«Բեռլինի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ clean up, replaced: հրամանում → հրամանատար oգտվելով ԱՎԲ
չ clean up, replaced: : → ։ (84) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 17.
|Կորուստներ2=81,116 զոհված կամ անհայտ կորած
}}
'''Բեռլինի ճակատամարտ'''ը [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի [[եվրոպա]]կան ռազմաճակատի վերջին խոշոր ճակատամարտն էր:էր։
 
==Նախապատմություն==
[[1945]] թվականին [[ԽՍՀՄ]] զինված ուժերի կողմից ավելի մանրամասն մշակվեց [[Բեռլին]]ի վրա հարձակման առաջին փուլը, որը նախատեսում էր [[Վարշավա]]-Բեռլինյան ուղղությամբ հարվածը հասցնել հունվարին:հունվարին։ Արդյունքում [[Վիսլա]]-[[Օդրա|Օդերյան]] գործողության զորքերը Բելոռուսական I (հրամանատար՝ [[Գեորգի Ժուկով]]) և Ուկրաինական I (հրամանատար՝ Կոնև) ռազմաճակատներից ազատագրեցին [[Լեհաստան]]ի մեծ մասը և դուրս եկան Օդեր՝ գրավելով մի շարք հենակետեր արևմտյան ուղղությամբ:ուղղությամբ։ Վարելով առաջին խոշոր գործողությունը խորհրդային սահմաններից դուրս՝ պարտիզանների գործողությունները դժվարացան:դժվարացան։ Այժմ խորհրդային զորքերի թիկունքից ակտիվորեն աշխատում էին հետախուզությունը, իրականացվում էին դիվերսիաներ զորքերի տեղափոխման, սննդամթերքի և տեխնիկայի տեղափոխման ժամանակ. միաժամանակ նեղ երկաթուղային հունը Լեհաստանում և [[Գերմանիա]]յում պահանջում էր փոխաբեռնման կետեր մայրուղիների միավորման կետերում:կետերում։
[[1945]] թվականի բոլոր գործողություններից ամենաերկարը դարձավ Արևելա-պրուսական գործողությունը ([[հունվարի 13]]-[[ապրիլի 25]]):։ Գերմանիան մեծ նշանակություն էր տալիս Արևելյան [[Պրուսիա]]յին և նրա կողմից գրավված [[Լեհաստան]]ին:ին։ Այստեղ հարյուրամյակի ընթացքում նախապատրաստվում էր հենակետ [[Ռուսաստան]]ի վրա հարձակելու համար:համար։ Ամբողջ պատերազմը գերմանական հրամանատարությունը տանում էր արևելապրուսական՝ բազմաբևեռ պաշտպանական ռազմահենակետի վրա հիմնվելով:հիմնվելով։ Ամրապնդելով շրջանները մեծ թվով երկարատև կրակակետերով և պաշտպանական բնույթի զենքերով ՝ պաշտպանվելով արևմուտքից հակատանկային արգելափակոցներով՝ գտնում էին, որ հարմարեցված է մեծաթիվ խուտորային պաշտպանությանը և պաշտպանված է քարե պատնեշով:պատնեշով։ Թշնամու պաշտպանական գիծը ճեղքելը տեղի էր ունենում արագ, որը բացատրվում էր առաջին հերթին նրանով, որ III Բելոռուսական ( հրամանատար Չեռնյախովսկի) և II Բելոռուսական (հրամանատար Ռոկոսովսկի) բանակաների հարձակումը թշնամու համար անսպասելի չէր և սպասելով հարձակման՝ ամրապնդեցին իրենց փոքր ամրությունները, մեծացրեցին զորքերի մարտունակությունը, կատարեցին մի շարք այլ գործողություններ՝ հարձակմանը դիմակայելու համար:համար։ Եվ չնայած այդ ամենի անզիջում մարտերի ընթացքում խորհրդային զորքերը տիրացան Արևելյան Պրուսիային՝ ոչնչացնելով թշնամու պաշտպանական խմբավորումները:խմբավորումները։ Արդյունքում Գերմանիայի նավատորմը զրկվեց կարևորագույն ռազմա-ծովային կետերից, որը միանգամից վատացնում էր Կուռլանդիայի զորամիավորումների վիճակը:վիճակը։ [[Փետրվարի 18]]-ին ծանր վերքից մահացավ Չեռնյախովսկին, ով համարվում էր Հայրենական պատերազմի երիտասարդ և շնորհալի հրամանատարներից մեկը:մեկը։ Այս գործողությունների ընթացքում մարդկայն կորուստները Խորհրդային զորքերի կազմեցին 585 000 մարդ, որից 126 000 մարդ անհետ կորավ:կորավ։
 
