«Խաչատուր Եսայան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Խաչատուր Եսայան'''(1909-1977)- Նկարիչ

Վաթսունական թվականների բոլոր նկարիչներից թատրոնում ամենից լավ իրեն դրսևորել է Խաչատուր Եսայանը:Եսայանը։ Առաջին հերթին նա հաստոցային գեղանկարիչ էր և ուներ նուրբ բնանկարային լիրիկա: Նրա աշխատանքները նոր խոսք էին Հայաստանի բնանկարային գեղանկարչության մեջ, որը նա ինքնուրույն ասեց [[Մարտիրոս Սարյան |Մ. Սարյանից]], [[Գևորգ Բաշինջաղյան |Գ. Բաշինջաղյանից]], [[Փանոս Թերլեմեզյան |Փ. Թերլեմեզյանից]], Ս. Առաքելյանից և այլ հայ նկարիչներից հետո:հետո։ Հայաստանում ձևավորվել էր բնանկարային գեղանկարչության հաստատուն ավանդույթ:ավանդույթ։ Սակայն Եսայանը ոչ միայն հետևում էր այդ ավանդույթին, այլ նաև իր խոսքն էր ասում:ասում։ Նրա բնանկարները ինքնուրույն են իրենց լիրիկական ներշնչվածությամբ, գույների նրբությամբ:նրբությամբ։ Նրանց բնորոշ չէ Սարյանի արվեստին հատուկ սինթետիզմը, Բաշինջաղյանի էֆեկտիվությունը, Թերլեմեզյանի էպիքականությունը, Առաքելյանի պատմողականությունը:պատմողականությունը։ Եսայանի մոտ դրանք ավելի շուտ բնանկար-տրամադրություններ են, որոնք տալիս են հայրենի բնության նուրբ և խորաթափանց ընկալումը, հայրենի սարերով, դաշտերով և այգիներով հիացումը:հիացումը։

Չնայած Եսայանի համար թատրոնը հիմնական զբաղմունք չի եղել, այնուամենայնիվ նա թատրոնում ներմուծել է իր մեծ ավանդը:ավանդը։ Եսայանը աշխատում էր դրամաների, օպերաների, բալետների ձևավորման վրա: Եղել է Երևանում Պետական ադրբեջանական թատրոնի գլխավոր նկարիչը ( 1940-1948 ), դասավանդել է Երևանի գեղանկարչական հաստատության թատերական ֆակուլտետում ( 1941-1949), 1968-ից մինչև 1970 թվականը եղել է Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի գլխավոր նկարիչը:նկարիչը։ Դեռևս 1938 թվականին Եսայանը Մոսկվայի Փոքր թատրոնում Կ. Յուոնի էսքիզներով դեկորացիաներ է պատրաստել [[Ալեքսանդր Գրիբոյեդով |Ա. Գրիբոեդովի]] «Խելքից պատուհասը» բեմականացման համար: Սա Եսայանի համար լավ դպրոց էր, որպիսին սկսնակ նկարչի համար միշտ լինում է

ձևավորողի աշխատանքը հմուտ մասնագետի ղեկավարությամբ:ղեկավարությամբ։

Դրա համար լավ դպրոցներ են եղել նաև պատերազմի տարիներին առաջին ինքնուրույն բեմադրությունները տարբեր թատրոններում, օրինակ ՝ [[Ալեքսանդր Պուշկին |Ա. Պուշկինի]] «[[Բորիս Գոդունով (օպերա)|Բորիս Գոդունովը]]», [[Ուիլյամ Շեքսպիր |Ու. ՇԵքսպիրի]] «[[Անտոնիոս և Կլեոպատրա (ողբերգություն)|Անտոնիոս և Կլեոպատրա]]» դրաման, [[Լեո Դելիբ |Լ. Դելիբի]] «Լակմե» օպերան, Վ. Լիվշիցու «Ծուռթաթ եղբայրները» տիկնիկային թատրոնում, Վ. Վալենտինովի «Կրակի քրմուհին» օպերետտան, ինչպես նաև հայկական և ադրբեջանական պիեսներ («Գևորգ Մարզպետունի», Ս. Վուրգունի «Ֆերդախ և Շիրին», Լ. Գուսեյնովի «Նիզամին» և այլն): Ինչպես տեսանք նկարիչը իր առաջին փորձերը արել է թատերական տարբեր ժանրերում և այս բազմազանությունը օգնում էր նրան յուրացնելու թատերական գործը՝ զարգացնելով օրինակներ գտնելու հնարավորությունը, որոնք կհամապատասխանեին ստեղծագործության ոճին և ոգուն:ոգուն։ Այս աշխատանքների թվում կային գործեր, որ արժանացան բարձր մշակույթի ուշադրությանը, օրինակ՝ «[[Գևորգ Մարզպետունի (վեպ)|Գևորգ Մարզպետունի]]», սակայն դրանք դեռևս ինքնուրույն չէին և չէին կրում Եսայանի ինքնատիպության դրոշմը:դրոշմը։

