Վիքիպեդիա

«CD»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ clean up, replaced: — → - (20) oգտվելով ԱՎԲ
չ re-categorisation per CFD, replaced: → (60), → (16) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
{{redirect|CD|CD (Նշանակություն)}}
{{Կրիչի քարտ
|Անվանում = Կոմպակտ - դիսկ
|Լոգոտիպ = [[Ֆայլ:CD logo.svg|150px]]
|Նկար = [[Ֆայլ:CD autolev crop.jpg|200px]]
|Նկարագրություն = Ինֆորմացիայի օպտիական կրիչ : Ինֆորմացիայի գրելու և կարդալու պրոցեսը իրականացվում է լազերի միջոցով
|տեսակ = օպտիկական դիսկ
|պատճենում = տարբեր
|ժավալ = սովորաբար մինչև 700 ՄԲ (մինչև 80 րոպե աուդիո)
|բլոկի չափը =
|վերծանում = լազեր, ալիքի երկարությունը 780 նմ (ինֆրակարմիր), 1200 ԿԲ/վ (1×)
|ձայնագրություն = սկսած 1200 ԿԲ/վ (1×) մինչև 7800 ԿԲ/Վ (52×)
|ստանդարտ = [[Rainbow Books]]
|սեփականատեր = [[Sony]], [[Philips]]
|չափ = տրամագիծ 120 մմ, հաստություն 1,2 մմ
|քաշ = ~157 Н
|կիրառուում = աուդիո, վիդեո տվյալների պահպանում
|թողարկման տարեթիվ = 1982
}}
Տող 22.
'''Օպտիկական դիսկ''' ({{lang-en|Compact Disc}}) [[Օպտիկական դիսկ|օպտիկական]] [[ինֆորմացիայի կրիչ]] [[պլաստիկ]] դիսկի տեսքով՝ մեջտեղում անցքով, որում ինֆորմացիայի գրանցումը և վերծանումը կատարվում է [[լազերի]] միջոցով։ Կոմպակտ դիսկերի հետագա զարգացումը հանդիսացավ [[DVD]]-ն։
 
Սկզբնապես կոմպակտ-դիսկը ստեղծվել էր [[CDA|աուդիո-գրառումները]] թվային տեսքով պահպանելու համար (հայտնի է որպես [[Audio-CD|CD-Audio]]), սակայն հետագայում սկսեց լայնորեն կիրառվել որպես կրիչ տարբեր տեսակի տվյալների ([[ֆայլերի]]) պահպանման համար [[Երկուական ֆայլում|երկուական]] ( '''[[CD-ROM]]''' ({{lang-en|Compact Disc Read Only Memory}}, '' կոմպակտ - դիսկ միայն կարդալու հնարավորությամբ'') տեսքով, կամ '''ԿԴ-ՄՀՍ'''  - «Կոմպակտ-դիսկ, [[մշտական հիշող սարք]]»). Հետագայում ի հայտ եկան կոմպակտ - դիսկեր ոչ միայն ինֆորմացիայի կարդալու հնարավորությամբ, այլ նաև դրանց գրառման և վերագրառման հնարավորությամբ ('''[[CD-R]]''', '''[[CD-RW]]''')։
 
CD-ROM-ում [[Ֆայլի ֆորմատը|ֆայլերի ֆորմատը]] տարբերվում է աուդիո-կոմպակտ-դիսկերի գրառման ֆորմատից և այդ իսկ պատճառով սովորական [[կոմպակտ- դիսկերի նվագարկիչը|աուդիո - կոմպակտ- դիսկերի նվագարկիչը]] չի կարող վերծանել նրանում պահպանվող ինֆորմացիան ,այդ պատճառով էլ պահանջվում է հատուկ [[Օպտիական մալուխ|մալուխ]] (սարք) նմանատիպ դիսկերը կարդալու համար (այսօր դրանք առկա են բոլոր համակարգիչներում)։
Տող 29.
 
