Վիքիպեդիա

«Ստամոքս»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Bot: Migrating 98 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1029907 (translate me)
չ clean up, replaced: → (12), է: → է։ (3), ը: → ը։ (6), խ: → խ։, ծ: → ծ։, կ: → կ։, մ: → մ։ (2), ն: → ն։ (3), ջ: → ջ։ (2), ր: → ր։, ց: → ց։, ): → )։ (1 oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո...
Տող 3.
[[Պատկեր:Gray1050-stomach.png|thumb|Մարդու ստամոքսը]]
 
'''Ստամոքսը''' (venttriculus, gaster) [[մարսողական ուղի|մարսողական ուղու]] պարկաձև լայնացումն է:է։ [[Կերակրափող]]ով անցած ուտելիքը հավաքվում է ստամոքսի մեջ, որտեղ տեղի են ունենում մարսողության պրոցեսի առաջին փուլերը, երբ կերակրանյութի կոշտ մասերը վերածնվում են հեղուկ կամ շիլայանման [[խառնուրդ]]ի: Ստամոքսն ունի առաջային(paries anterior) և հետին(paries posterior) [[պատ]]եր: Ստամոքսի գոգավոր, վեր ու աջ դարձած եզրը կոչվում է փոքր կորություն(curvatura minor), իսկ ցած ու ձախ դարձած կոր եզրը` մեծ կորություն(curvatura major):։ Փոքր կորության վրա, ավելի մոտ ստամոքսի ելքին, քան մուտքին, նկատվում է մի [[կտրուճ]]` incisura angularis, որտեղ փոքր կորության երկու հատվածները միանում են` կազմելով սուր [[անկյուն]](angulus ventriculi):<br />։
 
Ստամոքսը բաժանում են հետևյալ մասերի` [[որկոր]]ի բացվելու տեղը կոչվում է ստամոքսամուտք (ostium candiaca), նրան հարակից շրջանը` pars cardiaca, [[տասներկումատնյա աղիք]]ի սկսման տեղը` ստամոքսաելք(pilorus), իսկ հարակից շրջանը` pars pilorica : Ստամոքսամուտքից ձախ ընկած գմբեթաձև մասը կոչվում է հատակ (fundus) կամ թաղ (fornix):։ Կենդանի [[մարդ]]կանց ստամոքսի հատակից մինչև ֆիզիոլոգիական սեղմիչն ընկած տարածությունը կոչվում է ստամոքսի մարմին (corpus ventriculi):<br />։
 
Ստամոքսը տեղավորված է [[ստոծանի|ստոծանու]] տակ. նրա մեծ մասը (5/6) գտնվում է միջին գծից ձախ: Իր երկար առանցքով ստամոքսն ուղղված է վերից վար, ձախից աջ և հետևից առաջ: Ընդ որում ստամոքսամուտքը գտնվում է [[ողնաշար]]ից ձախ` կրծքային IX կամ X ողնի մակարդակին, իսկ ստամոքսաելքը` կրծքային XII կամ գոտկային I մակարդակին: Լցված վիճակում ստամոքսը վերևից հպվում է լյարդի ձախ բլթի ստորին երեսին և ստոծանու ձախ գմբեթին, հետևից` ձախ [[երիկամ]]ի վերին բևեռին, [[մակերիկամ]]ին, [[փայծաղ]]ին, [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ի առաջային երեսին, ներքևից` [[բարակ աղիք|բարակ]] և [[հաստ աղիք|հաստ աղիներին]] , առջևից` աջ կողմից [[լյարդ]]ի ու ձախ կողմից` [[կող]]երի միջև ընկած [[որովայն]]ի այտին: Երբ ստամոքսը դատարկ է պատերի կծկման հետևանքով գնում է խոր և ազատված տարածությունը գրավում է հորիզոնական [[հաստ աղիք]]ը, այնպես որ նա կարող է պառկել ստամոքսի առջևում անմիջապես ստոծանու տակ: Ստամոքսի մեծությունը խիստ ձևափոխվում է ինչպես անհատականորեն, այնպես էլ նրա լցվածությամ աստիճանից կախված: Միջին աստիճանի ձգվածության դեպքում նրա երկարությունը մոտ 20-25 սմ է: Նրա տարողությունը զգալիորեն կախված է [[անհատ]]ի [[սննդակարգ]]ից և կարող է տատանվել մեկից մինչև մի քանի լիտրի սահմաններում: Նորածնի ստամոքսի չափերը շատ մեծ չեն(երկարությունը 5 սմ):<br />▼
 