==Քաղաքականություն==
 
Քանի որ մարտերը մոտենում էին ավարտին, ուժեղացան քաղաքական ինտրիգաները:ինտրիգաները։ [[1945]] թվականի գարնանը [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը ձեռնարկում է փորձեր դրդել արևմտյան երկրների զորքերի հրամանատար [[Էյզենհաուեր]]ին, որ գրավի Բեռլինը Կարմիր բանակից շուտ:շուտ։ Դաշնակիցների զորքերի առաջապահ մասերը ապրիլի կեսերին դուրս եկան [[Էլբա]], որը Բեռլինից հեռու էր 100-200 կմ, իսկ խորհրդային զորքերը Օդերի մոտ էին, որը հեռու էր Բեռլինից 60 կմ:կմ։
Խորհրդային հրամանատարությունը, իհարկե, չէր բացառում, որ գերմանացիները կբացեն դաշնակիցների առաջ Բեռլինի դարպասները, որպիսի դրանք առաջինը մտնեն [[Բեռլին]]:։ Էյզենհաուերը գտնում էր, որ խորհրդային ուժերը կարող է շրջափակեն Գերմանիայի մայրաքաղաքը ավելի շուտ, քան կհասնեն անգլո-ամերիկյան ուժերը:ուժերը։ Զինվորական խորհրդատուների հաշվարկով Բեռլինի գրավման ժամանակ արևմտյան դաշնակիցները կկորցնեն մինչև 100000 մարդ, որը բնականաբար ձեռք չէր տալիս Էյզենհաուերին:Էյզենհաուերին։ Այդ պատճառով նա մերժեց Չերչիլի առաջարկը և մարտի 28-ին տեղեկացրեց այդ մասին Ստալինին, ով տեղյակ էր այդ անհամաձայնություններից:անհամաձայնություններից։ [[Ստալին]]ը որսաց պահը և համաձայնեց Էյզենհաուերի հետ պատասխանելով, որ « Բեռլինը ծախսել է իր նախկին ստրատեգիական նշանակությունը: Այդ պատճառով խորհրդային բարձրագույն հրամանատարությունը մտադիր է առանձնացնել իր երկրորդական ուժերը Բեռլինի վրա հարձակվելու համար»:։
 
