«Անապատ (աշխարագրություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Bot: Migrating 134 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8514 (translate me)
չ clean up, replaced: է: → է։ (4), ը: → ը։ (4), լ: → լ։, կ: → կ։, մ: → մ։, ն: → ն։ (4), վ: → վ։ (2), ց: → ց։, ք: → ք։ (2) oգտվելով ԱՎԲ
Տող 2.
 
[[Պատկեր:Aavikko.png|thumb|250px|Անապատների տարածման շրջանները]]
'''Անապատ'''- ծայրահեղ չորային, ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությամբ շրջան է, որտեղ գոլորշիացումը ջրի բաց մակերեսից 7-ից 30 անգամ գերազանցում է մթնոլորտային տեղումների քանակին: քանակին։
 
== Տարածման շրջաններ ==
[[Պատկեր:Sahara satellite hires.jpg|thumb|right|[[Սահարա]] անապատը տիեզերքից]]
Անապատների [[Բնական զոնաներ|բնական զոնան]] ընկած է [[Մայրցամաքներ|մայրցամաքներիմայրցամաքներ]]ի բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում:շրջաններում։ Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում ([[Անտարկտիդա|Անտարկտիդայում]]յում տիրապետում է [[Սառցային զոնա|Սառցային]] (անտարկտիկական սառցային անապատներ) զոնան):
 
== Կլիմա ==
Անապատների զոնան բնութագրվում է չոր, ցամաքային կլիմայով, օրական և տարեկան ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով:տատանումներով։ Անապատներում գոլորշունակությունը մի քանի անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին, խոնավության գործակիցը կազմում է 0,1 - 0,2:
 
Ամռանը շատ շոգ է:է։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +28 +30°C է, իսկ առավելագույնը` +58,1°C ([[Սահարա]]): Ավազը տաքանում է մինչև +80°C: Ձմռանը ցուրտ է:է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5 -10°C է, երբեմն` -50°C (բարեխառն գոտում): Տարեկան տեղումները քիչ են, առավելագույնը` 100 - 200 մմ., իսկ որոշ անապատներում` 50 մմ.: Տեղումների մեծ մասը դիտվում է գարնանը:գարնանը։
[[Պատկեր:Karakum Desert.jpg|thumb|right|[[Կարակում]]]]
== Հողեր ==
Անապատային զոնային հատուկ են գորշ-անապատային հողերը, որոնք հումուսով շատ աղքատ են:են։ Ընդարձակ տարածքներ են կազմում ավազային ու քարքարոտ տարածքները:տարածքները։ Շատ են աղուտներն ու աղատաշտակները:աղատաշտակները։
 
Անապատների բուսազուրկ տարածքներում քամին առաջացնում է [[Բարխան|բարխաններբարխան]]ներ, [[Դյուներ|դյուներ]] (ավազաթմբեր):
 
== Բուսական աշխարհ ==
[[Պատկեր:Atacama.png|thumb|right|[[Ատակամա անապատ|Ատակամա]] անապատը տիեզերքից]]
Զոնայում բուսականությունը շատ աղքատ է:է։ Բույսերը քսերոֆիլ են, ունեն երկար առանցքային արմատներ` հարմարված չոր ցամաքային կլիմային:կլիմային։ [[Ուղտափուշ|Ուղտափուշի]]ի վերգետնյա մասը 1 - 1,5 մ. է, իսկ առանցքային արմատը` 10 - 15 մ.: Բույսերից շատերը զուրկ են տերևներից: տերևներից։
 
Անապատներում տարածված է [[Սաքսաուլ|սաքսաուլըսաքսաուլ]]ը, ուղտափուշը, օշան, [[Օշինդր|օշինդրըօշինդր]]ը, անապատային ակացիան, [[Կակտուսներ|կակտուսներըկակտուսներ]]ը, անապատային բոշխը, վելվիչին, էֆեմերները, էֆեմերոիդները:էֆեմերոիդները։
 
Անապատով հոսող գետերի հուների երկարությամբ սովորաբար աճում է փարթամ բուսականություն ([[Բարդի|բարդի]], [[Ուռենի|ուռենի]], [[Բոշխ |բոշխ]], կաղամախի, եղեգ և այլն): Այս շրջաններին անվանում են [[Թուգայ|թուգայներթուգայ]]ներ:
 
== Կենդանական աշխարհ ==
[[Պատկեր:Libyen-oase1.jpg|thumb|right|Լիբիական [[Օազիս|օազիս]]]]
Անապատային զոնայի կենդանական աշխարհը նույնպես աղքատ է:է։ Կենդանիները հարմարված են շոգ ու չոր կլիմայական պայմաններին:պայմաններին։ [[Ուղտ|Ուղտը]]ը մեկ շաբաթ կարող է առանց ջրի դիմանալ:դիմանալ։ Որոշ [[Սողուններ|սողուններ]] բոլորովին ջուր չեն խմում և բավարարվում են սննդի մեջ եղած ջրի քանակով:քանակով։ Վայրի ավանակը` [[Կուլա|Կուլան]]ն ծարավը հագեցնելու համար ժամում անցնում է 60 կմ. տարածք: տարածք։
 
Անապատներում շատ են սողունները (մողեսներ, օձեր), կրծողները (ավազամկներ, գետնասկյուռներ, ճագարամկներ), [[Սարդեր|սարդերըսարդեր]]ը, [[Կարիճ|կարիճներըկարիճ]]ները: Երբեմն հանդիպում են [[Այծքաղներ|այծքաղներ]], [[Ջայլամ|ջայլամ]], [[Բորենի|բորենի]], անապատային աղվես, [[Առյուծ|առյուծ]] (հազվադեպ), իսկ գետափնյա փարթամ բուսականության պայմաններում` [[Վագր|վագրերվագր]]եր, [[Վարազ |վարազներվարազ]]ներ, [[Եղեգնակատու|եղեգնակատուներեղեգնակատու]]ներ:
 
== Յուրացում ==
Քաղցրահամ ջրի առկայության դեպքում անապատները կարող են դառնալ մշակովի տարածքներ, որոնք կոչվում են [[Օազիս|օազիսներօազիս]]ներ: Այստեղ մշակում են [[Բամբակենի|բամբակ]], [[Բրինձ|բրինձ]], խաղող, նուռ, թուզ, սեխ, ձմերուկ:ձմերուկ։ Ոռոգման և պարարտացման դեպքում օազիսներում տարեկան կարելի է ստանալ 2 - 3 բերք: բերք։
 
 
 
 
 
 
== Խոշոր անապատներ ==
Տող 139 ⟶ 134՝
|[[Սիմպսոնի անապատ]] || 300 || 0 — 200 || + 48 || −6 || 100 — 150
|}
 
 
{{Աշխարհի անապատներ}}
Տող 150 ⟶ 145՝
 
{{geo-stub}}
 
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|sl}}