== Պատմություն ==
Կոմպակտ-դիսկը մշակվել է [[1979 թվականին]] [[Philips]] և [[Sony]] ընկերությունների կոմից։ Philips-ում մշակել են ընդհանուր արտադրության պրոցեսը՝ հիմնվելով սեփական ավելի վաղ [[Laserdisc|լազերային դիսկերի]] տեխնոլոգիաների վրա : Sony-ն իր հերթին օգտագործել է ազդանշանների կոդավորման [[PCM]]  - Pulse Code Modulation, սեփական մեթոդը, որը նախկինում կիրառվում էր մասնագիտացված թվային ձայնարկիչներում : [[1982 թ.-ին]]սկսվեց կոմպակտ-դիսկերի մասսայական արտադրությունը [[Լանգենխագեն]] քաղաքի գործարանում ՝ [[Գանհովերի]] մոտ,Գերմանիայում։ Առաջին երաժշտական առևտրային CD-ն դուրս է եկել [[20 հունիսի]] 1982 թ.-ին.Պատմությունը փաստում է , որ նրանում ձայնագրված է եղել [[ABBA]] խմբի «[[The Visitors]]» ձայներիզը :<ref>[http://ko-online.com.ua/node/30707 CD -ն արդեն 25 տարեկան է | «Համակարգչային սայլակ» ամսագրի կայքը <!-- Վերնագիրը ավելացվել է -->]</ref>.
Երաժշտական խանութներում ի հայտ եկած առաջին կոմպակտ դիսկը եղել է 1978 թվականին Բիլլի Ջոելի ձայներիզը [[52nd Street]] անվամբ։
 
[[Philips-ի]] տվյալներով, 25 տարվա ընթացքում աշխարհում վաճառվել է ավելի քան 200 միլլիարդ CD: Չնայած նրան, որ մարդիկ ավելի շատ նախընտրում են երաժշտական ֆայլեր ձեռք բերել [[ինտերնետից]], IFPI - ի տվյալների համաձայնկոմպակտ դիսկերի վաճառքը կազմում է 70% շուրջ ամբողջ երաժշտական վաճառքից։
 
Կոմպակտ դիսկերի արդիականացմանը զգալի ներդրում են ունեցել [[Microsoft]] և [[Apple Computer]] ընկերությունները։ Ջոն Սկալլին ՝ Apple Computer-ի նածկին
Տող 38.
 
== Պահպանվող տվյալների ծավալը ==
Կոմպակտ սկավառակները ունեն 1 սմ տրամագիծ և սկզբնապես կարող էին պարունակել մինչև 650 {{1inf|մեգաբայթ}} ինֆորմացիա (կամ 74 րոպե ձայնագրություն)։ Համաձայն մի լեգենդի՝ մշակողները այնպես են հաշվարկել ծավալը, որ մեկ սկավառակի վրա ամբողջությամբ տեղավորվեր [[Բեթհովենի 10-րդ սիմֆոիան]] (ամենահայտնի երաժշտական ստեղծագործությունը [[Ճապոնիա]]յում [[1979 թ.-ին]], համաձայն մասնագետների անցկացրած հարցումներին), որը տևում է (հայտնի ստեղծագործություններից ամենաերկարը) հենց 74 րոպե :Սակայն, սկսած [[2000 թ.-ից]], առավել լայն կիրառություն ստացան 700 ՄԲ ծավալով սկավառակները, որոնք թույլ էին տալիս ձայնագրել 80 րոպե [[աուդիո]]: Հանդիպումեն նաև 800 ՄԲ (90 րոպե)և նույնիսկ ավելի մեծ հիշողության ծավալի սակավառակներ, սակայն նրանք կարող են չկարդալ կոմպակտ սկավառակների մի շարք կրիչները : Հանդիպում են նաև [[սինգլներ]]՝ 8.9 սմ տրամագծով {{ոչ АИ|17|08|2010}} (պետք չէ շփոթել [[մինի-սկավառակների]] հետ ՝ 8 սմ տրամագծով), որոնց վրա տեղավորվում է 140 կամ 210 ՄԲ տվյալներ կամ 21 րոպե աուդիո և CD, որը հիշեցնում է վարկային քարտ (այսպես կոչված սկավառակներ-այցեքարտեր)։
 
