|
|-
|}
'''Օդագնացության և տիեզերական տարածության հետազոտությունների ազգային վարչություն (ՆԱՍԱ)''' (անգլ. National Aeronautics and Space Administration, կրճատ՝ NASA), վարչություն, որը պատկանում է ԱՄՆ ֆեդերալ կառավարությանը, ենթարկվում է անմիջականորեն ԱՄՆ փոխ-նախագահին, և 100% ֆինանսավորվում է [[ԱՄՆ]] պետական բյուջեից:բյուջեից։ Պատասխանատու է երկրի քաղաքացիական տիեզերական ծրագրի համար:համար։
Լուսանկարները և տեսանյութերը, ստացված ՆԱՍԱ-ի և նրա ստորաբաժանումների կողմից, այդ թվում նաև բազմաթիվ [[աստղադիտակ]]ների և ինտերֆերոմետրերի միջոցով, հրատարակվում են որպես հաարակական ունեցվածք և կարող են ազատ պատճենվել:պատճենվել։
== Պատմությունը ==
ՆԱՍԱ-ն ստեղծվել է 1958 թվականի հուլիսի 29-ին [[Օդագնացության ազգային խորհրդատվական կոմիտե|ՕԱԽԿ]]-ի ուժեղացման և վերանվանման միջոցով: միջոցով։
== Մերկուրի ==
|}
{{main|Մերկուրի (տիեզերանավ)}}
[[Մերկուրի (տիեզերանավ)|'''Մերկուրի''']] ({{lang-en|Mercury}}) — ԱՄՆ առաջին տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր:ծրագիր։ [[Ռեդսթոուն (հրթիռ)|«Ռեդսթոուն»]] և [[Ատլաս (հրթիռ)|«Ատլաս Դ»]] [[կրող հրթիռ]]ների ցածր բեռնատարողության պատճառով «Մերկուրի» պարկուճների հնարավորությունները չափազանց սահմանափակ էին և իրենց տեխնիկական հագեցվածությամբ զգալիորեն զիջում էին սովետական [[Վոստոկ (տիեզերանավ)|«Վոստոկ»]] տիեզերանավերին:տիեզերանավերին։ Այնուամենայնիվ ծրագրի ընթացքում փորձարկվեցին տիեզերանավի կողմնորոշման մեթոդները և ստացվեց զգալի տեխնիկական և բուժա-բիոլոգիական փորձ, որոնք օգտագործվեցին «[[Ջեմինի (տիեզերանավ)|Ջեմինի]]» և «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» ծրագրերում:ծրագրերում։ Բացի այդ, աստրոնավտները վայրեջք էին կատարում իջեցվող սարքի խցիկում, այլ ոչ թե կատապուլտով դուրս էին թռնում տիեզերանավից, ինչպես «Վոստոկ»-ներում:ներում։ «Մերկուրի» տիեզերանավերը զգալիորեն փոքր ու թեթև էին «Վոստոկ»-ներից, արգելակման շարժիչը պինդ վառելանյութով էր աշխատում, տիեզերագնացը ավելի շատ էր մասնակցում տիեզերանավի թռիչքի կառավարմանը քան «Վոստոկ»-ներում, որոնք չափազանց ավտոմատացված էին:էին։ Այս ծրագրով թռիչքների ամբողջ գումարային ժամանակը երկու օրից ավելին է:է։
== Ջեմինի ==
|}
{{main|Ջեմինի (տիեզերանավ)}}
'''[[Ջեմինի (տիեզերանավ)|Ջեմինի]]''' ({{lang-en|Gemini}}), ԱՄՆ տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր:ծրագիր։ «Ջեմինի» շարքի տիեզերանավերը «[[Մերկուրի (տիեզերանավ)|Մերկուրի]]»-ների շարունակությունն էին, սակայն ունեին զգալիորեն ավելի մեծ հնարավորություններ (2 անձնակազմի անդամ, ավելի երկար ավտոնոմ թռիչքի հնարավորություն, ուղեծրի փոփոխության հնարավորություն և այլն):։ Այս ծրագրի ընթացքում փորձարկվեցին մոտեցման և կցման մեթոդները, առաջին անգամ պատմության մեջ կատարվել է տիեզերական սարքերի կցում:կցում։ Կատարվեցին մի քանի ելքեր բաց տիեզերք, սահմանվեց այն ժամանակվա թռիչքի տևողության ռեկորդը:ռեկորդը։ Այս ծրագրով թռիչքների ամբողջ գումարային ժամանակը կազմեց ավելին քան 41 օր: օր։ Գումարային բաց տիեզերքում անցկացրած ժամանակը 10 ժամ:ժամ։ Ջեմինի ծրագրի իրականացման ընթացքում ստացված փորձը օգտագործվեց [[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]] ծրագրի իրականացման ընթացքում:ընթացքում։
