|
'''Շանկարա''' ('''Ադի Շանկարա''' {{lang-sa|आदि शंकर}}, {{IPA|aːd̪i ɕəŋkərə}}, '''Շանկարաչարյա''') ([[788]]—[[820]]), հնդիկ մտածող, [[Վեդանտայի]] նշանավոր ներկայացուցիչ, կրոնական բարեփոխիչ (ռեֆորմատոր) և քննադատ, միստիկ և պոետ:պոետ։ [[Ուպանիշադներ]]ի հիմնա վրա ստեղծել է հետևողական մոնիստական [[Ադվայտա-վեդանտա]]յի համակարգը:համակարգը։
== Կենսագրությունը ==
[[Պատկեր:Shankara.jpg|thumb|<center><span style="font-size:20pt;">शंकर</span></center>]]
Շանկարայի կենսագրությունն ավանդաբար ներկայացվում է հրաշալի և լեգենդար իրադարձություններով:իրադարձություններով։ Նրա ծնողները ([[բրահմաններ]]) բազում տարիներ երեխա չունեին:չունեին։ Նրանք աղոթում են [[Շիվա]]յին [[Տրիչուր]] լեռների շիվայական [[Վրիշադրինթհա]] տաճարում, որպեսզի նա իրենց երեխա պարգևի:պարգևի։ Շիվան հայտնվում է ամուսիններին երազում և առաջարկում ընտրություն կատարել՝ բազմաթիվ միջակ երեխանների, որոնք կապրեն երկար տարիներ՝ հարուստ և հաջողակ կյանքով, կամ թե մի որդի, ով երկար կյանք չի ունենա, բայց մեծ իմաստուն կլինի:կլինի։ Ծնողներն ընտրում են վերջին տարբերակը, ում և Շիվայի պատվին անվանում են Շանկարա (Շիվայի մակդիրներից մեկը):։ Հայրը մահանում է, որբ Շանկարան դառնում է հինգ տարեկան:տարեկան։ Այս տարիքում նա ձեռնամուխ է լինում չորս [[Վեդաներ]]ի սովորելուն՝ ցուցաբերելով ապշեցուցիչ ընդունակություններ և շուտով իր գիտելիքներով գերազանցում անգամ իր ուսուցիչներին:ուսուցիչներին։ Ութ տարեկանում , երբ լրացավ Շանկարային աշխարհիկ կյանքի համար ազատ արձակելու ժամանակը, նրա մոր աչքի առջև գետում նրան բռնում է կոկորդիլոսը և բաց չի թողնում, մինչև մայրն համաձայնվում է, որ որդին դառնա [[սաննյասա]]: Շանկարան մեկնում է [[գուրու]] որոնելու Հնդկաստանի հյուսիսում, ուր [[Նարմադա]] գետի ափին հանդիպում է [[Գովինդա Բհագավատպադա|Գովինդա]]յին՝ [[Գաուդապադա]]յի աշակերտին:աշակերտին։ Այստեղ Շանկարան յուրացնում է ադվայտաների հիմունքները, գրում է շիվայական և վիշնույական հիմների մեծ մասը, ստեղծում է մի շարք փիլիսոփայական տրակտատներ և գրում [[Բրիհադարնյակա-ուպանիշադ|«Բրիհադարնյակա-ուպանիշադ»]]ի մեկնությունները:մեկնությունները։
Գոյություն ուներ [[Բադարայանա]]յի մարգարեությունը, համաձայն որի այդ տեքստերի լավագույն մեկնաբանին վիճակված է գրել ջրերի զսպումը:զսպումը։ Գովինդան հիշեց այդ մասին, որբ Շանկարան, կատարելով հատուկ «ջրերի հմայման» [[մանտրա]]ն , զսպելով Նարմադայի ափերից դուրս եկող ջրերը:ջրերը։ Շանկարան օրհնություն է ստանում իր ուսուցչի կողմից, չորս տարում գրում է «[[Պրաստհանատրայա|գաղտնի կանոն]]ի» ողջ ստեղծագործության մեկնությունները. Բադարայանի [[Բրահմա սուտրա|«Բրահմա-սուտրա»ների]], [[Բհագավատ-գիտա|«Բհագավատ-գիտա»ն]] և հիմնական [[Ուպանիշադներ]]ը: Շանկարան ուխտի է գնում սրբազան [[Կայլաս]] լեռը, ուր նրան հայտնվում է Շիվան բարձրագույն գիտելիքներ տվող ([[Դակշինամուրտի]]) և [[Բենարես]]ի տեքսով:տեքսով։ Գովինդայի մահից հետո, ում հուղարկավորում են Նարմադայի կղզիներից մեկում և հետո կառուցում տաճար, Շանկարան՝ աշակերտների ուղեկցությամբ, որոնց մի մասը Գովինդայի աշակերտներն էին, ուղևորվում է [[Պրայագա]],ուր բազմաթիվ քննարկումներ է անցկացնում և ձեռք բերում նոր հետևորդներ:հետևորդներ։
Այդուհետ Շանկարան կրկին ուղևորվում է [[Բենարես|«հազարավոր տաճարների քաղաք»]] և հանգրվանում [[գհատիներ]]ում (անդրշիրիմյան ծեսեր իրագործելու սրբավայրում)՝ [[Գանգես]]ի ափին:ափին։ Մի անգամ նա փողոցում հանդիպում է [[չանդալա]]յի և հրամայում, որ նա ճանապարհը զիջի՝ վախենալով ծիսական անմաքրությունից, բայց [[չանդալա]]ն, վկայակոչելով [[Աթման]]ի միասնության մասին ադվայտայի ուսմունքը, այն է՝ բոլոր կենդանի էակների նախասկզբնական միասնության մասին, որից հետո Շանկարան ընկնում է նրա ոտքերն ու ներողություն խնդրում:խնդրում։
