«Լուի Արև արքա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, replaced: բ: → բ։, ը: → ը։ (6), ի: → ի։, ն: → ն։ (2), ջ: → ջ։, վ: → վ։ (3) oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, replaced: — → - , ։Ա → ։ Ա (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[Պատկեր:Louis XIV of France.jpg|thumb]]
 
'''Լյուդովիկոս XIV''' (Լյուդովիկոս XIV Մեծ, ֆրանսերեն` Louis XIV Le Roi Soleil, [[1638]]թ. [[սեպտեմբերի 5]], Սեն-Ժերմեն-լը-Լե - [[1715]]թ. [[սեպտեմբերի 1]] , [[Վերսալ]]), [[Ֆրանսիա]]յի և [[Նավարա]]յի թագավոր 1643թ. մայիսի 14-ից, հայտնի է նաև որպես «Արև-Արքա», պատկանում է Բուրբոնների հարստությանը։ Վերապրելով [[Ֆրոնդա]]ն` կառավարման տարիներին իր ձեռքերում է կենտրոնացրել բացարձակ իշխանությունը։ Իր իշխանության ուժեղացումը զուգակցել է առանցքային պետական պաշտոններում տաղանդավոր գործիչների հաջող նշանակումներով։ Լյուդովիկոսի կառավարման տարիները աչքի են ընկել Ֆրանսիայի միասնության, ռազմական հզորության, քաղաքական կշռի և մտավոր ու մշակութային զարգացման նշանակալից վերելքով։ Դրա հետ մեկտեղ, նրա կողմից վարվող պատերազմները և դրանց համար պահանջվող գումարների հայթայթման նպատակով բարձր հարկերը հյուծել են երկիրը, իսկ բողոքականության ազատ դավանելու իրավունք շնորհող 1598թ.[[Նանտ]]ի հրովարտակի չեղյալ հայտարարումը (1685թ) հանգեցրեց Ֆրանսիայից [[հուգենոտներ]]ի զանգվածային արտագաղթի։
 
== Լյուդովիկոս XIV-ի ներքին քաղաքականությունը ==
Տող 39.
Սակայն այս ամենի հետ կար երկրի աշխատավոր բնակչության հանդեպ ճնշում։ Դա էր հետևանքը, որ ձգտելով պակասեցնել հարկերը, նոր հարկեր էին ստեղծում, որով ժողովրդին ճնշում էին ինչքան որ հնարավոր էր։ Ժողովուրդը սովահար էր լինում և այս քաղաքականությանը պատասխանում անընդհատ կրկնվո. ապստամբություններով։
 
1650-ական թվականների վերջերից հարևան Իսպանական [[Ֆլանդրիայի վրայից հանվեցին հարկերը, սակայն 1659 թվականից, երբ կնքվեց [[Պիրենեյան հաշտություն]]ը ։Այդ։ Այդ ժամանակ դրվեց մշտական հարկ։ Սակայն 1662 թվականին [[Բուլոններ]]ի գյուղացիությունը հավաքեց 6000 մարդ և ապստամբություն բարձրցրեց։ Կառավարությունը զորքեր ուղարկեց ապստամբությունը ճնշելու համար, որի ընթացքում գյուղացիությունը կռվեց բարկության գերագույն աստիճանով` տալով շուրջ 600 զոհ և 3000 գերի։ Նախորըին [[Փարիզ]]ից ուղարկվել էր պատրաստի դատական վճիռ, որով անցնում էին շուրջ 1200 մարդ, որից մի մասըը դատապարտվում էր մահապատժի, իսկ 400 մարդ դատապարտվեց ցմահ ազատազրկման։
1664 թվականին ապստամբություն բարձրացրեց հարավային նահանգ Լանդ]]ը, որտեղ մտցվըլ էր աղի հարկ։ Փոքր ապստամբությունը շուտով վերածվեց գյուղացիական ապստամբության, որը հայտնի է ՙՕդիժոյի ապստամբություն՚ անունով։ Ապստամբությունը իր անունը ստացել է ապստամբության ղեկավար [[Բեռնառ Օդիժո]]յի անունից։ Այս ապստամբությունը իր մեջ ընդգրկեց [[Բեռն]]ը և [[Գասկոն]]ը։ Կառավարությանը այս ապստամբությանը հաջողվեց ճնշել միայն ահելի ուժի գնով։ [[Օդիժո]]յի գլխի համար սահմանվել էր 1200 լուիդոր, ապա նույնքան էքյու։ Գերի ընկածներին միանգամից ենթարկում էին մահապատժի` կախաղան բարձրացնելով։ միայն 1665 թվականին [[Օդիժո]]ն հեռացավ իր զորքերից [[Իսպանիա]] և գործողությունները անկում ապրեցին։ [[Օդիժո]]ն հետագա 10 տարիների ընթացքում ապրում էր [[Գասկոն]]ում։ 1675 թվականին կառավարությունը նրան համաներում շննորհոց ` տալով գնդի հրամանատարություն։ Այսպես գլխատվեց վտանգավոր ապստամբությունը։
Նոյն 1664 թվականին տեղի ունեցավ ապստամբություն [[Լանդեր]]ում` [[Բերրի]]ի շրջանում` գինու վրա դրված հարկի համար։ Ապստամբությունը մարվեց միայն մահապատիժների իարականացնելուց հետո2։
Տող 77.
 