==Ճակատամարտից առաջ==
 
Ինչպես վկայում է Ժուկովը, [[մարտի 29]]-ին ինքը Ստավկայի կանչով եկավ [[Մոսկվա]] ՝ ունենալով իր համար ծրագիր (Բելոռուսական I բանակի ծրագիրը) Բեռլինի օպերացիայի համար:համար։ [[Մարտի 31]]-ին Գենշտաբ եկավ Կոնևը , որը հարձակման ծրագիրը պատկերացնում էր Ուկրաինական I բանակի հարձակմամբ:հարձակմամբ։ Գենշտաբում կար մշակված իրեց ծրագիրը, որում ընդգրկված էր նաև բանակների առաջարկությունները:առաջարկությունները։ [[Ապրիլի 1]]-ին Ստավկան իրականացրեց վերջնական հավաքը:հավաքը։ Բեռլինի վրա հարձակումը նախատեսվում էր իրականացնել ապրիլի 16-ին՝ չսպասելով Բելոռուսական II բանակին, որը կարող էր հարձակվել ոչ շուտ, քան [[ապրիլի 20]]-ը:ը։ Գլխավոր դերը տրվում էր Ժուկովի բանակներին:բանակներին։ Հենց Ժուկովն էր, որ ուներ բոլոր այն հատկությունները, որոնք անհրաժեշտ էին այդ պահին՝ մեծ հեղինակություն բանակում, շեշտակի բնավորություն, պողպատե կամք հաղթանակին հասնելու համար:համար։ Նրա առաջ դրված էր ծանր պահանջ, քանի որ ժամանակը սեղմված էր, իսկ ռազմական գործողությունների մանրամասն մշակման համար չկար ժամանակ ( գնդերի հրամանատարները ստացել էին բանավոր հրամաններ հարձակումից 3 օր առաջ, իսկ ցածր սպաներն ու զինվորները այդ մասին իմացել են միայն հարձակումից 2 ժամ առաջ):։ Պատերազմի ընթացքում խորհրդային բանակին չէր հանդիպել այնպիսի մեծ քաղաքի գրավում, ինչպիսին Բեռլինն էր, որի տարածքը կազմում էր 900 կմ քառ:քառ։ Մետրոն և մեծ թիվ կազմող գետնափոր ուղիները հնարավորություն էին տալիս գերմանական բանակին արագ և գաղտնի տեղաշարժվել:տեղաշարժվել։ Ամեն տուն, փողոց, գետ իրենից ներկայացնում էր պաշտպանական կառույց:կառույց։
Առաջին Բելոռուսական բանակի զինվորները պետք է հասցնեին գլխավոր հարվածը ամենամեծ հենակետին, հարձակվել աջ կողմով, լայն ճակատով թշնամու պաշտպանության վրա:վրա։ Ժուկովը չուներ այլ ելք, քան ամբողջ բանակով հարձակվել թշնամու վրա:վրա։ Գերմանական որոշ առավելությունը վերացնելու համար Ժուկովը որոշեց հարձկվել ավելի շուտ, քան լույսը կբացվեր և լույսերի միջոցով կուրացնել թշնամուն:թշնամուն։ Սակայն այդ ծրագիրը ուներ իր վատ կողմերը:կողմերը։ Այս ճակատի II բանակի հրամանատար Գարբատովը գտնում էր, որ գիշերային հարձակումը մեծապես կազդի կարգապահության վրա բանակի:բանակի։ Նա գտնում էր, որ պետք չէ Բեռլինը վերցնել փոթորկի միջոցով, այլ պետք է շրջափակել այն և դուրս գալ Էլբա:Էլբա։ Սակայն Ստավկան վարվեց այլ կերպ:կերպ։ Գերմանական պաշտպանությունը ճեղքելու և ֆաշիստներին վերջնական պարտոթյան մատնելու համար կենտրոնացվեցին մեծ ուժեր և միջոցներ:միջոցներ։ I Բելոռուսական և I Ուկրաինական բանակների թիվը հաշվվում էր 1 279 800 մարդ, 3283 տանկ, 5117 մարտական ինքնաթիռ և բազմաթիվ այլ տեխնիկա ու զինամթերք:զինամթերք։ Թշնամին ուներ 47 դիվիզիա և մեկ հետևակային բրիգադ:բրիգադ։ Պատերազմի ընթացքում ռազմաճակատ նետվեցին ևս 32 դիվիզիա (այդ թվում 5 տանկային և 3 մոտոհրաձգային բրիգադներ):։
Կատարված հրամանների և արդյունքների առումով Բեռլինի ճակատամարտը բաժանվում է 3 փուլերի՝
1. Բելոռուսական I և Ուկրաինական I բանակները ճեղքեցին Օդեր-նևյան պաշտպանական շրջանը, իսկ II Բելոռուսական բանակը ավարտեց խմբավորումը և կատարեց կռիվների հետախուզություն (ապրիլի 16-19)
2. Բելոռուսական I և Ուկրաինական I բանակները Ստավկայի առաջադրանքով մասնատեցին թշնամու բեռլինյան խմբավորումը (ապրիլի 19-25)
3. Թշնամին ոչնչացվեց:ոչնչացվեց։ Խորհրդային զորքերը տիրացան Բեռլինին և միավորվեցին դաշնակիցերի հետ:հետ։ Գերմանիան կապիտուլացվեց (ապրիլի 26- մայիսի 8):։
 
