|
|Վերնագիր = Գրանիկոս գետի ճակատամարտ: Պարսիկ ձիավորը Ալեքսանդրի գլխին մարտական կացնիկ է բարձրացրել: Հետևում գտնվող Կլիթոսը փրկում է Ալեքսանդրի կյանքը
|Թվական = 334 մ. թ. ա., մայիս
|Վայր = [[Գրանիկոս]] գետ, թափվում է [[Մարմարա ծով]] , [[Առաջավոր Ասիա]], (այժմ՝ քաղք. [[Բիգա]], [[Թուրքիա]])
|Արդյունք = [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] հաղթանակ
|Հակառակորդ1 = [[Հին Մակեդոնիա]], <br /> [[Կորինֆյան միություն]]
|Հակառակորդ2 = [[Աքեմենյան տիրակալությունտիրություն]], <br /> [[Պարսկաստան]]
|Հրամանատար1 = [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի]], <br /> [[Պարմենիոն]], [[Կլիթոս]], <br /> գենեռալներգեներալներ
|Հրամանատար2 = Հույն [[Մեմնոն]], <br /> [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայի]] <br/> կուսակալների խորհուրդ
|Ուժեր1 = 5 հազար հեծելազոր, <br/> 40 հազար հետևակազոր
|}}
'''Գրանիկոս գետի ճակատամարտը''' տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 334 թ. մայիսին, [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայի]] Գրանիկոս գետի ափին, (այժմ՝ քաղք. [[Բիգա]], [[Թուրքիա]]), ոչ հեռու առասպելական [[Տրոյա|Տրոյաի]] փլատակներից: Այն դասվումճանաչված է որպես [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի|Ալեքսանդր Մակեդոնացու]] տարածԱրևելյան արշավի առաջին տարած հաղթանակը նրա [[Ասիական արշավ|Ասիական արշավի]] ընթացքում:
Պարսկական բանակը կառավարում էր տեղական կուսակալների խորհուրդը, որնորը գլխավորում էր ծագումով հույն զորավար [[Մեմնոն|Մեմնոնը]]ը: Պարսիկ հրամանատարները չէին ընկալում Ալեքսանդրին իբրևորպես լուրջարժանավոր հակառակորդի, և մտադրվածձգտում էին մոտեցնել նրա վերջըհետ տալբախման առաջինօրը իսկու կռվումարագ հաղթանակի դափնիներ քաղել: Զգույշ Մեմնոնը չէր կիսում նրանց հույսերն ու սպասելիքները: Պարսիկ զորքերը դիրքավորվեցին Գրանիկոս գետի ուղղաբերձ ափինլավատեսությունը, Ալեքսանդրի զորքը՝ գետի մյուս, ցածր, ափին: Գիտակցելով խնդիրները, կապված գետի հոսանքի ուժգնության և կավոտ ափի դժվար անցանելիության հետ, Ալեքսանդրի տարեց ու փորձառու զորավար [[Պարմենիոն|Պարմենիոնը]] փորձեց համոզել երիտասարդ թագավորին հետաձգել գրոհը և լավ նախապատրաստվել: Ալեքսանդրի պատասխնն էր. ՛՛Հելլեսպոնթոսբայց կտրածստիպված բանակըեղավ չպետքընդունել էխորհրդի վախենաանդամների գետանցումից՛՛որոշումը:
ՊարսիկներըՊարսիկ ակնկալումզորքերը էինդիրքավորվեցին Գրանիկոս գետի ուղղաբերձ ափին, Ալեքսանդրի զորքը՝ գետի մյուս, ցածր, ափին: Գիտակցելով խնդիրները, կապված գետի հոսանքի ուժգնության և կավոտ ափի դժվար անցանելիության հետ, Ալեքսանդրի տարեց ու փորձառու զորավար [[Պարմենիոն]]ը փորձեց համոզել երիտասարդ թագավորին հետաձգել գրոհը և ճակատամարտին պատշաճ ձևով նախապատրաստվել: Ալեքսանդրի պատասխանեց, որ գետանցումըՀելլեսպոնտոս կատարելիսկտրած մակեդոնացիքբանակը կընկնենչպետք է վախենա գետանցումից: Պարսիկների բարձունքի վրա անշարժ տեղակայված զորքը պատրաստվում էր վերևից զարկել մակեդոնացիներին նրանց հարվածիգետանցման տակավարտի պահին: Այդ պատճառովնկատառումից էելնելով, որ պարսիկները տեղադրեցին իրենց ընտրյալ հեծելազորին գետի ափին, շարելով հունական հետևակըհետևակին երկրորդ գծում: Ինչպես ցույց տվեցին հետագա զարգացումները, այդպիսի դիրքավորումը պարսիկների տակտիկականլուրջ սխալն էր.