Պահպանվող ինֆորմացիայի ծավալի մեծացումը հնարավոր եղավ շնորհիվ սկավառակները պատրաստող հումքի ամբողջական օգտագործման : Այսպես,օրինակ՝ ըստ ECMA-130 ստանդարտի սկավառակի շրջանագծերի միջև տարածությունը կազմում է 1,6 ± 0,1 [[միկրոմետր]] սկավառակագծի փոխման գծային արագությունը կազմում է 1,2 կամ 1,4 մ/վ ± 0,01 մ/վ ՝ 4,3218 ՄԲիթ/վ տակտային հաճախականությամբ։ 650 մեգաբայթ ծավալը համապատասխանում է 1,41 մ/վ արագության և շրջանակների միջև հեռավորությունը կազմում է 1,7 միկրոմետր , իսկ 800 մեգաբայթ ծավալում՝  1,39 մ/վ արագություն։
Տող 73.
 
=== Ինֆորմացիոն կառուցվածք ===
Սկավառակ վրա ինֆորմացիան ձայնագրվում է պարույրային շրջանագծերի փոսերի տեսքով ({{lang-en|pit}}  - խորացում),որոնք առանձնացված են պոլիկարբոնատային հիմքի վրա։ Յուրաքանչյուր փոս ունի մոտ 100 [[նմ]] խորություն և 500 նմ լայնություն։ Փոսի երկարությունը տատանվու է 850 նմ-ից մինչև 3,5 [[նկմ]]. Փոսերի միջև տարածությունը անվանում են լենդ ({{lang-en|land}}  - տարածություն,հիմք)։ Պարույրներում ուղիների քայլերը կազմում են 1,6 մկմ :
 
Տարբերում են միայն կարդալու համար սկավառակներ («ալյումինային»), [[CD-R]]  - մեկանգամյա գրելու հնարավորությամբ , [[CD-RW]]  - բազմակի գրելու հնարավորությամբ։ Վերջին երկու տեսակի սկավառակները գրելու համար նախատեսված են հատուկ գրո կրիչներ : Մի շարք CD- նվագարկիչներում և երաժշտական կենտրոններում այդպիսի սկավառակները կարող են չկարդացվել ( վերջին ժամանակներս կենցաղային տեխնիկա արտադրող կազմակերպությունները ապահովում են CD-R/RW կարդալու ապահովումը )։
 
=== Ինֆորմացիայի կարդալը ===
Տող 85.
 
== Պաշտպանությունը պատճենումից ==
Կոմպակտ-սկավառակների դասակարգումը չի ուսումնասիրում [[Պատճենումից պաշտպանում|պատճենումից պաշտպանության]] ոչ մի մեխանիզմ   - սկավառակները կարելի է ազատորեն [[CD ripper|պատճենել]] և տարածել։ Սակայն, սկսած [[2002 թվականից]], տարբեր արևմտյան [[ձայնագրող կամակերպություները]] սկսեցին փորձեր ձեռնարկել ստեղծելու կոմպակտ-սկավառակներ , որոնք պաշտպանված կլինեն պատճենումից :
Բոլոր մեթոդների հիմքում ընկած է ձայնագրվող սկավառակյներում տվյալների գրանցման այնպիսի կանխամտածված սխալների ներառումը , այնպես, որ CD- նվագարկիչների կամ երաժշտական կենտրոնների վրա սկավառակը կարդացվի , իսկ համակարգչում ՝ ոչ : Արդյունքում ստացվում է [[կատվի-մկան]] խաղը : Նմանատիպ սկավառակները կարդացվում են ոչ բոլոր կենցաղային նվագարկիչներում , իսկ իսկ մի շարք համակարգիչներում կարդացվում են և դուրս է գալիս, որ ծրագրային ապահովումը թույլ է տալի պատճենել նույնիսկ պաշտպանված սկավառակները և այլն : Ձայնագրող արդյունաբերությունը սակայն հույսը չի կորցնում և շարունակում է ձեռնարկել նորանոր մեթոդներ
 