Եսայանի արվեստում շրջադարձային եղավ Մ. Սարյանի և Ա. Միրզոյանի հետ համագործակցությունը [[Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոն|Ա. Սպենդիարյանի անվան թատրոնում]] [[Արմեն Տիգրանյան (երգահան)|Ա. Տիգրանյանի]] «[[Դավիթ Բեկ (օպերա)|Դավիթ Բեկ]]» օպերայի ձևավորման ժամանակ (1956): Եսայանի ստեղծագործական ուղին ուսումնասիրող Ռ. Հովհաննիսյանը գրում է.{{Քաղվածք|«Ձևավորուների խիստ մոնումենտալ ձևը՝ իրականացված Եսայանի կողմից, լավագույն ձևով համապատասխանում էր օպերայի պատմական ոգուն:ոգուն։ Այն պատմում է հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի, վրաց և ռուս ժողովուրդների հետ բարեկամության մասին»|}}:

Լավ յուրացնելով բեմական ձևավորման կանոնները՝ Եսայանը մեծածավալ ձևավորումերի սակավ քանակը համադրել է հստակ գծագրված կուլիսների և ֆոնի հետ՝ հասնելով բնորոշ նկարների առավելագույն արտահայտչականության, օրինակ՝ պալատը և հատկապես եկեղեցու դիմացի հարթակը:հարթակը։ Նուրբ գեղագիտական ոճով էր արված օպերայի վարագույրը, որի վրա պատկերված էր սուր և վահան՝ ժողովրդա-ազատագրական պայքարի խորհրդանիշը:խորհրդանիշը։ Բնանկարչի նրա տաղանդը իր արտահայտությունն է գտնում օրինակ «Սոնա» բալետի աշխատանքներում, որը վերաբերում է հիսունական թվականների վերջերի նրա աշխատանքներին, ինչպես նաև «Սոս և Վարդիթեր» օպերայում:օպերայում։ Այս վերջին օպերայի էսքիզները կարող են դրվել Եսայանի լավագույն բնանկարիների օրնակների կողքին, որպես համարժեք ստեղծագրծություններ: Վաթսունական թվականներին Եսայանը սիստեմատիկ աշխատում էր թատրոնում և ստեղծել է մի շարք հիանալի աշխատանքներ: Բայց առավել ուժեղ և լավ են ստացվել այն գործերը, ուր նա

հավատարիմ է մնացել իր ստեղծագործական թեմային:թեմային։ Այսպես Ա. Բաբաևի «Արծվաբերդ» և [[Ալեքսանդր Սպենդիարյան |Ալ. Սպենդիարյանի]] «[[Ալմաստ (օպերա) |Ալմաստ]]» օպերայի էսքիզներում և դեկորներում մենք նորից տեսնում ենք հայ բնության ձևեր՝ հաղորդված տաք գույներվ և պոետիկական:պոետիկական։ Սպենդիարյանի թատրոնում [[Գաետանո Դոնիցետի|Դոնիցետիի]] «[[Լյուչիա դի Լամերմուր ]]» օպերայի բեմադրության համար Եսայանը ստեղծել է խիստ, բայց և ռոմանիկ պոետականությամբ և խորհրդավորությամբ լի մի ձևավորում:ձևավորում։ Հատկապես սա վերաբերում է այն էսքիզներին, որ պատկերում էին գերեզմանոցի եկեղեցին և ծովի ժայռոտ ափը՝ լուսավորված լուսնի լույսով:լույսով։ Սրանք խիստ գունային համակարգում են ստեղծվել և համահունչ էին օպերայի երաժշտությանը:երաժշտությանը։

Բավական հետաքրքիր են [[Ժորժ Բիզե |Բիզեի]] «[[Կարմեն (օպերա) |Կարմեն]]» և [[Ջակոմո Պուչչինի |Պուչչինի]] «[[Մադամ Բատերֆլայ |Չիո չիո Սան]]» օպերաների էսքիզները, որոնք հետո սակայն չիրագործվեցին:չիրագործվեցին։ «Կարմենի» էսքիզները գունային են, արևային և վառ:վառ։ Առաջին արարի էսքիզում սյուժետային պատկերներից բացի կա նաև մի պլակատ՝ ցլամարտիկի պատկերով:պատկերով։