== Ապոլոն ==
[[Պատկեր:Apollo program insignia.png|150px|right|Ապոլոն ծրագիր տարբերանշանը]]
{{main|Ապոլոն (տիեզերանավ)}}
[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|'''Ապոլոն ծրագիր''']] — ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր, հաստատվել է [[1961]] թվականին առաջին մարդու վայրեջքը [[Լուսին|Լուսնի]] վրա իրականացնելու համար (Ապոլոն-11) և ավարտվել է [[1975]] թվականին:թվականին։ Նախագահ [[Ջոն Քենեդի]]ի նշեց այս նխատակը իր ելույթում 1961 թվականի սեպտեմբերի 12-ին, որը իրականացվեց 1969 թվականի հուլիսի 20-ին Ապոլոն-11 առաքելության ժամանակ, [[Նիլ Արմսթրոնգ]]ի և [[Բազ Օլդրին]]ի վայրեջքով:վայրեջքով։ Սրանից բացի Ապոլոն ծրագրի շրջանակներում կատարվեցին ևս հինգ հաջողված աստրոնավտների վայրեջքներ Լուսնի վրա, վերջինը 1972 թվականին:թվականին։ Այս վեց թռիչքները Ապոլոն ծրագրով այս պահին միակն են մարդկության պատմության ընթացքում, երբ մարդիկ վայրեջք են կատարել այլ աստղագիտական մարմնի վրա:վրա։
=== Սոյուզ — Ապոլոն ===
[[image:Apollo-Soyuz Test Project patch.svg|left|thumb|Ծրագրի տարբերանշանը]]
[[image:Astp-S75-20361.jpg|right|thumb|Անձնակազմի արտահագուստի վրայի նշանը]]
{{main|Սույուզ — Ապոլոն}}
'''[[Սոյուզ — Ապոլոն|«Սոյուզ» — «Ապոլոն»]] փորձնական թռիչք''' (կամ ավելի տարածված անվանում` '''«Սոյուզ» — «Ապոլոն» ծրագիր'''; {{lang-en|Apollo-Soyuz Test Project (ASTP)}}), [[ՍՍՀՄ|սովետական]] «[[Սոյուզ-19]]» [[տիեզերանավ]]ի և ամերիկյան «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» տիեզերանավի համատեղ փորձնական թռիչքի ծրագիր:ծրագիր։
Ծրագիրը հաստատվել է 1972 թվականի մայիսի 24-ին [[ՍՍՀՄ]]-ի և [[ԱՄՆ]]-ի միջև համագործակցության համաձայնագրով տիեզերքի խաղաղ նպատակներով օգտագործման մասին:մասին։
Ծրագրի հիմնական նպատակներն էին`
* ակտիվ-պասիվ կցման ագրեգատների փորձարկում;
* մեկ տիեզերանավից մյուս տիեզերագնացների անցման ապահովման համար տեխնիկայի և սարքավորումների փորձարկում;
* ՍՍՀՄ և ԱՄՆ համատեղ թռիչքների կատարման փորձի կուտակում:կուտակում։
Բացի այդ ծրագիրը նախատեսում էր կցված տիեզերանավերի կողմնորոշման ղեկավարման հնարավորությունների ուսումնասիրություն, միջտիեզերանավային կապի և սովետական և ամերիկյան թռիչքների կառավարման կենտրոնների գործողությունների կոորդինացիայի փորձարկում:փորձարկում։
== Սքայլեբ ==
[[Պատկեր:Skylab labeled.jpg|right|thumb|Սքայլեբ կայան]]
{{main|Սքայլեբ (կայան)}}
