«Կարմիր գիրք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, replaced: → (16), է: → է։ (2), բ: → բ։, ը: → ը։ (12), թ: → թ։, ի: → ի։ (2), կ: → կ։, մ: → մ։ (2), ն: → ն։ (11), վ: → վ։ (3), ր: → ր։ (7), ց: oգտվելով [[Վիքիպեդիա:Ավտո...
Տող 1.
'''Կարմիր գիրքը''' հազվագյուտ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող [[կենդանիներ]]ի, [[բույսեր]]ի և [[սնկեր]]ի անոտացված(լրացման, խմբագրման ենթակա) ցուցակ է:է։ Կարմիր գրքերը լինում են տարբեր մակարդակների` միջազգային, ազգային և տարածաշրջանային:տարածաշրջանային։
Հազվագյուտ և անհետացման վտանգի տակ գտնվող տեսակների պահպանման առաջնահերթ կազմակերպչական խնդիրը դրանց ցուցակագրումն ու հաշվառումն է ինչպես գլոբալ, այնպես էլ առանձին երկրների մակարդակով:մակարդակով։ Առանց դրա հնարավոր չէ անցնել ոչ խնդրի տեսական մշակմանը, ոչ էլ առանձին տեսակների պահպանման գործնական աշխատանքների հանձնարարմանը:հանձնարարմանը։ Խնդիրը հասարակներից չէ և դեռևս 30-35 տարի առաջ առաջին փորձերն էին արվում մշակել հազվագյուտ և անհետացող կենդանինների և բույսերի սկզբում տարածաշրջանային, այնուհետև համաշխարհային ամփոփագրեր:ամփոփագրեր։ Միայն թե տվյալները կամ շատ համառոտ էին և պարունակում էին միայն հազվագյուտ տեսակների թվարկումը, կամ, ընդհակառակը, շատ ահռելի էին, քանի որ ընդգրկում էին [[կենսաբանություն|կենսաբանության]] ունեցած բոլոր տվյալները և շարադրում էին ժամանակի հետ դրանց արեալների նվազման պատմական պատկերը:պատկերը։
 
== ԲՊՄՄ Կարմիր գիրքը ==
[[Բնության Պահպանության Միջագային Միություն]]ը (ԲՊՄՄ) [[1948]] թվականին միավորել և գլխավորել է աշխարհի երկրների մեծ մասի պետական, գիտական և հասարակական կազմակերպությունների բնության պահպանությանը նվիրված աշխատանքները:աշխատանքները։ Նրա առաջին որոշումներից է [[1949]] թվականին ''տեսակների գոյատևման մշտական հանձնաժողովի'' ({{lang-en|Species Survival Commission}}) կամ, ինչպես ընդունված է անվանել ռուսալեզու գրականության մեջ Հազվագյուտ տեսակների հանձնաժողովի ստեղծումը:ստեղծումը։
Հանձնաժողովի խնդիրներից էր անհետացման վտանգի տակ գտնվող բույսերի և կենդնիների հազվագյուտ տեսակների վիճակի ուսումնասիրությունը, միջազգային և ազգամիջյան համաձայնագրերի և կոնվենցիաների մշակումը և նախապատրաստումը, այդպիսի տեսակների ցուցակների կազմումը և դրանց պահպանման համապատասխան հրահանգերի մշակում:մշակում։
Հանձնաժողովն իր աշխատանքները սկսել է զրոյից:զրոյից։ Պետք էր մշակել հազվագյուտ տեսակների պահպանման մոտեցման ընդհանուր սկզբունքներ, որոշել այն տեսակները, որոնց իրոք սպառնում էր անհետացման կամ ոչնչացման վտանգը, մշակել դրանց [[դասակարգում|դասակարգման]] համակարգը, հավաքել այդպիսի տեսակների բիոլոգիայի մասին տեղեկություններ, որպեսզի հայտնաբերվեն հիմնական սահմանափակող գործոնները:գործոնները։ Աշխատանքի սկզբում չկար անգամ «հազվագյուտ տեսակ» հասկացություն:հասկացություն։
Հանձնաժողովը իր հիմնական նպատակը դարձրեց այս կամ այն պատճառով ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող կենդանիների համաշխարհային տեղեկագրերի ստեղծումը:ստեղծումը։ Հանձնաժողովի նախագահ ''Պիտեր Սկոտն'' (Piter Scott) առաջարկեց այդ ցանկն անվանել '''Կարմիր գիրք''' ({{lang-en|Red Data Book}}), որպեսզի դրան հաղորդի ձգող և ծավալուն նշանակություն, քանի որ կարմիր գույնը խորհրդանշում է վտանգի ազդանշան:ազդանշան։
 
=== ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի հրատարկումը ===
[[1963 թվական]]ին լույս տեսավ ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի առաջին հրատարակությունը:Դահրատարակությունը։Դա «թռիչքային» հրատարակություն էր փոքր տպաքանակով:տպաքանակով։ Նրա երկու հատորներում տեղեկություններ էին [[կաթնասուն]]ների 211 տեսակների և ենթատեսակների և [[թռչուն]]ների 312 տեսակների ու ենթատեսակների մասին:մասին։ Կարմիր գիրքը ըստ ցուցակի բաժանվեց պետական գործիչներին ու գիտնականներին:գիտնականներին։ Ինչպես և պլանավորված էր նոր տեղեկությունների կուտակմանը զուգընթաց, հասցեատերերին ուղարկվում էին լրացուցիչ էջեր`հնացածները փոխարինելու համար:համար։
[[1966]]- [[1971]] թվականներին լույս տեսան երկրորդ հրատարակության երեք հատորները:հատորները։ Այժմ այն ուներ «գրքաին» ֆորմատ(21,0 × 14,5 սմ), բայց և ինչպես առաջին հրատարակությունը, այն ուներ երկթերթ հաստ օրացույցի տեսք, որի յուրաքանչյուր թերթ կարող էր փոխարինվել նորով:նորով։ Գիրքը նախկինի պես նախատեսված չէր վաճառքի համար, այն ցուցակով բաշխվեց բնապահպանական հաստատություններին, կազմակերպություններին և առանձին գիտնականների:գիտնականների։ ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գրքի երկրորդ հրատարակության մեջ զգալիորեն մեծացել էր տեսակների քանակը, քանի որ ժամանակի ընթացքում հավաքվել էր բավականին շատ լրացուցիչ տեղեկություններ:տեղեկություններ։ Գրքի առաջին հատորում տեղեկություններ կային [[կաթնասուն]]ների 236 տեսակների (292 ենթատեսակների), երկրորդում`[[թռչուն]]ների 287 տեսակների (341 ենթատեսակների), երրորդում` [[սողուն]]ների 119 տեսակների ու ենթատեսակների և [[երկկենցաղ]]ների 34 տեսակների ու ենթատեսակների մասին:մասին։
ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գիրքը աստիճանաբար կատարելագործվում և լրացվում էր: էր։
 
Երրորդ հրատարակության մեջ, որի հատորները սկսեցին լույս տեսնել [[1972 թվական]]ից սկսած, ընդգրկվել են տեղեկություններ արդեն կաթնասունների 528 տեսակների ու ենթատեսակների, թռչունների 619 տեսակների, սողունների և երկկենցաղների 153 տեսակների ու ենթատեսակների մասին:մասին։ Փոխվեցին նաև առանձին թերթիկների հատվածավորումը:հատվածավորումը։ Առաջին սյունյակը նվիրված էր տեսակի ներկայիս վիճակի և կարգավիճակի բնութագրմանը, հաջորդը`աշխարհագրական տարածվածությանը, պոպուլացիոն կառուցվածքին և թվաքանակին, բնակավայրի նկարագրմանը, գործող և առաջադրվող պահպանման չափանիշներին, կենդանաբանական այգիներում պահվող կենդանիների բնութագրմանը, տեղեկատվական աղբյուրներին:աղբյուրներին։ Գիրքը հանվել վաճառքի և այդ կապակցությամբ կտրուկ մեծացավ նրա տպաքանակը:տպաքանակը։
[[1978]]-[[1980]] թվականներին լույս տեսած վերջին չորրորդ «տիպային» հրատարակությունը ներառում է կաթնասունների 226 տեսակներ ու 79 ենթատեսակներ, թռչունների 181 տեսակներ և 77 ենթատեսակներ, սողունների 77 տեսակներ և 21 ենթատեսակներ, երկկենցաղների 35 տեսակներ և 5 ենթատեսակներ, [[ձկներ]]ի 168 տեսակներ և 25 ենթատեսակներ, որոնց թվում կաթնասունների 7 տեսակներ և ենթատեսակներ, թռչունների 4, սողունների 2 տեսակներ:տեսակներ։ Տեսակների թվի կրճատումը վերջին հրատարակության մեջ արդյունք է ոչ միայն լավ պահպանության, այլ նաև վերջին տարիներին ստացված առավել ստույգ տեղեկությունների:տեղեկությունների։
ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գրքի վրա աշխատանքը շարունակվում է:Սաէ։Սա մշտական գործող փաստաթուղթ է, քանի որ կենդանիների գոյության պայմանները փոխվում են և նորանոր տեսակներ կարող են հայտնվել աղետալի վիճակում:Դրավիճակում։Դրա հետ մեկտեղ մարդու գործադրած ջանքերը լավ պտուղ են տալիս, որի մասին վկայում են գրքի կանաչ էջերը:էջերը։
 
=== Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակը ===
Կարմիր գրքի գաղափարի երկրորդ ճյուղը «'''Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակների'''» ({{lang-en|IUCN Red List of Threatened Animals}}) ձևով հազվագյուտ կենդանիների մասին միանգամայն նոր տեղեկատվության ի հայտ գալն էր:էր։ Դրանք ևս հրատարակվում են ԲՊՄՄ հովանու ներքո, բայց պաշտոնապես և չեն հանդիսանում Կարմիր գրքի տարբերակ, համանման չեն նրան, չնայած բավականին մոտ են:են։ Այդպիսի ցուցակներ հրատարակվել են [[1988]], [[1990]], [[1994]], [[1996]] և [[1998]] թվականներին:թվականներին։ Հրատարակումը իրականացվում է [[Քեմբրիջ]]ում ([[Մեծ Բրիտանիա]]) գտնվող շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի Համաշխարհային կենտրոնի կողմից` ԲՊՄՄ-ի հազվագյուտ տեսակների հանձնաժողովի ավելի քան հազար աշխատակիցների մասնակցությամբ:մասնակցությամբ։
Նոր համակարգի կառուցվածքային հիմքը կազմում են երկու հիմնական բլոկները.
ա)անհետացման վտանգի տակ գտնվող տակսոններ(таксон)
բ)ցածր ռիսկայնության տակսոններ(LC)
 
Առաջին բլոկը ստորաբաժանում է երեք խմբի
* կրիտիկական վիճակում գտնվող տակսոններ (CR)
* անհետացման վտանգի տակ գտնվող տակսոններ (EN)
* խոցելի վիճակում գտնվող տակսոններ (VU)
 
Ըստ էության հենց այս երեք խմբերն էլ մոտ ապագայում տակսոնի ներկայացուցիչների կորստի լրջության մասին նախազգուշացնող հիմնական կատեգորիաներն են:Հենցեն։Հենց սրանք էլ կազմում են տարբեր մակարդակի կարմիր գրքերի մեջ ներառվող տակսոնների մեծ մասը:մասը։
 
Երկրորդ բլոկը ներառում է առաջին խմբի ոչ մի կատեգորիայի մեջ չներառված տեսակներին և կազմված է հետևյալ խմբերից
Տող 40.
* անազատության մեջ պահպանված տակսոններ (EW)
 
ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գիրքը, ինչպես նաև Կարմիր թերթիկները չեն հանդիսանում իրավաբանական փաստաթուղթ, այլ կրում են բացառապես խորհրդատվական բնույթ:Այնբնույթ։Այն ներառում է կենդանական աշխարհը գլոբալ մասշտաբով և պարունակում է պահպանության վերաբերյալ տեղեկատվություն`ուղղված այն երկրներին, որոնց տարածքում ձևավորվել է կենդանիների համար սպաառնալի իրավիճակ:Գլոբալիրավիճակ։Գլոբալ մասշտաբով պայմանավորված այդ խորհրդատվությունը կրում է ամենաընդհանուր մոտավոր բնութագիր:բնութագիր։
 
== Հղումներ ==