրը հաստատվել է 1972 թվականի մայիսի 24-ին [[ՍՍՀՄ]]-ի և [[ԱՄՆ]]-ի միջև համագործակցության համաձայնագրով տիեզերքի խաղաղ նպատակներով օգտագործման մասին։
[[Պատկեր:Skylab labeled.jpg|right|thumb|Սքայլեբ կայան]]
{{main|Սքայլեբ (կայան)}}
'''[[Սքայլեբ]]''' ({{lang-en|Skylab}}, {{lang-en|sky laboratory}} (թարգմանաբար` երկնային լաբորատորիա)), ամերիկյան [[ուղեծրային կայան]], նախատեսված տեխնիկական, աստղաֆիզիկական, կենսա-բժշկական հետազոտությունների, ինչպես նաև [[Երկրագունդ|Երկրի]] դիտարկումների համար։ Արձակվել է 1973 թվականի 14 մայիսին, ընդունել է երեք արշավախումբ 1973 ովականի մայիսից մինչև 1974 թվականի փետրվարը, իջել է ուղեծրից և ոչնչացել 1979 թվականի հուլիսի 11-ին։ <br /> Երկարությունը 24,6 մ, մեծագույն տրամագիծը 6,6 մ, զանգվածը — - 77 տ, ներքին ծավալը 352,4 մ³: Ողեծրի բարձրությունը 434—437434 - 437 կմ ([[պերիգեյ]]-[[ապոգեյ]]), թեքումը 50°:
Ընդհանուր առմամբ կայան են այցելել երեք արշավախումբ։ Արշավախմբերի հիմնական նպատակն էր անկշռությանը մարդու հարմարվողության ուսումնասիրությունները և գիտական փորձերի իրականացումը։
Առաջին արշավախումբը ([[Չարլզ Կոնրադ]], [[Փոլ Ուայթց]], [[Ջոզեֆ Կերվին]]) շարունակվեց 28 օր (24.05.1973 — - 22.06.1973) և ուներ ոչ այնքան գիտական, այլ վերանորոգողական բնույթ։ Մի քանի տիեզերք ելքերի ընթացքում աստրոնավտները բացեցին չբացված արևային մարտկոցը և վերականգնեցին կայանի ջերմակարգավորումը։
Երկրորդ արշավախումբը [[Ալան Բին]]ի, [[Ջեք Լասումա]]յի և [[Օուեն Գերրիոտ]]ի մասնակցությամբ ժամանեց կայան 28.07.1973 և անցկացրեց ուղեծրում արդեն 59 օր։
Երրորդ և վերջին արշավախումբը ([[Ջերալդ Կարր]], [[Էդվարդ Գիբսոն]], [[Վիլիամ Պոուգ]]) մեկնարկեց 1973 թվականի նոյեմբերի 16-ին և սահմանեց մարդու տիեզերքում անցկացնելու բացառիկ ռեկորդ — - 84 օր։
* Չհամարակալած ցանկի տարր
[[Պատկեր:NASA Space Shuttle Atlantis landing (STS-110) (19 April 2002).jpg|thumb|250px|«[[Ատլանտիս]]» շաթլի վայրէջքը]]
{{main|Սփեյս Շաթլ}}
'''Տիեզերական տրանսպորտային համակարգ''' ({{lang-en|Space Transportation System}}), ավելի հայտնի է որպես` [[Սփեյս Շաթլ]] ({{lang-en|Space shuttle}} — - ''տիեզերական մաքոք''), [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] [[բազմակի օգտագործման տիեզերանավ]]: Շաթլները արձակվում էին [[տիեզերք]] [[կրող հրթիռ]]ների միջոցով, տիեզերքում կատարում էին տեղաշարժումներ տիեզերանավի նման և վերադառնում էին Երկիր [[ինքնաթիռ]]ի նման։ Ենթադրվում էր, որ շաթլները հաճախակի կթռչէին Երկրի ուղեծրի և մակերևույթի միջև, տեղ հասցնելով օգտակար բեռներ երկու ուղղություններով։ նախագծման ընթացքում նախատեսվել է, որ ամեն մի շաթլ պետք է կատարեր մինչև 100 թռիչք տիեզերք։ Սակայն, գործնականում նրանք օգտագործվեցին զգալիորեն ավելի քիչ։ 2011 թվականի մարտի տվյալներով ամենաշատ թռիչքներ իրականացրել է «[[Դիսքավերի (շաթլ)|Դիսքավերի]]» շաթլը — - 39 թռիչք։ Ծրագիրը ավարտվել է 2011 թվականին, բոլոր գործող տիեզերանավերը ուղարկվել են թանգարաններ։ Վերջին թռիչքը կատարել է «[[Ատլանտիս (շաթլ)|Ատլանտիս]]» շաթլը` վայրէջքը - 21 հուլիսի 2011:
[[Կատեգորիա:ՆԱՍԱ| ]]
| 