«Իսոսի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 17.
|Կորուստներ2 = անհայտ
|}}
'''Իսոսի ճակատամարտը''' տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 333 թ. նոյեմբերին, [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] ու [[Դարեհ III|Դարեհ III Աքեմենյան]]ի զորքերի միջև,
[[Գրանիկոսի ճակատամարտ|Գրանիկոս]] գետի ճակատամարտից հետո Ալեքսանդրը, պաշարելով [[Անատոլիա]]յի մերձափնյա քաղաքները, հատեց [[Թավրոսի լեռնաշղթա]]ն, անցավ Կիլիկյան Դարպասի նեղ նրբանցքով ու մուտք գործեց [[Կիլիկիա]]: Դարեհը, գլխավորելով իր բազմահազարանոց զորքը, դուրս եկավ Բաբելոնից Ալեքսանդրին ընդառաջ: Հակառակորդները որոշ ժամանակ անմտաբար տեղաշարժումներ էին կատարում, անտեղյակ լինելով մեկը մյուսի տեղադրությունից: Վերջապես, Ալեքսանդրին տեղեկացրին, որ Դարեհի զորքը տեղակայվել է իր թիկունքում, [[Իսոս]] ծոցի ափին: ▼
▲[[Գրանիկոսի ճակատամարտ|Գրանիկոս]] գետի ճակատամարտից հետո Ալեքսանդրը, պաշարելով [[Անատոլիա]]յի մերձափնյա քաղաքները, հատեց [[
Իսոսի դաշտվայրը խցկված է Միջերկրական ծովի ու լեռների միջև և ամենալայն մասում կազմում է ընդամենը 2.5 կիլոմետր: Այդպիսի տեղանքը առավել նպաստ էր քչաքանակ ու արագաշարժ հունամակեդոնական զորքի համար:
Ալեքսանդրի զորքը Իսոսին մոտեցավ երկարատև արագընթաց երթից և անպատրաստ էր մարտական գործողությունների անհապաղ մեկնարկմանը: Ալեքսանդրը տրամադրեց նրան հանգստանալու հնարավորություն, այնուհետև առաջնոդեց դեպի կռվի վայրը: Մոտենալով թշնամուն, նա իր նժույգի վրա սլացավ շարքերի երկարությամբ, քաջալերելով ու մարտի տենչ հաղորդելով իր զինվորներին:
Պինարուս գետաբերանի հարթ տեղանքն ու ջրի ծանծաղությունը հատկապես հարմար էին հեծելազորի գործողությունների համար: Դարեհը տեղադրեց իր զորքի հիմնական բռունցքը
Դարեհը, իր շքախմբով շրջապատված, անշարժ կանգնած էր ռազմակառքի մեջ իր բանակի կենտորնում: Նրա շուրջը մոգերը աղոթում ու կրակապաշտական ծեսեր էին կատարում: Զորքի հետևի մասում տեղավորվել էր արքայի հսկայական սայլաճամբարը, բնակեցվաց իր կանանցով, դստերներով, ոսկիներով ու պերճանքի առարկաներով: Դարեհը այնչափ վստահ էր իր հաղթանակով, որ կարգադրել էր Ալեքսանդրին կենդանի բռնել: ▼
▲Պինարուս գետաբերանի հարթ տեղանքն ու ջրի ծանծաղությունը հատկապես հարմար էին հեծելազորի գործողությունների համար: Դարեհը տեղադրեց իր զորքի հիմնական բռունցքը, ձիավորներին, դաշտավայրի հենց այդ մասում: Նա մտադրված էր հուժկու թևային գրոհ արձակել թշնամու փոքրածավալ հեծելազորի վրա, մտնել մակեդոնական թիկունքն ու շրջափակել ամբողջ զորքը: Գուշակելով պարսիկների այդպիսի քայլերը, Ալեքսանդրը ուժեղացրեց իր ձախ թևը լրացուցիչ նժույգավորներով: Ալեքսանդրը հանձնարարել էր ձախ թևի զորավարությունը [[Պարմենիոն]]ին, իսկ ինքը, առաջնորդելով իր [[հեթայր]]ներին, հետևակին ու սակավաթիվ մնացած թեթև հեծելազորին, դիրքավորվեց ճակատամարտի աջ թևում, բլրակների ստորոտում:
Ալեքսանդրի համար հաղթանակի գրավականներն էին մարտի անվրեպ ղեկավարումը, ինքնատիպ մարտավարությունը, զինվորների բարձր մարտական ոգին ու վարժվածությունը: Ալեքսանդրի մտադրությունը հետևյալն էր՝ մինչդեռ Պարմենիոնի թևը կզսպեր պարսիկ հեծելազորի ճնշումը, կազմակերպել հիմնական գրոհը աջ թևում, պատռել թշնամու գծերն ու նետվել գլխավոր թիրախի` Դարեհի, ուղղությամբ: Այդպիսով, առճակատող կողմերը ընդունել էին նմանատիպ մարտավարություն: ▼
Ալեքսանդրը փայլուն կերպով իրականացրեց իր մտահղացումը: Հեթայրները աջ կողմից շրջանցեցին թշնամուն ու մխրճվեցին նրա հետևակազորի մեջ: Այնուհետև Ալեքսանդրը կիսաշրջեց իր խումբը և սեպաձև բռունցքով հարվածեց թշնամու առջևի գիծը: Այստեղից նա, հրելով ու հետ մղելով ափշած ու խառնաշփոթված պարսիկներին, սլացավ դեպի Դարեհի նստատեղը: ▼
