«Օնտոգենեզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Bot: Migrating 33 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q193603 (translate me) |
clean up, replaced: : → ։ (57) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
{{անաղբյուր}}
'''Անհատական զարգացումը''' կամ '''օնտոգենեզը''' ({{lang-el|οντογένεση}}՝ ον — էակ և γένεση- զարգացում), յուրաքանչյուր [[անհատ]]ի [[զարգացում]]ն է՝ սկսած [[ձվաբջիջ|ձվաբջջի]] [[բեղմնավորում]]ից մինչև նրա [[մահ]]
Օնտոգենեզը իրենից ներկայացնում է օրգանիզմի [[բջիջ]]ների բազմացման, տարբերակման, [[հյուսվածք]]ների, [[օրգան]]ների կազմավորման, նրանց գործառնությունների կարգավորման, մորֆոլոգիական, ֆիզիոլոգիական ձևավորման բարդ արոցեսների մի ամբողջ
Այդ պրոցեսներն ընթանում են` մի կողմից ընդօրինակելով (կրկնելով) նախնիների առանձնահատկությունները, մյուս կողմից պայմանավորվում են այն [[միջավայր]]ով, որում հանդես է գալիս ձևավորվող
Այսպիսով, օնտոգենեզը տվյալ օրգանիզմի արտաքին միջավայրի կոնկրետ պայմաններում ժառանգական հնարավորությունների դրսևորումն
Յուրաքանչյուր [[տեսակ]] ունի իր պատմական
Օնտոգենեզը և ֆիլոգենեզը սերտ կապի մեջ են և միմյանցով
Միաբջիջ [[էուկարիոտներ]]ի մոտ, որոնք բազմանում են [[վեգետատիվ բազմացում|վեգետատիվ]] ճանապարհով, այդ փոփոխություններն անհամեմատ շատ են հատկապես բազմաբջիջ էուկարիոտների մոտ, որոնք օժտված են սեռական
Բազմաբջիջ օրգանիզմներում օնտոգենեզը բաժանվում է երկու շրջանների` [[սաղմնային զարգացում|սաղմնային]] (էմբրիոնալ) և [[հետսաղմնային զարգացում|հետսաղմնային]] (պոստէմբրիոնալ)
▲Միաբջիջ [[էուկարիոտներ]]ի մոտ, որոնք բազմանում են [[վեգետատիվ բազմացում|վեգետատիվ]] ճանապարհով, այդ փոփոխություններն անհամեմատ շատ են հատկապես բազմաբջիջ էուկարիոտների մոտ, որոնք օժտված են սեռական բազմացումով:
▲Բազմաբջիջ օրգանիզմներում օնտոգենեզը բաժանվում է երկու շրջանների` [[սաղմնային զարգացում|սաղմնային]] (էմբրիոնալ) և [[հետսաղմնային զարգացում|հետսաղմնային]] (պոստէմբրիոնալ): Առաջինը բեղմնավորումից մինչև ծնվելն է, երկրորդը` ծնվելուց հետո (սաղմնային թերթիկներից դուրս գալուց հետո), մինչև մահը:
==Օնտոգենեզի ուսումնասիրման պատմությունը==
Անհատական զարգացման պրոբլեմն ունի իր
Մալպիգին մանրամասն նկարագրեց [[հավ]]ի [[սաղմ]]ի զարգացումը և հանգեց այն եզրակացության, որ ձվում ամենավաղ փուլերում արդեն կա ապագա օրգանիզմը, ինչպես կոկոնում՝ [[ծաղիկ]]ը, և հանգեց կանխորոշվածության ([[պրեֆորմացիա]])
[[Պատկեր:Baer embryos.png|thumb|300px|Տարբեր ողնաշարավորների սաղմերի ուսումնասիրությունը, զարգացման տարբեր շրջաններում: [[Հեկկել]]ը արհեստականորեն նվազեցրել է սաղմերի միջև եղած տարբերությունը, որպեսզի հաստատի ռեկապիտուլյացիայի տեսությունը]]
[[Մանրադիտակ]]ի գյուտից հետո, երբ հայտնաբերվեցին [[սեռական բջիջներ]]ը, պրեֆորմիստները երկու ճամբարով հանդես եկան` օվիստների և