Տող 94.
== Կոմպակտ- սկավառակների արտադրությունը ==
* Կոմպակտ - սկավառակների արտադրության առաջին փուլը հանդիսանում է տվյալների մշակման [[տիրապետման]] գործընթացը արտադրության կազմակերպման համար :
* Երկրորդ փուլ  - [[ֆոտոլիտոգրաֆիա]]  - սկավառակի շտամպի պատրաստման գործընթաց : Ապակյա սկավառակը պատվում է [[ֆոտորեզիստի]] շերտով, որի վրա կատարվում է տվյալների գրանցումը : Ֆոտորեզիստը [[պոլիմերային]] [[լուսազգային նյութ|լուսազգային նյութ է]], որը լույսի ազդեցության ներքո փոխում է իր ֆիզիկո-քիմիական հատկությունները։
* Երրորդ փուլ  - ինֆորմացիայի գրանցում : Ձայնագրումը կատարվում է լազերային ճառագայթով , որի հզորությունը մոդուլացվում է գրանցվող տեղեկատվությամբ : Փոսի ստեղծման համար լազերի հզորությունը մեծացվում է , ինչը բերում է ֆոտորեզիստի [[մոլեկուլի|մոլեկուլ]] [[քիմիական կապ]]երի խափանմանը։
* չորրորդ փուլ  - ֆոտորեղիստի ստուգում։ Ֆոտորեզիստի մակերևույթը ենթարկվում է փորագրման (թթվածնային , ալկալային, պլազմային), որի արդյունքում հեռացվում է ֆոտորեզիստի մակերևույթը, որը չի [[ենթարկվել]] լազերային ճառագայթման :
* Հինգերորդ փուլ  - [[գալվանոպլաստիկա]]: Ստեղծված ապակյա մշակվող սկավառակը տեղակայվում է գալվանոլային վաննայի մեջ, որտեղ նրա մակերևույթը ենթարկվում է [[նիկել|նեկլի]] բարակ շերտի [[Էլեկտրոլիզ|էլետրոլիզային]] մշակման :
* Վեցերորդ փուլ  - սկավառկների շտամպավորում [[ճնշման տակպոլիմերների ձուլման|ձուլում ճնշման տակ]] մեթդով ստացված [[շտամպ (տեխնիկա)|շտամպի]] կիրառմամբ։
* Յոթերորդ փուլ  - ապակյա մետալիկ շերտի ([[ալյումին]], [[ոսկի]], [[արծաթ]] և այլն) տեղադրում ինֆորմացիոն շերտի վրա :
* Ութերորդ փուլ  - պաշտպանիչ լաքի շերտի տեղադրում :
* Իններորդ փուլ  - գրաֆիկական պատկերի տեղադրում ՝ գրառում ({{lang-en|Label բառից}}).
 
== Կոմպակտ-սկավառների ձայնագրությունը ==
Տող 116.
Բարձր խտությամբ ձայնագրության տեխնոլոգիայի հիքում ընկած է երկու նոր սկզբունքների կիրառումը , ինչը թույլ է տալիս սովորական CD-R սկավառակի կրիչի վրա երկու անգամ ավելի շատ ինֆորմացիա ձայնագրել :
# Սկավառակի վրա փոսի երկարությունը նվազեցվում է մինչև 0,62 միկրոմետր։ {{ճշտել}} Սովորական CD սկավառակի փոսի երկարությունը կազմու է 0,83 միկրոմետր։ {{ճշտել}} Դա նշանակում է, որ HD-BURN-ը մեծացնում է սկավառակի հզորությունը 1,35 անգամ : 0,62 մկմ փոսի երկարությունը ընտրվել է նրա համար, որ առկա DVD Video նվագարկիչները և DVD-ROM կրիչները կարողոնան կարդալ HD-BURN սկավառակները աննշան նորացումից հետո։
# Կիրառվում է սխալների ուղղման այլ համակարգ . CIRC (Cross Interleaved Reed Solomon Code  - Ռիդ-Սոլոմոնի ընդհատող կոդ ), ի փոխարեն կիրառվում է RS-PC (RS-PRODUCT Code), ն 8-16 մոդուլյացիայով : Դա հնարավորություն տվեց հզորացնելու 1,49 անգամ : Ինչպես հայտնում է Sanyo-ն , սխալների ուղղման նոր RS-PC համակարգը ոչ միայն ավելի կոմպակտ է, այլ նաև ավելի արդյունավետ է , քան CIRC-ն։
Արդյունքում, մեկ CD սկավառակի հզորությունը , որը ձայնագրվում է HD-BURN ռեժիմում,երկու անգամ գերազանցում է սովորական ռեժիմում ձայնագրվող CD սկավառակի հզորությանը։
 
