«Հունվար»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
clean up, replaced: : → ։ (18) oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 1.
{{անաղբյուր}}
{{ՕրացույցԱմիս|month=01|float=right|show_year=true}}
'''Հունվար''', տարվա առաջին օրն
Երբ [[16-րդ դար]]ում ընդունվեց համաշխարհային օրացույցը, ապա ըստ այդ տոմարի տարվա առաջին ամիսը համարվեց հունվարը, իսկ ամիսները կոչվեցին հռոմեական անուններով։ Այդ բանը հայերը նույնպես ընդունեցին և [[Նավասարդ]] անունը փոխարինվեց [[օգոստոս]] անունով և դարձավ տարվա ոչ թե առաջին, այլ ութերորդ ամիսը։
Ներկայիս տարվա բաժանումը ամիսների գոյություն ունի ավելի քան երկու հազար տարի։ Նա մեզ մոտ է եկել Հուլյան օրացույցի հետ, Հին Հռոմից։ Այդտեղից էլ եկել են ամիսների անունները։
Ինչպես հայտնի է, հռոմեացիների Նոր տարին սկսվում էր գարնանը, և ամիսները սկզբում պարզապես համարակալվում էին, առաջինը այն ամիսն էր, որը հիմա կոչվում է [[մարտ]]։ Բայց ժամանակի ընթացքում միայն չորս ամիս մնացին թվական անուններով։ Այսինքն յոթերորդից մինչև տասներորդը ներառյալ՝ սեպտեմբեր, հոկտեմբեր, նոյեմբեր և դեկտեմբեր, իհարկե, մարտը հաշվելով առաջին ամիսը։ Մնացած ամիսները վերանվանվեցին։
Հունվարը տարեմուտի ամիսն է։ Տարվա սկիզբն է, բայց, ձմեռվա կեսը։
== Եկեղեցական տոներ ==
<br />
Հունվարի 6-ը Հայ առաքելական եկեղեցին նշում է որպես Հիսուս Քրիստոսի Սուրբ ծննդի
Հունվարի 7-ը [[ղպտիներ|Ղպտի]] եւ Ռուս ուղղափառ եկեղեցիները նշում են որպես Սուրբ
Հունվարի 6-ը որպես Երեք իմաստունների օր, նշվում է [[Լատինական Ամերիկա]]յի երկրներում, [[Իսպանիա]]յում, [[Պուերտո Րիկո]]յում եւ [[Դոմինիկյան Հանրապետություն]]
== Ազգային տոներ ==
Հունվարի 28-ը [[Հայաստան]]ում նշվում է որպես [[Բանակի օր]]
Այլ երկրներում հունվար ամսին որպես ազգային նշվող տոներն են`<br />
Տող 29 ⟶ 28՝
== Անունը ==
[[Պատկեր:Les Très Riches Heures du duc de Berry Janvier.jpg|thumb|Հունվար, ըստ Les Très Riches Heures du duc de Berry]]
Հունվար ամիսն (<small>[[լատիներեն]]</small> Ianuarius mensis) իր անունն ստացել է Հին Հռոմի ժամանակի, ինչպես նաեւ, տան դռան եւ քաղաքի դարբասների պահապան աստված [[Յանուս]]ի
Եւրոպական լեզուներից շատերում առաջին ամսվա անունը համապատասխանում է լատինական
Ֆիններեն ասում են tammikuu, այսինքն` «[[կաղնի|կաղնու]] ամիս», չեխերեն` leden (սառցե): Հունվար ամսվա [[թուրքերեն]] անունն է Ocak` օջախ, իսկ [[լիտվաներեն]] ասում են sausis, որը համապատասխանում է sausu` չոր բառին, քանի որ [[Լիտվա]]յում այդ ամսին շատ է խորը, չհալվող ձյունը, որին լիտվացիներն ասում են չոր: [[Ուկրաիներեն]]ում եւ [[խորվաթերեն]]ում հունվար ամսվա անունը կապված է փայտ կտրելու հետ եւ համապատասխանաբար ասում են сiчень եւ siječanj:▼
[[Չինարեն]]ում եւ [[ճապոներեն]]ում [[գրիգորյան օրացույց]]ի ամիսների անուններն ուղղակի համարակալված են: Այսպես, հունվարին ասում են «առաջին ամիս», [[փետրվար]]ին` «երկրորդ ամիս» եւ այդպես մինչեւ [[դեկտեմբեր]], որին ասում են «տասներկուերորդ ամիս»:<br />▼
Հունվար ամսվա անունը կա [[Բրազիլիա]]յի [[Ռիո դե Ժանեյրո]] (<small>[[պորտուգալերեն]]</small> ''Rio de Janeiro'', բառացի նշանակում է` «հունվարյան գետ») քաղաքի անվան մեջ: ▼
▲Ֆիններեն ասում են tammikuu, այսինքն` «[[կաղնի|կաղնու]] ամիս», չեխերեն` leden (սառցե)
▲[[Չինարեն]]ում եւ [[ճապոներեն]]ում [[գրիգորյան օրացույց]]ի ամիսների անուններն ուղղակի համարակալված
▲Հունվար ամսվա անունը կա [[Բրազիլիա]]յի [[Ռիո դե Ժանեյրո]] (<small>[[պորտուգալերեն]]</small> ''Rio de Janeiro'', բառացի նշանակում է` «հունվարյան գետ») քաղաքի անվան
Ըստ ավանդության հռոմեացիների մոտ երկար ժամանակ վեճ է գնացել, թե տարվա առաջին ամիսը որն ընդունել, հունվարը (Յանուսի անունով), թե մարտը (պատերազմի աստված Մարսի անունով)։ Վիճաբանության արդյունքը եղել է այն, որ մեծամասնությունը կողմ է եղել նոր տարվա սկիզբը համարել հունվարը այն ակնկալությամբ, որ ամբողջ տարին խաղաղություն լինի։
Տող 43 ⟶ 40՝
Յանուսը հռոմեացիների մոտ համարվում էր ոչ միայն տարվա և ժամանակի շարժիչ աստվածը, այլև ելք ու մուտք կարգավորողը։ Յանուսը նաև պահապանն էր տան դռան և քաղաքի դարպասների։ Ըստ հռոմեացիների, ամեն ինչ սկսվում է Յանուսով։ Հարուստ հռոմեացիները նրա կիսանդրիով զարդարում էին իրենց տան մուտքը և քաղաքի դարպասները։
Յանուսը պատկերվում էր երկու դեմքով։ Մի դեմքով նայում էր առաջ՝ ապագան, իսկ մյուսով՝ ետ, անցյալը։ Այսպիսով Յանուսի պատկերումը խորհրդանշում էր անցյալն ու ապագան։ Յանուսի մի ձեռքին բանալի կար, իսկ մյուսում՝ գայիսոն։ Դա խորհրդանշում էր այն, որ նա բանալիով բացում էր տների դռներն ու քաղաքի դարպասները, իսկ գայիսոնը նշան էր իշխանության։ Այսինքն՝ հին տարին իր իշխանությունը հանձնում էր նորին։
Երբ ընդունվեց համաշխարհային օրացույցը և հունվարն էլ համարվեց տարվա առաջին օրը՝ [[Նոր տարի]], Յանուսին նվիրված ամսվա առաջին օրվա տոնակատարությունը ձուլվեց Նոր տարվա տոնի հետ։ Այդ օրը ոչ ոք իրավունք չուներ աղմկելու, հայհոյելու, վիճելու, հակառակ դեպքում Յանուսը կբարկանար և մարդկանց վատ տարի կուղարկեր։
| |||