==Ճակատամարտը==
 
[[Ապրիլի 16]]-ին գիշեը ժամը 3-ին սկսվեցին ավիացիոն և հրետանային նախապատրաստություններ, որի վերջնական արդյունքում ընդգրկվեցին 143 զենիթային լուսարձակներ, իսկ հետևակայիններին պաշտպանում էին տանկերով:տանկերով։ Թշնամու դիմադրություւնը գնալով ավելի էր ուժեղանում:ուժեղանում։ Երեկոյան Ժուկովը հասկացավ, որ հակառակորդի ամրությունները ճեղքելը հնարավոր չէ և պետք է փոխել տակտիկան:տակտիկան։ Խորհրդակցելով հրամանատարների հետ՝ նա հարձակման նետեց 2 տանկային բանակները, որին սկզբնապես հանձնարարված էր մտնել կռվի մեջ անմիջապես այն բանից հետո, երբ կճեղքվի թշնամու պաշտպանությունը կյուստրինսկիի հենակետում:հենակետում։ [[Ապրիլի 18]]-ին զելևյան բարձրությունները վերցվեցին մեծ կորուստների գնով և միայն հաջորդ օրը գերմանացիները, չդիմանալով ճնշմանը, նահանջեցին Բեռլինի պաշտպանական գծի ներքին շրջագիծը:շրջագիծը։ Ամեն օր հարձակումը սկսվում էր ուժեղ ավիացիոն և հրետանային նախապատրաստությամբ, որը տևում էր 30-40 րոպե:րոպե։ Գնում էր գերմանական պաշտպանության յուրահատուկ «կրծոտումը»:։
Առավել հաջողությամբ էր ընթանում Ուկրաինական I բանակի հարձակումը:հարձակումը։ Այստեղ ապրիլի 17-ին զորքերը ճեղքեցին թշնամու պաշտպանության առաջին և երկրորդ գծերը, որից հետո թշնամին սկսեց նահանջը դեպի Շպրեի շրջանը:շրջանը։ Հենց այդ օրը Ստավկան պահանջեց Կոնևից 2 տանկային բանակներով հարվածել Բեռլինը հարավից:հարավից։ Հաջորդ օրը Ռոկոսովսկին ստացավ հրաման զորքերը ուղղել հարավ-արևմուտք և հասցնել հարված՝ շրջափակելով Բեռլինը հյուսիսից:հյուսիսից։ Ուժեղացնելով Օդերի ներքին հոսանքի վրա հարձակումը և գրավելով նրա աջ կողմի հենակետերը՝ II Բելոռուսական բանակի զորքերի մի մասը ոչնչացրեցին թշնամու III տանկային բանակը և դրանով մեծապես օգնեցին Ժուկովի բանակին:բանակին։ Ռոկոսովսկու բանակի հետագա հարձակումները տեղի էին ունենում դժվար պայմաններում, քանի որ Օդերի ջրերը հեղեղվել էին և դրանով կտրել հրետանավորներին հետևակայիներից և հրետանավորները չէին կարողանում կրակով օգնել նրանց:նրանց։ Տանկերը մնացել էին գետի ձախ ափին:ափին։ Ապրիլի 21-ի երեկոյան Կոնևի բանակի տանկային ստորաբաժանումները դուրս եկան [[Բեռլին]]ի ներքին պաշտպանական բնագիծ, իսկ Ժուկովի տանկային ստորաբաժանումները դրան միացան քաղաքի հյուսիս-արևմտյան շրջանից:շրջանից։ Հենց Բեռլինի վերջնական գրոհի ժամանակ էր, որ պայքար ծավալվեց նրանց մեջ, թե ով պետք է առաջինը ասի [[Ստալին]]ին Բեռլինի գրավման մասին:մասին։ Ժուկովի հրամանատար ուղղված II տանկային գվարդիայի հրամանատար Բոգդանովին ասվում էր. «Ուղարկե՛ք ամեն գնդից մեկ ամենալավ ջոկատը Բեռլին և դրե՛ք խնդիր, որ ոչ ուշ, քան 1945 թվականի ապրիլի 21-ի առավոտյան ժամը 4-ը, ամեն գնով ճեղքել Բեռլինի պաշտպանությունը և անմիջապես զեկուցել Ստալինին այդ մասին ու հրապարակել թերթերում»:։ Սակայն Կոնևը նույնպես դրեց իր տանկային բանակների առաջ պահանջներ. «Մարշալ Ժուկովի զորքերը գտնվում են Բեռլինի արևելյան շրջաններից 10 կմ հեռավորության վրա: Հրամայում եմ՝ անպայման այսօր գիշեր առաջինը մտնել Բեռլին»:։
[[Ապրիլի 24]]-ին առաջին Բելոռուսական բանակի զորքերը, միանալով առաջին Ուկրաինական բանակի առանձին ջոկատնեի հետ, քաղաքը վերցրեցին շրջափակման մեջ:մեջ։ Ապրիլի 28-ին Բեռլինի շրջափակված զորքերը բաժանվեցին 3 խմբի:խմբի։ Խորհրդային զորքերը նետվեցին վերջին հարձակման:հարձակման։ Յուրաքանչյուր բանակ գործում էր իր շրջանում՝ կոտրելով թշնամու բանակի պաշտպանությունը փողոցից փողոց, տնից տուն:տուն։ Ժուկովի վկայությամբ ապրիլի 21-ից մայիսի 2-ը Բեռլինի վրա կատարվել է 1 800 000 հրետանային կրակոց:կրակոց։ Մարտերի երրորդ օրը Սիլեզկայա կայարանի ուղղությամբ թողնվել է կրակ, որի ամեն մի ռումբի քաշը կազմում էր կես տոննա:տոննա։ [[Ապրիլի 29]]-ին սկսվեցին մարտերը ռայխստագի համար, իսկ արդեն [[ապրիլի 30]]-ին ժամը 14 անց 25 րոպե ռայխստագի վրա ծածանվեց Հաղթանակի դրոշը:դրոշը։ Մայիսի 2-ին ժամը 15-ին գերմանական բանակի մնացորդները, որոնց թիվը կազմում էր 134 000 մարդ, հանձվեցին գերի:գերի։
Մինչև Բեռլինի գրավումը ռայխսկանցլերական բունկերում ինքնասպան եղավ [[Հիտլեր]]ը:ը։ Հաջորդ օրը առավոտյան շտաբի պետ նշանակված Կռեբսը փորձեց հաշտություն կնքել և VIII գվարդիական բանակի հրամանատար Չույկովի հետ այդ նպատակով կապ հաստատեց, ասելով որ Հիտլերը մահացած է և հայտարարեց. « Այսօր մայիսի մեկն է, մեծ տոն 2 ազգերի համար ( ի նկատի ուներ աշխատավորների տոնը) »:։ Չույկովը պատասխանեց. « Այսօր մեզ համար մեծ տոն է, իսկ ձեզ համար դժվար է ասել»:։ Այդպիսով Կռեբսի ձեռնարկը ձախողվեց:ձախողվեց։
 