== Shape CD ==
{{Չթարգմանված 3|Shaped CD|Shape CD}} (ձևավոր կոմպակտ-սկավառակ)  - CD-ROM սկավառակ, բայց ոչ թե խիստ կլոր ձևաչափի, այլ կամայական ձևաչափի, արտաքին ուրվագիժը տարբեր օբյեկտների տեսքով, այնպիսիք, ինչպիսիք են սիլուետները, մեքենաները, ինքնաթիռները, սրտիկները, աստղիկները, օվալները , [[վարկային քարտեր]]ի տեսքով և այլն : Սովորաբար շոու-իզնեսին դրանք կիրառվում են որպես աուդիո և վիդեո ինֆորմացիայի կիչներ : Գերմանիայում պրոդյուսեր Մարիո Կոսսի կոմից սահմանվել է ռեկորդ (1995)։
Սոբորաբար հատուկ ձևաչափի սկավառակները տարբերվում են շրջանաձև սովորական սկավառակներից և խորհուրդ չի տրվում կիրառել CD-ROM կրիչներում , քանի որ արագության տակ պտտման ժամանակ կարող են դուրս գալ ուղղուց և սարքը շարքից դուրս բերել։ Սյդ պատճառով Shape CD տեղադրելիս անհրաժեշտ է կրիչում սկավառակի պտտման արագությունը փոփոխել հատուկ ծրագրերի միջոցով։ Այնուամենայնիվ, այս մեթոդը ես երաշխիք չի տալիս CD կրիչի անվտանգության հարցում :
 
Տող 136.
Կոմպակտ-սկավառակ ֆորմատի վերաբերյալ բանակցությունների մասնակիցները և ականատեսները փաստում են , որ Philips և Sony ընկերություններում մինչև [[1980 թվականի]] մայիսը չի եղել միակարծություն սկավառակի արտաքին տեսքի վերաբերյալ : Sony ընկերության ինժիներների տեսակետից բավարար էր 100 մմ տրամագիծը , քանի որ այն թույլ է տալի նվազեցնել շարժական նվագարկիչի չաձերը։ Philips-ի բարձրագույն ղեկավարությունը միտք էր տալիս, որց ելնելով սկավառակը չպետք է մեծ լինի ստանդարտ [[աուդիոկասետ]]ի անկյունագծային չափերից (115 մմ) , որը շուկայում մեծ հաջողություններ ունի : Բացի այդ ,սկավառակը համապատասխանում է [[DIN]] համակարգի նորմալ գծային չափերին :
 