▲Ստամոքսը տեղավորված է [[ստոծանի|ստոծանու]] տակ. նրա մեծ մասը (5/6) գտնվում է միջին գծից ձախ: ձախ։ Իր երկար առանցքով ստամոքսն ուղղված է վերից վար, ձախից աջ և հետևից առաջ:առաջ։ Ընդ որում ստամոքսամուտքը գտնվում է [[ողնաշար]]ից ձախ` կրծքային IX կամ X ողնի մակարդակին, իսկ ստամոքսաելքը` կրծքային XII կամ գոտկային I մակարդակին:մակարդակին։ Լցված վիճակում ստամոքսը վերևից հպվում է լյարդի ձախ բլթի ստորին երեսին և ստոծանու ձախ գմբեթին, հետևից` ձախ [[երիկամ]]ի վերին բևեռին, [[մակերիկամ]]ին, [[փայծաղ]]ին, [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ի առաջային երեսին, ներքևից` [[բարակ աղիք|բարակ]] և [[հաստ աղիք|հաստ աղիներին]] , առջևից` աջ կողմից [[լյարդ]]ի ու ձախ կողմից` [[կող]]երի միջև ընկած [[որովայն]]ի այտին:այտին։ Երբ ստամոքսը դատարկ է պատերի կծկման հետևանքով գնում է խոր և ազատված տարածությունը գրավում է հորիզոնական [[հաստ աղիք]]ը, այնպես որ նա կարող է պառկել ստամոքսի առջևում անմիջապես ստոծանու տակ:տակ։ Ստամոքսի մեծությունը խիստ ձևափոխվում է ինչպես անհատականորեն, այնպես էլ նրա լցվածությամ աստիճանից կախված:կախված։ Միջին աստիճանի ձգվածության դեպքում նրա երկարությունը մոտ 20-25 սմ է:է։ Նրա տարողությունը զգալիորեն կախված է [[անհատ]]ի [[սննդակարգ]]ից և կարող է տատանվել մեկից մինչև մի քանի լիտրի սահմաններում:սահմաններում։ Նորածնի ստամոքսի չափերը շատ մեծ չեն(երկարությունը 5 սմ):<br />։
 
== Ստամոքսի կառուցվածքը ==
Տող 16 ⟶ 15՝
# [[ենթալորձային հյուսվածք]] (tela submicosa)
# [[մկան]]ային թաղանթ (tinica muscularis)
# [[շարակցական հյուսվածք]] (tunica serosa):։
Լորձաթաղանթը կազմված է ստամոքսի հիմնական ֆունկցիային համապատասխան (սննդանյութի քիմիական մշակումը [[թթվային միջավայր]]ում):։ Դրա հետ կապված լորձաթաղանթում կան հատուկ [[գեղձ]]եր, որոնք արտադրում են [[աղաթթու]] պարունակող ստամոքսային հյութ(succus gastricus):։
Լինում են երկու տեսակի գեղձեր`
# ստամոքսի հատակի գեղձեր(glandulae gastricae propriae), որոնք բազմաթիվ են (մեկ քառակուսի միլիմետր մակերեսի վրա մոտ 100 գեղձ), գտնվում են ստամոքսի հատակի և մարմնի շրջանում և պարունակում են երեք տեսակի [[բջիջ]]ներ` գլխավոր (արտադրում են [[պեպսին]]ոգեն), լրացուցիչ(արտադրում են [[լորձ]]), և շրջադիր (արտադրում են աղաթթու):
# Ստամոքսաելքի գեղձերը (glandulae pyloricae) կազմված են միայն գլխավոր բջիջներից: Տեղ-տեղ լորձաթաղանթի մեջ ցրված են միայնակ [[ավշային հանգույց]]ներ(folliculi lymphatici gastrici):
Փոքր կորության երկայքով դասավորված ծալքերն ունեն երկայնաձիգ ուղղություն և կազմում են Վալդեերի ստամոքսային ճանապարհը, որը ստամոքսի [[մկան]]ների կծկման ժամանակ կարող է դառնալ խողովակ, որի միջով հեղուկ կերակրամասերը ([[ջուր]], աղային [[լուծույթ]]ներ) կարող են [[որկոր]]ից անմիջապես անցնել ստամոքսաելքի մեջ` շրջանցելով ստամոքսի կարդիալ մասը:մասը։ Բացի ծալքերից, լորձաթաղանթը ծածկված է կլորավուն բարձիկներով(1-6մմ տրամագծով), որոնք կոչվում են ստամոքսային դաշտեր(areae gastricase). վերջիններիս մակերեսին երևում են ստամոքսային փոսիկների(foveolae gastricae) բազմաթիվ անցքերը(0.2մմ տրամագծով):։ Այդ փոսիկներում էլ բացվում են ստամոքսի գեղձերը:գեղձերը։ Ստամոքսի լորձաթաղանթը կարմրա-մոխրավուն է, ընդ որում որկորի մուտքի շրջանում նույնիսկ չզինված [[աչք]]ով նկատվում է որկորի [[տափակ էպիթել]]ի (մաշկային տիպի էպիթել) և ստամոքսի գլանաձև էպիթելի(աղիքային տիպի էպիթել) որոշակի սահմանագիծը:<br />սահմանագիծը։
 