[[ Պատկեր: Battle_issus_decisive.gif|left|thumb|350px ]]▼
Սկսվեց կատաղի մարտ երկու կողմերի ընտրանի զորքերի միջև: Շուտով պարզվեց, որ Ալեքսանդրի գրոհայինները չափից
▲Դարեհը, իր շքախմբով շրջապատված, անշարժ կանգնած էր ռազմակառքի մեջ իր բանակի կենտորնում: Նրա շուրջը մոգերը աղոթում ու կրակապաշտական ծեսեր էին կատարում: Զորքի հետևի մասում տեղավորվել էր արքայի հսկայական սայլաճամբարը, բնակեցվաց իր կանանցով, դստերներով, ոսկիներով ու պերճանքի առարկաներով: Դարեհը այնչափ վստահ էր իր հաղթանակով, որ կարգադրել էր Ալեքսանդրին կենդանի բռնել:
Սակայն, վրա հասած գիշերամուտը դադարեցրեց հետապնդումը: Ալեքսանդրը հավաքեց Դարեհի թողաց զենքն ու հագուստը և վերադարձավ ճամբարը: Այստեղ արդեն մակեդոնացիք տոնում էին իրենց հաղթանակը: Նրանց ձեռքն ընկան Դարեհի սայլաճամբարում գտնվող գանձերն ու կանանոցը: Ալեքսանդրը ոչ միայն չնսեմացրեց Դարեհի կանանց, այլ նույնիսկ մեծարեց նրանց ու դրանով նրանց հարգանքն ու երախտագիտությունը վաստակեց:
▲Ալեքսանդրի համար հաղթանակի գրավականներն էին մարտի անվրեպ ղեկավարումը, ինքնատիպ մարտավարությունը, զինվորների բարձր մարտական ոգին ու վարժվածությունը: Ալեքսանդրի մտադրությունը հետևյալն էր՝ մինչդեռ Պարմենիոնի թևը կզսպեր պարսիկ հեծելազորի ճնշումը, կազմակերպել հիմնական գրոհը աջ թևում, պատռել թշնամու գծերն ու նետվել գլխավոր թիրախի` Դարեհի, ուղղությամբ: Այդպիսով, առճակատող կողմերը ընդունել էին նմանատիպ մարտավարություն:
Պատմիչները նշում են պարսկական բանակի ահռելի կորուստների մասին:
▲Ալեքսանդրը փայլուն կերպով իրականացրեց իր մտահղացումը: Հեթայրները աջ կողմից շրջանցեցին թշնամուն ու մխրճվեցին նրա հետևակազորի մեջ: Այնուհետև Ալեքսանդրը կիսաշրջեց իր խումբը և սեպաձև բռունցքով հարվածեց թշնամու առջևի գիծը: Այստեղից նա, հրելով ու հետ մղելով ափշած ու խառնաշփոթված պարսիկներին, սլացավ դեպի Դարեհի նստատեղը:
▲[[ Պատկեր: Battle_issus_decisive.gif|left|thumb|350px ]]
▲Սկսվեց կատաղի մարտ երկու կողմերի ընտրանի զորքերի միջև: Շուտով պարզվեց, որ Ալեքսանդրի գրոհայինները չափից ավելի խորացան թշնամու շարքերը, ինչի հետևանքով մակեդոնացիների շարքը պատռվեց ու ճեղքվացքի մեջ ներխուժեցին փորձառու հույն վարձկանները: Մակեդոնացիք, կորցնելով բազմաթիվ սպաներ, քայլ առ քայլ զիջում էին իրենց դիրքերը պարսիկների հուժկու հարվածների տակ: Սակայն, Ալեքսանդրը իր առջևում տեսնում էր միայն մեկ թիրախ՝ անձամբ Դարեհին: Անտեսելով Պարմենիոնի թևի ծայրաստիճան ծանր վիճակը ու չնկատելով իր ազդրի վնասվածքը, նա իր գվարդիականների հետ սրընթաց սլանում էր Դարեհի ռազմակառքի ուղղությամբ: Պարսիկ թիկնապահները զանգվածներով զոհվում էին իրենց արքային պաշտպանելիս: Դարեհը, դիտելով իր շուրջը տեղի ունեցող սպանդանոցը, իջավ իր ռազմակառքից, քայլափոխ անցավ դիակների կույտերերի վրայով, վեր ցատկեց իր նժույգի վրա, ու, մինչ ճակատամարտի ավարտը, փախուստի դիմեց: Նրա հետևից վազեց իր զորքը, ցնծված միահամուռ աղաղակով «արքան փախչում է»: Մնացած պարսիկ զինվորները, լսելով այդ ճիչն ու տեսնելով, որ իրենց զորքը նահանջում է, իսկ նրա հետևից գլորվում է մակեդոնացիների ալիքը, շրջեցին իրենց նժույգները: Գազազած մակեդոնացիք հետապնդում էին, և պարսիկները, մխրճելով իրենց իսկ հետևակին, խուճապահար նահանջեցին: Բոլորի առջևում արշավակի սլանում էր Դարեհը, որին կրնկակոխ հետապնդում էր Ալեքսանդրը: Վրա հասած գիշերամուտը դադարեցրեց հետապնդումը: Ալեքսանդրը հավաքեց Դարեհի թողաց զենքն ու հագուստը և վերադարձավ ճամբարը: Այստեղ արդեն մակեդոնացիք տոնում էին իրենց հաղթանակը: Նրանց ձեռքն ընկան Դարեհի սայլաճամբարում գտնվող գանձերն ու կանանոցը: Պատմիչները նշում են պարսկական բանակի ահռելի կորուստների մասին:
| |||