ուղղաբերձ բախշելովափի հեծելազորինեզրին գետիբաշխված եզրին,հեծելազորը նրանքի զրկեցինսկզբանե նրանզրկված եղավ գրոհելու հնարավորությունից, իսկ նրանցնրա թիկունքում տեղդրվածտեղադրված մարտունակ վարձկաններըվարձնազորքը, փաստորեն, կողպվածսեղմվեց գտնվեցինծուղակում: ՀենցԱլեքսանդրի այդմարտավարությունը թերացումիցհիմնված Ալեքսանդրըեղավ պատրաստվում էր օգուտ քաղել: Ալեքսանդրը ղեկավարում էր իր բանակի աջ զորաթևը, Պարմենիոնը՝պարսիկների հենց ձախը: Ալեքսանդրը միտումնավոր ճակատամարտի դուրս եկավ փայլուն սաղավարտով, զարդարված սպիտակ փետրափունջով և միանգամից դարձավ հակառակորդիայդ ամենացանկալիթերության թիրախըվրա:
[[Պատկեր: Battle_granicus.gif|left|thumb|350px]] ▼
Ալեքսանդրը ղեկավարում էր իր բանակի աջ զորաթևը, Պարմենիոնը՝ ձախ: Ալեքսանդրը միտումնավոր ճակատամարտի դուրս եկավ փայլուն սաղավարտով, զարդարված սպիտակ փետրափնջով և միանգամից դարձավ հակառակորդի ամենացանկալի թիրախը:
▲[[Պատկեր: Battle_granicus.gif|left|thumb|350px]]
Մակեդոնացիք Գրանիկոսի անցումը կազմակերպեցին երկու փուլով: Նախ Պարմենիոնի զորաթևը մտավ գետը, շեղելով պարսիկների ուշադրությունը, իսկ Ալեքսանդրը իր թեթև հեծելազորի ուղեկցությամբ շեշտակի ձախ թեքվեց, արագ անցավ մյուս ափը ու գրոհեց թշնամու կենտրոնի վրա, ընդունելով իր վրա հակառակորդի հարվածը: ԿռիվնԿռիվը կենտրոնացավ Ալեքսանդրի շուրջը: Մարտի ընթացքում թագավորի նիզակը կոտրվեց, բայց նա անձամբ տապալեց մի քանի թշնամու իր օգնականից խլած նիզակով: Հետո նրա սաղավարտը ծակվեցճեղքվեց, իսկ երբ իր դեմնդեմը դուրս եկավ պարսիկ զինվոր ռազմական կացնիկով, Ալեքսանդրի սխրակից ու կաթնեղբայր [[Կլիթոս]]ը հատեց թշնամու ձեռքը զենքի հետ միասին: Մինչդեռ գնում էր այս կռիվը, Պարմենիոնի զորաթևը, վերջապես, ավարտեց գետի անցումը, հզոր գրոհ ձեռնարկեց և պարսիկներին փախուստի մատնեց:
Գրանիկոս գետի ճակատամարտի հաղթանակը հիմնականում վճռորոշեց հեծելազորը: Գրանիկոսում բացահայտվեց, որ մակեդոնացիների ամուր զրահն ու երկար նիզակները գերազանցում էին պարսիկների տեգերը: Այս ճակատամարտում մակեդոնական փաղանգը չմասնակցեց տեղանքի կտրտվածության պատճառով: Պատմական աղբյուրները հաղորդում են մակեդոնացիների անհավատալի փոքր կորուստների մասին, մինչդեռ պարսիկների կորուստները հազարների հասան: Այդ ճակատամարտում վախճանվեցին [[Դարեհ III Աքեմենյան|Դարեհ]]ի ավագ որդին, ինչպես նաև մի շարք բարձր խիզախություն ցուցաբերածանվանի զորավարներ, ինչպես նաևու հեծելազորի հիմնական կորիզը: Բոլոր զոհերը,` և՛ մակեդոնացիք, և՛ պարսիկները, արժանացան Ալեքսանդրի կողմից պատվավոր հուղարկավորմանըհուղարկավորությանը: Ալեքսանդրը այցելեց իր բոլոր վնասվածներին և աջակցության ու կարեկցանքի խոսքեր հաղորդեց իրենցբոլորին: Գերի վերցրածԳերևարված հույն վարձկաններին Ալեքսանդրը շղթաներով տաժանավայր ուղարկեց, այդպիսով պատժելով նրանց ՛՛բարբարոսների՛՛«բարբարոսների» կողմում կռվելու համար:
|