Մկանային պատյանը(tunica muscularis) կազմված է հարթ [[մկանաթելեր]]ից, որոնք նպաստում են կերակրանյութի շաղախմանը և առաջ մղմանը:մղմանը։ Ստամոքսի ձևին համապատասխան պարկի տեսքով նրանք դասավորված են ոչ թե երկու շերտով, ինչպես որկորում, այլ 3 շերտով. արտաքին` երկայնաձիգ(stratum longitudinale), միջին` շրջանաձև(stratum circulare) և ներքին` թեք(fibrae obliquae):։ Երկայնաձիգ մկանաթելերը որկորի նույնանման մկանաթելերի շարունակությունն են:են։ Մոտենալով ստամոքսաելքին, օղաձև թելերը հաստանում են և ստամոքսաելքի ու [[տասներկումատնյա աղի]]քի սահմանում գոյացնում մի մկանային օղ` [[ստամոքսաելքի սեղմիչի մկան]]ը (m. sphincher pylori), որին համապատասխան գոյանում է լորձաթաղանթի շրջանակաձև ծալքը` ստամոքսամուտքի փականը (valva pylorica), որը ստամոքսաելքի սեղմիչի կծկման ժամանակ ստամոքսի խոռոչը լրիվ բաժանում է [[տասներկումատնյա աղի]]քի խոռոչից:խոռոչից։ Ստամոքսաելքի սեղմիչը և [[փական]]ը (sphincter pylori et valvnia pyorica) կազմում են հատուկ հարմարանք, որը կարգավորւմ է կերակրանյութի անցումը աղիքի մեջ և կանխում է նրա հետհոսքը դեպի ստամոքս, այլապես կառաջանար ստամոքսի նորմալ թթվային միջավայրի չեզոքացում:<br />չեզոքացում։
 
Թեք մկանաթելերը(fibrae obliquae) կազմում են խրձեր, որոնք օղակաձև կիսագրկում են ստամոքսամուտքը ձախից` կազմելով [[հենման օղակ]], որը թեք խրձերի համար ծառայում է որպես ամրացման կետ(punctum fixum):<br />։
 
Ստամոքսի պատի արտաքին շերտը շճաթաղանթն է(tunica serosa), որն իրենից ներկայացնում է [[որովայնամիզ|որովայնամզի]] համապատասխան մասը:մասը։ Շճաթաղանթը սերտորեն ձուլվում է ստամոքսին ամբողջությամբ, բացառությամբ երկու կորությունների, որոնց վրա շճազմի երկու թերթիկների միջով անցնում են խոշոր [[արյունատար անոթ]]ներ:<br />
 
Մարդկանց մոտ նորմայում կարելի է հանդիպել ստամոքսի ձևի և դիրքի հիմնական 3 տարբերակներ`
# Եղջյուրաձև ստամոքս, ստամոքսային ծոցը ընկած է համարյա լայնությամբ` աստիճանաբար նեղանալով դեպի ելքային մասը:մասը։
# Կարթաձև ստամոքստամոքսի վայրէջ մասը թեքորեն կամ համարյան կախված իջնում է ցած, իսկ վերևի մասը տեղակալված թեքորեն` վարից վեր և աջ:աջ։
# Գուլպայաձև կամ երկարացած ստամոքս, ստորին մասը ավելի լայնացած է:է։ Նման է նախորդին(կարթաձև), բայց ունի որոշ տարբերություններ:տարբերություններ։
 
{{կենսաբանություն-անավարտ}}
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ստամոքս» էջից