|
'''«Վարք Մաշտոցի»''' (գրաբար՝ «Պատմութիւն Վարուց եւ մահուան առն երանելւոյ սրբոյն Մաշտոցի վարդապետի մերոյ թարգմանչի»<ref>Բաբայան Լ.Հ., Դրվագներ Հայայստանի վաղ ֆեոդալիզմի դարաշրջանի պատմագրության, Երևան, 1977, էջ 26։</ref>), 5-րդ դարի հայ մատենագիր [[Կորյուն]]ի երկ:երկ։ Հայկական տառերով գրված առաջին ինքնուրույն պատմական բնույթի աշխատությունն է:է։ Կորյունը, լինելով Մաշտոցի կրտսեր աշակերտներից մեկը, գրել է հայոց գրերի ծագման մասին և դրանց ստեղծողի վարքը (կենսագրությունը)՝ [[Հովսեփ Ա Հողոցմեցի|Հովսեփ]] կաթողիկոսի հանձնարարությամբ: հանձնարարությամբ։
Համաձայն ժամանակակից ուսումնասիրողների՝ «Վարք Մաշտոցը» գրվել է մոտավորապես [[443]]-[[450]] թթ. ընթացքում:ընթացքում։ Երկի գրության թվականը որոշելու համար հայագետներին հիմք է տվել այն հանգամանքը, որ Կորյունի երկում չկա որևէ հիշատակում կամ ակնարկ 450-451 թթ. [[Վարդանանց պատերազմ]]ի մասին, իսկ [[Վասակ Սյունի]]ն ներկայացված է դրական գույներով: գույներով։
«Վարք Մաշտոցում» զետեղված տեղեկությունների համաձայն՝ Կորյունը անձամբ մասնակցել է Մաշտոցի ու Սահակի գործերին իբրև արբանյակ (կրտսեր գործակից):։ Իր երկում նա նաև նշում է, որ մի քանի եղբայրների (հոգևորականների) հետ մեկնել է [[Կ.Պոլիս]], որտեղ միացել է [[Եզնիկ Կողբացի|Եզնիկ Կողբացուն]] և զբաղվել թարգմանություններով:թարգմանություններով։ Մեզ հայտնի է որ Կորյունը մանկուց սովորել է Եզնիկ Կողբացու հետ:հետ։ Կորյունը Կ.Պոլսում սովորում էր այնպիսի ժամանակ, երբ հուզվում էին աստվածաբանական վեճերը, երբ տեղի ունեցավ [[Եփեսոսի Գ տիեզերական ժողով|Եփեսոսի 3-րդ տիեզերական ժողով]]ը որը ուղղված էր [[նեստորականություն|նեստորականության]] դեմ:դեմ։ 431 թ. Կորյունը վերադարձել է` իր հետ բերելով Եփեսոսի ժողովի կանոնները:կանոնները։ Ենթադրվում է, որ Կորյունը իբրև վարդապետ պետք է ուսուցչություն նաև քարոզչություն տաներ, ինչպես նաև կատարեր թարգմանություններ: թարգմանություններ։
Իր երկում Կորյունը հարց է տալիս, թե արդյոք կարելի է նշանավոր մարդկանց վարքը գրել, ապա ավելացնում է, որ պետք է գրել որպեսզի այն օրինակ ծառայի սերունդների համար:համար։ Կորյունը մեծարում է Մաշտոցին, գրում է որ նա հետևում էր առաքյալներին՝ անգամ [[Քրիստոս]]ին: Սակայն Մաշտոցը ուներ հակառակորդներ, դրանք [[ասորի]] հոգևորականներն էին, որոնք մինչ հայ գրերի գյուտը եկեղեցիներում քարոզում էին ասորերեն լեզվով՝ վայելելով պարսից արքաների հովանավորությունը:հովանավորությունը։ Այն փաստը, որ Մաշտոցն ու Սահակը ստեղծեցին հայերեն գիրը՝ սկզբնավորելով հայատառ գրականությունը, հարվածում էր ասորի հոգևորականներին, նրանց զրկում քարոզչական մենաշնորհնից: մենաշնորհնից։
Կորյունը շեշտում է Մաշտոցի որպես կրոնավորի վաստակը` ջանալով այդպիսով լռեցնել նրա հակառակորդներին, միաժամանակ, որպեսզի չզայրացնի այդ ժամանակ Հայաստանում ազդեցիկ դիրք զբաղեցնող ասորի եկեղեցականներին ՝ նա ոչ մի խոսք չի ասում նրանց քարոզչության մասին:մասին։ Կորյունը պատմում է որ [[Եդեսիա]]յի և [[Ամիդ]]ի ասորի եպիսկոպոսները մեծ սիրով ու հաճությամբ են ընդունել Մաշտոցին, և նա մեկնել է այն քաղաքները հայերեն գրեր հնարելու համար:համար։ Սրանով Կորյունը կամենում է ասել որ Հայաստանի ասորի հոգևորականները պետք է հետևեն այդ մարդկանց օրինակին:օրինակին։ Կորյունը գրում է, որ Սահակն ու Մաշտոցը իրավունք ունեին թարգմանել [[Աստվածաշունչ]]ը, քանի որ դրանց այդ բանը անել է հրամայել Աստված: Աստված։
Կորյունը նաև եկեղեցական գործիչ էր և կողմնակից քրիստոնեության նախնավանդ և անաղարտ պաշտամունքին:պաշտամունքին։ Կորյունի երկը ունի հակա-ասորական կնիք՝ նեստորականության հանդեպ խորշանք:խորշանք։ Նա մասնակցել է ճշմարտության որոնումներին, և ընկերներին հետ միասին հիմ է դրել հայոց դավանաբանությանը:դավանաբանությանը։ Ըստ Կորյունի Մաշտոցը անսպառ եռանդի տեր մարդ էր, շնորհազարդ և ազդեցիկ անձ, որը հոգացու էր ամբողջ հայության՝ այլև հարևան ժողովուրդների մասին: մասին։
Կորյունը հատուկ ուշադրություն է դարձնում նաև ժամանակագրությանը:ժամանակագրությանը։ Իր երկը ավարտում է Մաշտոցի մահվամբ և [[Օշական]]ում նրա հուղարկավորությամբ: հուղարկավորությամբ։
Միջին դարերում կազմվել է Կորյունի երկի համառոտ խմբագրությունը «Փոքր Կորյուն»-ը՝ Մաշտոցի տոնը նշելիս եկեղեցիներում կարդալու համար:համար։
== Ծանոթագրություններ ==
| 