51 924
edits
«Սողուններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
պատկերների դասավորություն
չ (clean up, replaced: է: → է։ (7), բ: → բ։ (2), ը: → ը։ (16), ի: → ի։ (3), ծ: → ծ։, կ: → կ։ (2), մ: → մ։ (6), ն: → ն։ (10), պ: → պ։, ջ: → ջ։ (3), վ: → վ oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎ...) |
(պատկերների դասավորություն) |
||
|
Շնչում են [[թոքեր]]ով:Բեղմնավորումը ներքին է։[[Ձու]]ն պատված է խիտ թաղանթով և հարուստ է սաղմի զարգացման համար անհրաժեշտ պաշարանյութերով,զարգացումը ուղղակի է։Բազմանում են ցամաքում։[[Սիրտ]]ը եռախորշ է,սակայն,ի տարբերություն [[երկկենցաղ]]ների,փորոքում ունի ոչ լիարժեք ձևավորված միջնապատ։Նյարդային համակարգն ավելի լավ է զարգացած,քան երկկենցաղներինը։Ունեն կոպեր։Օձերի և մողեսների որոշ տեսակների կոպերը սերտաճած են և թափանցիկ,կատարում են պաշտպանական ֆունկցիա։Սողունների [[մաշկ]]ը զուրկ է [[գեղձ]]երից,ծածկված է եղջերային թեփուկներով կամ վահանիկներով։Եղջերային ծածկույթը պահպանում է նրանց մարմինը ջրի կորստից,չորացումից և վնասվածքներից։Եղջերային թեփուկները խոչընդոտում են մարմնի աճին,ուստի տեղի է ունենում մաշկափոխություն։
[[Պատկեր:AnatomieCaméléon tagged.png|thumb|Քամելեոնի ներքին կառուցվածքը]]▼
[[Պատկեր:Snake-anatomy.svg|thumb|Օձի ներքին կառուցվածքը]]▼
== Մարմնի կառուցվածքը ==
[[Պատկեր:Crotalus atrox -Museum of Osteology, Oklahoma City, Oklahoma, USA-29Aug2012.jpg|thumb|Օձի կմախքը]]
[[Պատկեր:Crocodilelyd5 simplified.png|thumb|Կոկորդիլոսի կմախքը]]▼
Մողեսի կմախքը կազմված է գանգից,ողնաշարից,կրծքավանդակից վերջույթների և վերջույթների գոտիների բաժիններից։Ողնաշարը կազմված է պարանոցային (8),կրծքային,գոտկային,սրբանային (2) և պոչային բաժիններից։Պարանոցային բաժնի ողերը հոդավորված են,ինչն ապահովում է գլխի շարժումը։Կրծքագոտկային բաժինը կազմված է 22 ողերից։Կրծքային և գոտկային ողերին միացած են կողոսկրերը,որոնց առաջին 5 զույգը փորային կողմում միաձուլվում են կրծոսկրին՝ առաջացնելով կրծքավանդակ։Կրծքավանդակը հատուկ է սողունների մեծ մասին,բացառությամբ օձերի։Օձերի կողերն առջևի մասում ազատ են,իսկ կրիաների կողերը սերտաճել են զրահին։Ուսագոտու,կոնքագոտու,ինչպես նաև վերջույթների կմախքը նման է երկկենցաղների կմախքին։
== Մարսողական համակարգը ==
[[Պատկեր:Blotched-Blue-Toungue-Alpine-phase.jpg|thumb|Մողեսի լեզուն]]▼
[[Պատկեր:Rosy boa eating.JPG|thumb|right|Օձը կուլ է տալիս մկանը]]▼
Սողունների մեծ մասը գիշատիչներ են,սնվում են [[միջատ]]ներով,[[փափկամարմին]]ներով,[[ձկներ]]ով,[[երկկենցաղներ]]ով,[[թռչուններ]]ով և մանր [[կաթնասուն]]ներով (կրծողներ)։Ատամները միանման են,ծառայում են սնունդը բռնելու և պահելու համար։Բերանի խոռոչի հատակում տեղակայված է շարժում բարակ,ծայրին փոքր-ինչ երկատված լեզուն։Սնունդը բերանից անցնում է կլան,կերակրափող,պարկանման [[ստամոքս]] և ապա՝ աղիներ։Աղիները տարբերակված են,բաժանվում են բարակ և հաստ աղիների։Բարակ աղիքի սկզբնամասում բացվում է լեղածորանը։Սողուններն ունեն [[լյարդ]] և [[ենթաստամոքսային գեղձ]]:Հաստ աղին վերջանում է կոյանոցով,որտեղ բացվում են արտազատական և սեռական օրգանների ծորանները։
== Նյարդային համակարգը և զգայարանները ==
[[Պատկեր:Reptile brain uk.svg|thumb|Մողեսի գլխուղեղը]]▼
Սողունների [[նյարդային համակարգ]]ը կազմված է նույն բաժիններից՝ միջակա ուղեղ,որից դուրս են գալիս տեսողական նյարդերը,միջին ուղեղ,որտեղից դուրս են գալիս [[աչք]]ը շարժող մկանների նյարդերը,երկարավուն ուղեղ,որում տեղակայված են կենսական կարևոր կենտրոնները (շնչառության,արյան շրջանառության,մարսողության)։Գլխուղեղն ավելի մեծ է,քան երկկենցաղներինը։Հատկապես լավ են զարգացած առջևի ուղեղի կիսագնդերը։Կիսագնդերի մակերեսին առկա է գորշ նյութի կուտակումներ՝ կեղև։Դրանով է պայմանավորված նրանց անհամեմատ բարդ վարքագիծը՝ հնարավոր է մշակել պայմանական ռեֆլեքսներ։Սողունների երկարավուն ուղեղից դուրս են գալիս 12 զույգ գանգուղեղային նյարդերը։Լավ է զարգացած նաև ուղեղիկ,որը պայմանավորում է ճարպիկ շարժումների կոորդինացումը։
== Բազմացումը և զարգացումը ==
Ի տարբերություն [[երկկենցաղներ]]ի,սողունների բազմացումը և զարգացումը կապված չէ ջրային միջավայրի հետ։Սողունների բեղմնավորումը ներքին
[[File:Anolis carolinensis by Melinda Shelton 01.jpg|thumb|Բեղմնավորում]]▼
[[File:Crocodile Egg Diagram.svg|thumb|Սողունների սաղմի զարգացումը]]▼
[[Պատկեր:VaranusHeart1.png|thumb|Մողեսի սիրտը]]▼
[[Պատկեր:Blutkreislauf Reptilien-es.svg|thumb|Մողեսի արյունատար համակարգը]]▼
== Պատկերներ ==
[[Պատկեր:Gecko-oeil.jpg|thumb|Մողեսի աչք]]▼
<gallery>
</gallery>
[[Կատեգորիա:Սողուններ]]
| |||