Sony ընկերության վիցցե-նախագահ [[Օգա, Նորիո|Նորիո Օգան]]<ref>Առկա են բազմաթիվ լեգենդներ,որտեղ որպես գործող անձինք հանդես են գալիս նվազագույնը 4 հոգի կամ նրանցից խումբ ՝ Նորիո Օգա,նրա կինը, Sony ընկերության նախագահների խորհրդի ներկայացուցիչի կինը ՝ Ակիո Մորիտան և բեռլինական ֆիլհարմոնիայի [[դիրիժոր]] Գերբերտ ֆոն Կարայան , որը գրեց [[ձայնագրող ընկերություն|ձայնագրող ըկերության]] դստրերի պայմանագրով Polygram երաժշտությունը.</ref>, երաժիշտ <ref>[http://www.sony.net/SonyInfo/News/Press_Archive/199906/99-054/index.html Sony Chairman Norio Ohga Receives Honorary Doctorate from McGill University in Canada]{{ref-en}}</ref>,իր հերթին ենթադրում էր, որ սկավառակը պետք է ներառեր [[Բեթհովենի իններորդ սիմֆոնիա]]ն.Այդ դեպքում, նրա կարծիքով , սկավառակների միջոցով կտարածվեր 95% դասական երածշտություն :<ref>[http://www.sony.net/Fun/SH/1-20/h1.html Sony History]{{ref-en}}</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20080129201342/www.research.philips.com/newscenter/dossier/optrec/beethoven.html Optical Recording: Beethoven’s Ninth Symphony of greater importance than technology]{{ref-en}}</ref>
Հետագա ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ , օրինակ ՝ իններորդ սիմֆոնիան [[Բեռլինյան ֆիլհարմոնիայի նվագախումբ|Բեռլինյան ֆիլհարմոնիայի նվագախմբի]] կատարմամբ ՝ [[Կարյան, Ռոբերտ ֆոն|Ռոբերտ ֆոն Կարյանի]] ղեկավարմամբ ունեցել է 66 րոպե տևողություն : Առավել երկարատև կատարում դարձավ [[Ֆուրտվենգլեր, Վիլհելմ|Վիլհելմ Ֆուրտվենգլերի]] ղեկավարմամբ սիֆոնիայի կատարումը , [[Բայրեթյան ներկայացում|բայրեթյան ներկայացման]] ժամանակ 74 րոպե տևողությամբ։ Դա էլ հենց հիմք հանդիսացավ սկավառակի հզորության որոշման հարցում <ref>[http://www.wired.com/science/discoveries/news/2008/12/dayintech_1216 Beethoven’s Birth in Bonn Leads to Longer CDs]{{ref-en}}</ref><ref>[http://www.marantzphilips.nl/The_cd_laser/ The CD story]{{ref-en}}</ref>.
 
«Ինչպես դեպքերի մեծամասնությունում, գեղեցիկ պատմությունը ոչ մի առնչություն չունի իրական կյանքի հետ :Այդ պատմությունը առաջացել է Philips ընկերության մարկետոլոգների գրչից»,  - կարծում է Philips-ի լխավոր ինժիներ [[Իմմինկ, Կեես Սխոուխամեր|Կեես Սխոուխամեր Իմմինկը]]. Ըստ նրա, իրականությունը այլ է եղել : [[Հանհովերի]] ներքո Philips -ը արդեն պատրաստել է արտադրողական գիծ [[PolyGram]] գործարանում ՝ կոմպակտ -սկավառակների արտադրության համար : Նվազագույն ժամկետում հնարավոր էր արտադրել 115 մմ տրամագծով սկավառակներ : 120 մմ չափերով սկավառակների արտադրությունը պահանջեց զգալի դրամական ծախսեր, քանի որ այն կապված սարքավորումների փոփոխության հետ : Իմմնիկի կարծիքով, Sony -ն չցանկացավ հարմարվել իրավիճակին , որ Philips-ը շուկա մուտք գործելու առավելություն կստանա :<ref>[http://www.exp-math.uni-essen.de/~immink/pdf/beethoven.htm Shannon, Beethoven, and the Compact Disc]{{ref-en}}</ref>
 
Այնուամենայնիվ, 1980 թվականի մայիսին ֆիրմաների բարձրագույն ղեկավարությունների գրչով որոշվեց սկավառակի վերջնական չափը 120 մմ, հզորությունը ՝ 74 րոպե աուդիո ձայնագրություն և [[դիսկրետացման հաճախականությունը]] 44,1 ԿՀց։ Մնացած բոլոր տեխնիկական պարամետրերը հաշվարկվում են ՝ ելնելով համապատասխան տվյալներից :
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/CD» էջից