Առաջին հարվածը պրեֆորմիզմին հասցրեց ռուս գիտնական, ակադեմիկոս [[Վոլֆ|Կ. Վոլֆը]] (1733-1794) իր [[«Սաղմնավորման տեսություն»]] աշխատությամբ (1759)
Պրեֆորիզմի և էպիգենեզի վեճը իր գագաթնակետին հասավ [[18-րդ դար]]
Միանգամայն սխալ Է օրգանիզմը կտրել միլիոնավոր տարիների ընթացքում ձեռք բերած պատմական այն լիցքից, այն յուրահատկություններից, որոնք բնորոշ են
[[19-րդ դար]]ում [[Բեր|Կ. Բերը]] (1792-1876) հաստատեց Վոլֆի հիմնական եզրակացությունը, բայց չբաժանեց նրա պարզունակ
ժամանակակից [[գիտություն]]ը հաստատում է, որ ապագա օրգանիզմը ձվաբջջում դետերմինացված է ([[լատիներեն|լատ.]] determinaze - կանխորոշված)
Համաձայն [[գենետիկա]]յի` յուրաքանչյուր օրգանիզմի ձևավորումը պայմանավորված է գենետիկական գործոններով, [[գեն]]երի համակցությամբ: Բայց այդ գեները չեն համարվում այդ օրգանիզմի սկզբնակները. նրանք ո՛չ կառուցվածքով և ո՛չ էլ [[կենսաքիմիա]]կան տեսակետից իրենցով պայմանավորված [[հատկություն]]ների, [[հատկանիշ]]ների պատճենները չեն: Նրանք [[ԴՆԹ|ԴՆԹ-ի]] մոլեկուլի առանձին տեղամասերն են, որոնք պատասխանատվություն են կրում այդ հատկությունների և հատկանիշների՝ օրգանիզմի զարգացման պրոցեսում ձևավորման և դրսևորման համար:
Տող 39 ⟶ 38՝
# [[հետսաղմնային զարգացում]]
Տարբերվում են [[ողնաշարավոր կենդանիներ]]ի օնտոգենեզի չորս հիմնական փուլերը սաղմնային, երիտասարդական, հասունացման և
Առաջին երեք փուլերը կարևոր հարմարողական նշանակություն ունեն և անհրաժեշտ են տեսակի բազմացման ու պահպանման
Այլ է չորրորդ` ծերացման փուլը, այն տեսակի գոյության կռվում նրա հաջողության գործում դեր չի
Ավելին, եթե ծեր օրգանիզմները ընդունակ չեն լինում [[բազմացում|բազմացման]], բայց մրցակցում են երիտասարդների հետ սննդի, տեղի համար և դրանով փոքրացնում են նրանց հետագա սերնդի քանակությունը, բնական ընտրությունը միջամտում է այնպիսի գենոտիպերի դրսևորմանը և տարածմանը, որոնք վերահսկում են բազմացման ընդունակությունը կորցրած օրգանիզմների կործանմանը անմիջապես նպաստող
Հայտնի են մի շարք օրգանիզմներ, որոնք անմիջապես ոչնչանում են բազմացման ընդունակությունը կորցնելուց հետո. օրինակ՝ [[միամյա բույսեր]]ը [[սերմ]]երի հասունանալուց հետո, անողնաշարավոր կենդանիները՝ բեղմնավորումից և ձվադրումից
[[Բազմամյա բույսեր]]ի և կենդանիների մոտ, որոնք բազմիցս բեղմնավորվում են և ձվադրում՝ սեռական ձևերի կյանքի տևողությունը երկար է, իսկ այնպիսի կենդանիների մոտ, որոնք [[սերունդ|սերնդի]] հանդեպ հատուկ խնամք են տանում, հետվերարտադրողական կյանքի տևողությունը ավելի երկար է, և նույնքան էլ երկար է օնտոգենեզի չորրորդ փուլի՝ ծերության
[[Մարդ]]ու մոտ սերնդի հանդեպ խնամքը և [[դաստիարակություն]]ը ավելի երկար ժամանակ է
Մարդու մոտ ծերության փուլը հարմարողական նշանակություն
Օրգանիզմների անհատական զարգացման ընթացքը պայմանավորված է գենետիկական գործոնների
Տարբեր աստիճանների վրա կանգնած կենդանիների օնտոգենեզը տարբեր ընթացք
Բազմաբջիջ բույսերի և կենդանիների օնտոգենեզը նույնպես տարբերվում
{{Կենսաբանություն-անավարտ}}
|