Կյանքի վերջին տարիներին Շանկարան ճանապարհորդում է Հնդկաստանում և կազմակերպում մի շարք մենաստաններ ([[Դվարակա]]՝ Ջոշիմատհը ([[Բադրիտաթհ]]ից 45 կմ հեռու), [[Պուրի]]ն, [[Շրինգերի]]ն, [[Կանչի]]ն), որոնցից մի քանիսը գործում են մինչ օրս:օրս։ Ֆիզիկական մարմինը նա լքում է 33 տարեկան հասակում՝ բազմաթիվ աշակերտներով և հետևորդներով շրջապատված:շրջապատված։ Մի շարք վայրեր հավակնում են լինել նրա հուղարկավորության վայրը ([[Կանչի]], [[Կեդարնատհ]]), բայց վկայություն կա, որ նրա աստվածային փոխակերպությունը կատարվել է [[Կայլաս]] լեռան վար:վար։
=== Կյանքի թվագրման տարբերակները ===
Շանկարայի կյանքի թվագրման մի քանի տարբերակներ կան:կան։
* 788—820 մ.թ.: Այս տարբերակը համընդհանուր ճանաչում ունի գիտության մեջ:մեջ։ Այն հիմնված է վկայությունների, փաստաթղթայնացված {{iw2|Шрингери Шарада Питха| Շրինգերի Շարադա Պիտհայի|en|Sringeri Sharada Peetha}}, միակ [[մատհա]]յի կողմիc, որը գրեթե ամբողջովին պահպանել է աչարյանների միջոցով փոխանցված պատմությունը՝ սկսած մ. թ. VIII դարից<ref name=dating>{{cite web
| url = http://www.advaita-vedanta.org/avhp/dating-Sankara.html
| title = Determining Shankara's Date — An overview of ancient sources and modern literature
| archivedate = 2012-02-13
}}</ref>. [[Мюллер, Фридрих Макс|Մաքս Մյուլլեր]]ը, [[Макдонелл, Артур Энтони|Մաքդոննել]]ը, {{iw2|Патхак, Вишвамбхар Шаран|Պատհակը|en|V.S. Pathak}}, {{iw2|Дойссен, Пауль|Դոյսենը|en|Paul Deussen}} և [[Ռադհաքրիշնա]]ն հենց այս տարբերակի կողմնակիցներն են<ref name="Y. Keshava Menon pp 108">Y. Keshava Menon, ''The Mind of Adi Shankaracharya'' 1976 pp 108</ref>.
* 509—477 մ. թ. ա:ա։ Այս թվագրումը Շանկարայի կյանքի թվագրումը ավելի քան հազար տարով հետ է տալիս՝ համեմատած այլ թվագրումների և հիմնված է {{iw2|Дварака Питха|Դվարակա Պիթհիի|en|Dvaraka Pitha}} և {{iw2|Говардхана матха|Գովարդհանա մատհիի|en|Govardhana matha}} գրառումների վրա<ref>
{{cite web
| url = http://encyclopediaofauthentichinduism.org/articles/53.3.htm
* 44-12 մ. թ. ա.: Ըստ Անանդագիրիի, Շանկարան ծնվել է [[Չիդամբարամ]]ում մ. թ. ա. 44 թվականին և մահացել է մ. թ. ա. 12 թվականին<ref name="Y. Keshava Menon pp 108"/>
* Մ. թ. VI դարում:դարում։ Այս տարբերակն առաջադրել է {{iw2|Теланг, Кашинатх Тримбак|Կ. Տ. Թելանգը|en|Kashinath Trimbak Telang}}. {{iw2|Бхандаркар, Рамакришна Гопал|Ռ. Գ. Բհանդարքարը|en| Ramakrishna Gopal Bhandarkar}} ենթադրում է, որ Շանկարան ծնվել է 680 թվականին<ref name="Y. Keshava Menon pp 108" />
* 805—897 թթ.: Ա. Դ. Վենկիտեշվարան ոչ միայն Ադիշանկարայի կյանքի ժամանակը տեղակայում է ավելի ուշ ժամանակներում, այլև առաջադրում է այն կարծիքը, ըստ որի Շանկարան ապրել է 92 տարի, քանի որ այլ կերպ չէր կարողանա գրել բոլոր այն ստեղծագործությունները, որոնք վերագրվում են իրեն<ref name="Y. Keshava Menon pp 108"/>.
== Շանկարայի Ադվայտան ==
[[Ադվայտա-վեդանտա|Ադվայտա]]ն [[մոնիզմ|մոնիստական համակարգ]] է, համաձայն որի [[Բրահման]]ը նախասկիզբն է ու գոյության միասնությունը, իսկ աշխարհի բազմակերպությունը բացատրվում է Բրահմանի ստեղծագործական էներգիայի դրսևորմամբ ([[Մայա (հինդուիզմ)|մայա]]), որը «միջակ» գիտակցությունը (խավարամտության և տգիտության ([[авидья]]) պատճառով) ըմբռնում է իբրև տարանջատ առարկաներ, թեպետ նրանց և Բրահմանի միջև ոչ մի տարբերություն չկա:չկա։ Շանկարայի ուսմունքը հիմնվում է [[հինդուզմ]]ի ավանդական տեքստերի վրա՝ [[Վեդաներ]], [[Ուպանիշադներ]], [[Բհագավատ-գիտա]] և [[Վեդանտա-սուտրաներ]]: Իբրև նախակարապետներ համարվում են [[Պուրվա-միմանսա]]ն, [[սանքհիա]]ն, [[յոգա]]ն, [[ջայնիզմ]]ը, [[բուդդհիզմ]]ը:
== Ծանոթագրություններ ==
|
