«Դելֆի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Դելֆի''' ([[հին հունարեն|հուն.]]՝ Δελφοί), համահելլեն կրոնական կենտրոն [[Փոկիս]]ում, [[Պառնասոս]] լեռան ստորոտում, հայտնի իր պատգամատնով և [[Ապոլլոն]]ի տաճարով։ Շահավետ դիրքը ճանապարհների խաչաձևման վրա, ուխտավորների մշտական հոսքը նպաստել են Դելֆիի վերածնմանը պաշտամունքի, արհեստների, առևտրի և ֆինանսական խոշոր կենտրոնի։

Դելֆիի հնագույն տաճարը կառուցվել է [[մ.թ.ա. 9–րդ դար]]ում։ Ըստ առասպելի ինքը՝ Ապոլլոնն է ընտրել Դելֆին իբրև իր սրբավայրը այն բանից հետո, երբ այստեղ սպանել է [[Պիթոն]]ին։ Ապոլլոնի ցանկությամբ լեգենդար ճարտաչապետներ [[Տրոփոնիոս]]ն ու [[Ագամեդես]]ը են նախագծել տաճարը։ Շուտով Դելֆիում կուտակվում է մեծ հարստություն։ Տաճարի նշանակությունը առավել ևս մեծանում է գաղութարարության ժամանակ։ Հունական ոչ մի գաղութ չէր հաստատվում առանց Դելֆյան պատգամատան խորհրդի և հավանության։ Դելֆիի տաճարի և նրա քրմերի ազդեցությունը տարածվել էր [[Հունաստան]]ի սահմաններից դուրս։ Այն բանից հետո, երբ Դելֆիի հին տաճարը այրվեց, [[մ.թ.ա. 5–րդ դար]]ում, այն վերականգնվեց առավել մեծ շքեղությամբ։ Հետագայում Դելֆիի տաճարը բազմիցս կողոպտվել է պատերազմների և սոցիալական ցնցումների ժամանակ և վերջնականապես ավերվել ու փակվել է [[Թեոդոսիոս 1]] կայսեր օրոք շուրջ [[390]]։ 20–րդ. դ. սահմանագծին հնագիտական պեղումները Դելֆիում բացեցին տաճարի, թատրոնի, ձիարշավարանի, ընծայաբերված հուշարձանների մնացորդներ, մեծ թվով արձանագրություններ և նպաստեցին վերականգնելու Դելֆյան սրբավայրի ընդհանուր տեսքը։ Պարսպապատ սրբազան վայրի կենտրոնում, բարձր հողահարթակի վրա կանգնած է եղել դորիական վոճով կառուցված Ապոլլոնի տաճարը։ Մուտքի դարպասներից դեպի տաճար տանում էր սալարկած ճանապարհը։ Արևելյան ժայռոտ պարսպի ստորոտում գտնվող [[Կաստալյան աղբյուր]]ի սրբազան ջուրը լցվում էր քարե որմնախորշը, որտեղ ուխտավորները լվացվում էին։ Սրբազան համարվում էր նաև մյուս աղբյուրը՝ Կասսոտիոսը։ հարավային կողմը, լեռնալանջին, սանդղևանդներով տեղադրված են եղել մեծ թվով գանձարաններ, մեծաթիվ արձաններ և հուշարձաններ կանգնած են եղել ճանապարհի երկու կողմում։ Տաճարի մուտքի առաջ կանգնած է եղել Ապոլլոնի արձանը։ Այլ սրբությունների միջև գտնվում էր կիսաբոլոր քարը՝ [[օմփալոս]]ը, որը համարվում էր երկրի պորտը։ Տաճարի խորհրդավոր մասում գտնվում էր պատգամատունը։

Պատգամատուն ոչ ոք չէր կարող մուտք գործել, բացի գուշակ քրմուհուց՝ պիթիայից։ [[Պիթիա]]ն (մ. թ. ա. 5–րդ. դ. դրանք երեքն են եղել) Կասոտիոս սրբազան վտակի ջրից խմում էր մի կում, սրբազան դափնու տերև ծամում և նստում ժայռի ծերպին դրված ոսկե եռոտանու վրա։ Հին հեղինակները բացատրում են, թե եռոտանու վրա նստած պիթիայի հափշտակության մեջ ընկնելը ժայռի ծերպից բարձրացող թունավոր գոլորշին շնչելու հոտևանք է եղել։ Պիթիայի բարձրաձայն արտասանած բառերը քրմերը մեկնաբանել են որպես Ապոլլոնի կամքը։ Քրմերի պատասխանը դիտմամաբ տրվում էր ոչ հստակ կամ երկիմաստ, որպեսզի հնարավոր լիներ այն մեկնաբանել զանազան ձևերով։

Պիթիական խաղերը՝ համահելլեն տոներ էին ի հիշատակ Պիթոնի դեմ Ապոլլոնի տարած հաղթանակի։ Այդ խաղերը տեղի էին ունենում 4 տարին մեկ անգամ, սկզբում որպես բանաստեղծների և երաժիշտների մրցություն, իսկ [[մ.թ.ա. 586]]-ից հետո մտցվել են բոլոր տեսակի մրցությունները։ Պիթիական վերջին խաղերը տեղի են ունեցել [[394]]։<ref>Դիցաբանական բառարան, Երևան, 1985, էջ 236։</ref>