'''[[Սքայլեբ]]''' ({{lang-en|Skylab}}, {{lang-en|sky laboratory}} (թարգմանաբար` երկնային լաբորատորիա)), ամերիկյան [[ուղեծրային կայան]], նախատեսված տեխնիկական, աստղաֆիզիկական, կենսա-բժշկական հետազոտությունների, ինչպես նաև [[Երկրագունդ|Երկրի]] դիտարկումների համար:համար։ Արձակվել է 1973 թվականի 14 մայիսին, ընդունել է երեք արշավախումբ 1973 ովականի մայիսից մինչև 1974 թվականի փետրվարը, իջել է ուղեծրից և ոչնչացել 1979 թվականի հուլիսի 11-ին:ին։ <br /> Երկարությունը 24,6 մ, մեծագույն տրամագիծը 6,6 մ, զանգվածը — 77 տ, ներքին ծավալը 352,4 մ³: Ողեծրի բարձրությունը 434—437 կմ ([[պերիգեյ]]-[[ապոգեյ]]), թեքումը 50°:
Ընդհանուր առմամբ կայան են այցելել երեք արշավախումբ:արշավախումբ։ Արշավախմբերի հիմնական նպատակն էր անկշռությանը մարդու հարմարվողության ուսումնասիրությունները և գիտական փորձերի իրականացումը:իրականացումը։
Առաջին արշավախումբը ([[Չարլզ Կոնրադ]], [[Փոլ Ուայթց]], [[Ջոզեֆ Կերվին]]) շարունակվեց 28 օր (24.05.1973 — 22.06.1973) և ուներ ոչ այնքան գիտական, այլ վերանորոգողական բնույթ:բնույթ։ Մի քանի տիեզերք ելքերի ընթացքում աստրոնավտները բացեցին չբացված արևային մարտկոցը և վերականգնեցին կայանի ջերմակարգավորումը:ջերմակարգավորումը։
Երկրորդ արշավախումբը [[Ալան Բին]]ի, [[Ջեք Լասումա]]յի և [[Օուեն Գերրիոտ]]ի մասնակցությամբ ժամանեց կայան 28.07.1973 և անցկացրեց ուղեծրում արդեն 59 օր:օր։
Երրորդ և վերջին արշավախումբը ([[Ջերալդ Կարր]], [[Էդվարդ Գիբսոն]], [[Վիլիամ Պոուգ]]) մեկնարկեց 1973 թվականի նոյեմբերի 16-ին և սահմանեց մարդու տիեզերքում անցկացնելու բացառիկ ռեկորդ — 84 օր:օր։
* Չհամարակալած ցանկի տարր
[[Պատկեր:NASA Space Shuttle Atlantis landing (STS-110) (19 April 2002).jpg|thumb|250px|«[[Ատլանտիս]]» շաթլի վայրէջքը]]
{{main|Սփեյս Շաթլ}}
'''Տիեզերական տրանսպորտային համակարգ''' ({{lang-en|Space Transportation System}}), ավելի հայտնի է որպես` [[Սփեյս Շաթլ]] ({{lang-en|Space shuttle}} — ''տիեզերական մաքոք''), [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] [[բազմակի օգտագործման տիեզերանավ]]: Շաթլները արձակվում էին [[տիեզերք]] [[կրող հրթիռ]]ների միջոցով, տիեզերքում կատարում էին տեղաշարժումներ տիեզերանավի նման և վերադառնում էին Երկիր [[ինքնաթիռ]]ի նման:նման։ Ենթադրվում էր, որ շաթլները հաճախակի կթռչէին Երկրի ուղեծրի և մակերևույթի միջև, տեղ հասցնելով օգտակար բեռներ երկու ուղղություններով:ուղղություններով։ նախագծման ընթացքում նախատեսվել է, որ ամեն մի շաթլ պետք է կատարեր մինչև 100 թռիչք տիեզերք:տիեզերք։ Սակայն, գործնականում նրանք օգտագործվեցին զգալիորեն ավելի քիչ:քիչ։ 2011 թվականի մարտի տվյալներով ամենաշատ թռիչքներ իրականացրել է «[[Դիսքավերի (շաթլ)|Դիսքավերի]]» շաթլը — 39 թռիչք:թռիչք։ Ծրագիրը ավարտվել է 2011 թվականին, բոլոր գործող տիեզերանավերը ուղարկվել են թանգարաններ:թանգարաններ։ Վերջին թռիչքը կատարել է «[[Ատլանտիս (շաթլ)|Ատլանտիս]]» շաթլը` վայրէջքը - 21 հուլիսի 2011:
[[Կատեգորիա:ՆԱՍԱ| ]]
| 