«Գազային հսկա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, replaced: ը: → ը։ (3), ի: → ի։ (2), կ: → կ։, մ: → մ։ (2), ն: → ն։ (2), տ: → տ։ (2), ր: → ր։, ց: → ց։, ): → )։ (2), ա: → ա։ oգտվելով [[Վիքիպեդիա:ԱվտոՎիքիԲրաուզեր|...
clean up, replaced: : → ։ (5) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 1.
[[image:gas giants and the Sun (1 px = 1000 km).jpg|thumb|right|300px|Գազային հսկաները [[Արեգակ]]ի համեմատությամբ]]
'''Գազային հսկա''' ('''հսկա-մոլորակ, գազային մոլորակ''') — [[մոլորակ]], որի կազմվածքի զգալի մասը կազմում է գազ (հիմնականում [[ջրածին]] և [[հելիում]])։ [[Արեգակնային համակարգ]]ում դրանք են՝ [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ը, [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]]ը, [[Ուրան (մոլորակ)|Ուրան]]ը և [[Նեպտուն]] ը։ Ամենամեծ հայտնի գազային հսկա մոլորակն է [[TrES-4b]]-ը։
Համաձայն Արեգակնային համակարգի ծագման տեսության, գազային հսկաները կազմավորվել են ավելի ուշ, քան [[Երկրային խմբի մոլորակներ]]ը, երբ մեձարեգակնային միգամածության [[ջերմաստիճան]]ը ընկավ այնքան, որ զանազան [[գազ]]եր սկսեցին [[բյուրեղ]]անալ:անալ։ Այդ ժամանակ արդեն [[հրակայուն նյութ]]երի ([[օքսիդ]]ներ, [[սիլիկատ]]ներ, [[մետաղ]]ներ) մեծ մասը արդեն դուրս էին եկել գազային փուլից, և նրանցից ձևավորվել էին ներքին մոլորակները ([[Մերկուրի (մոլորակ)|Մերկուրիից]] մինչև [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]])։
 
Գազային հսկաների պտույտի արագությունը իրենց առանցքի շուրջ համեմատաբար մեծ չէ — 9–17 ժամ։
 
Գազային հսկաների ներքին կառուցվածքի մասին վարկածները ենթադրում են մի քանի շերտերի առկայություն։ Որոշակի խորության վրա գազային հսկաների [[մթնոլորտ]]ային ճնշումը հասնում է բավական բարձր արժեքների, որը բավարար է որպեսզի ջրածինը անցնի հեղուկ վիճակի։ Եթե մոլորակը բավական մեծ է, ապա ավելի ներքևում կարող է գտնվել մետաղական ջրածնի շերտ (հիշեցնում է հեղուկ մետաղ, որտեղ [[պրոտոն]]ները և [[էլեկտրոն]]ները գոյություն ունեն առանձին), որի ներքին էլէկտրահոսքերը ծնում են մոլորակի հզոր [[մագնիսական դաշտ]]:։ Ենթադրվում է, որ գազային հսկաները ունեն նաև համեմատաբար փոքր քարե կամ մետաղե միջուկ։
 
Ինչպես ցույց են տվել «[[Գալիլեո (ԱՄԿ)|Գալիլեո]]» ԱՄԿ-ի իջեցվող սարքի ցուցմունքները, գազային հսկաների մոտ [[ճնշում]]ը և [[ջերմաստիճան]]ը արագ աճում է արդեն վերին շերտերում։ 130 կմ խորության վրա Յուպիտերի վրա ջերմաստիճանը կազմում էր 420 [[Կելվին]] (145 աստիճան [[ցելսիուս]]ի սանդղակով), ճնշումը  — 24 մթնոլորտ։ Արեգակնային համակարգի բոլոր գազային հսկաները ճառագայթում են նկատելիորեն ավելի շատ ջերմություն, քան ստանում են Արեգակից։ Հավանաբար, դրա պատճառն է հանդիսանում նրանց աստիճանային սեղմումը, սակայն որոշ գիտնականներ համարում են, որ գազային հսկաների ընդերքում ընթանում են [[ջերմամիջուկային ռեակցիա|ջերմամիջուկային սինթեզի ռեակցիաներ]]:։
 
Գազային հսկաների մթնոլորտներում փչում են հզոր [[քամի]]ներ, որոնք ունեն մինչև հազար կիլոմետր ժամ արագություն։ Գոյություն ունեն մշտական մթնոլորտային ձևավորումներ, որոնք իրենցից ներկայացնում են հսկայական [[հողմ]]եր:եր։ Օրինակ, [[Մեծ կարմիր հետք]]ը (մի քանի անգամ ավելի մեծ է քան [[Երկրագունդ]]ը) դիտարկվում է Յուպիտերի վրա ավելի քան 300 տարի։ Կա նաև [[Մեծ մութ հետք]] [[Նեպտուն]]ի վրա, և ավելի փոքր հետքեր [[Սատուրն (մոլորակ)|Սատուրն]]ի վրա։
 
Բոլոր գազային հսկաների համար Արեգակնային համակագում նրանց արբանյակների հավաքական զանգվածի հարաբերությունը մոլորակի զանգվածին կազմում է մոտ 0,01 %:։ Գազային կարող են հանդիսանալ միայն խոշոր մոլորակները, քանի որ ոչ մեծ երկնային մարմինները չեն կարող պահել այնպիսի թեթև գազ ինչպիսին է ջրածինը։
 
Հայտնաբերված [[էկզոմոլորակ]]ների մեծամասնությունը այնքան մեծ են, որ հավանաբար հանդիսանում են գազային հսկաներ։ Դրանցից մեկի վրա (որը պտտվում է աստղին չափազանց մոտ) հնարավոր է եղել հայտնաբերել տաքացված մթնոլորտ։