==Արդյունք==
 
[[Մայիսի 7]]-ին Ռեյմսում, որը [[Փարիզ]]ից հեռու է 150 կմ, գերմանացիները ստորագրեցին անվերապահ կապիտուլացիայի ակտը:ակտը։ Ստալինի առաջարկով բերմախտի շարունակվող դիմադրության հետ կապված, դաշնակիցները համաձայնեցին Ռեյմի ակտը ճանաչել կապիտուլացիայի նախնական արձանագրություն:արձանագրություն։ Եվ միայն [[1945]] թվականի մայսի 9-ին 0 ժամ 43 րոպեին մարշալ Ժուկովը Խորհրդային երկրի անունից Բեռլինում ստորագրեց [[Գերմանիա]]յի անվերապահ կապիտուլացիայի ակտը:ակտը։
Բեռլինի ճակատամարտը հանդիսանում է ամենաարյունահեղ մարտերից մեկը Հայրենական պատերազի վերջին փուլի:փուլի։ Երկու կողմերն էլ, հաշվի չառնելով մարդկային կորուստները, հավասարապես գնում էին իրենց նպատակների իրականացմանը:իրականացմանը։ Առաջին Բելոռոսական բանակի զոհերի թիվը կազմում էր 179 000 մարդ, 3 բանակների կորուստները և նրանց հետ պատերազմող նավատորմի զոհերի թիվը կազմում էր 362 000 մարդ:մարդ։
 
[[Կատեգորիա:Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ| ]]