== Լուի 14-րդի գաղութային քաղաքականությունը ==
Գաղութային նվաճումների սկիզբը դրվեց աշխարհագրական մեծ նվաճումներից հետո։ Մինչ այդ եղած գաղութային նվաճումմները լայն թափով սկսվեցին Լուի XIV-ի օրոք՝ Կոլբերի վարած մերկատելիզմի քաղաքականության հետևանքով։ 1664 թվականին Կոլբերը հիմնեց Վեստ-Հնդկական կազմակերպությունը Ատլանտյան օվկիանոսում և Օստ-Հնդկական ընկերությունը Հնդկական օվկիանոսում առևտուր անելու համար։ Օստ-Հնդկական ընկերության ֆոնդը սկզբնական շրջնում կազմվեց 6մլն լուիդոր, սակայն հետագայում ավելացավ` հասնելով 15մլն լուիդորի, որից թագավորը ներդրեց 3մլն, քաղաքներն ու ազնվականությունը 4մլն, թագավորական արքունիքը 2մլն։Ակտիվ2մլն։ Ակտիվ գաղութային նվաճումներ տեղի էին ունենում հատկապես Հյուսիսային Ամերիկայում, որտեղ անշեղորեն աճում էր ֆրանսիական ազդեցությունը։ Այն ավելի ու ավելի շատ տարածքներ էր ձեռք բերում` ղկարողանակլով իր վերահսկողությունը հաստատել այդ ահռելի տարածքների վրա։1671 թվականին ֆրանսիական բանակները գրավեցին Օհայոն և Իլինոյսը։ 1682 թվականին Միսիսիպի գետի ավազանը հայտարարվեց ֆրանսիական տիրապետության տակ` Լուիզիանա անունով։ Կանադայում Լուի XIV-ի օրոք (1666թ) հողերի տերերը դարձան խոշոր ֆեոդալներո։ Կանադան այդ ժամանակվանից կառավարում էին թագավորական կառավարիչներն ու ինդենտանտները։ Այստեղ մեծ դերակատարություն ուներ կլաթոլիկ եկեղեցին` իր բազմաթիվ օրդեններով։
Նոր Ֆրանսիայի (այդպես էին անվանում Կանադան) հետ միասին Ֆրանսիան սկսեց մեծ ուշադրություն դարձնել Անտիլյան կղզիներին։ Սան-Դոմինգո կղզու գաղութի, որտեղ դեռևս 1655 թվականին նշանակվել էր գուբեռնատոր, ազդեցության տակ էր գտնվում կղզու մեծ մասը։
Կոլբերի ակտիվ ձեռնարկումների շնորհիվ աճում էր գաղութային առևտուրը։ Արդեն XVII դարի II կեսից Անտիլյան կղզիներում Ֆրանսիացիների կողմից սկսվեց աճեցվել շաքարի ճակնդեղ, ծխախոտ, ավելի ուշ սուրճ։