«Խեթական պետություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Խեթական պետություն''', Խատտի, Հաթի, հնագույն պետություն [[Փոքր Ասիա]]յում:յում։ Ստեղծվել է մ. թ. ա. մոտ XVIII դ. 1-ին կեսին, երբ [[Կուսսարա]] քաղաքի առաջնորդ Անիտտան միավորել է խեթերի քաղաք-պետությունները, գրավել [[Նեսան]], [[Հատտուսա]]ն և այլն:այլն։ Մ. թ. ա. XVIII դ. 2-րդ կեսին Լաբարնան (Թաբարնա) դարձել է թագավոր (Թուդխալիա I) և սկզբնավորել խեթական պետությունը (Հին թագավորություն, մ. թ. ա. XVIII—XVII դդ.):։ Նրա անունը հետագայում դարձել է խեթական թագավորների տիտղոս:տիտղոս։ Խեթական պետությունը մոտավորապես ընդգրկել է Հալիս գետի ավազանը: ավազանը։

Խատտուսիլի I, Մուրսիլի I և Տելիպինու թագավորները ընդլայնել են խեթական պետության սահմանները՝ ընդգրկելով Փոքր Ասիայի մի շարք այլ շրջաններ: Մուրսիլի I գրավել է [[Բաբելոն]]ը և Հալաբը (ժամանակակից [[Հալեպ]]ը)՝ կողոպտելով ժամանակի այդ խոշոր քաղաքները:քաղաքները։ Մուրսիլի I-ի մահից հետո սկսվել է գահակալական պայքար, որին վերջ է տվել Տելիպինուն:Տելիպինուն։ Մ. թ. ա. XVI դ. սկսվել է խեթական պետության պատմության մի շրջան, որը սկզբնաղբյուրների բացակայության պատճառով չի ուսումնասիրված:ուսումնասիրված։ Ենթադրվում է, որ այս շրջանում խեթական պետությունում ուժեղացել է [[խուռիներ]]ի ազդեցությունը:ազդեցությունը։ Մ. թ. ա. XV դ. վերականգնվել է խեթական պետությունը (Նոր թագավորություն, մ. թ. ա. XV—XII դդ.), որն ընդգրկել է համարյա ամբողջ [[Փոքր Ասիա]]ն, [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի արևմտյան շրջանները և Հյուսիսային [[Ասորիք]]ը:ը։ Խեթական թագավորներն իրենց արշավանքների ժամանակ ընդհարվել են [[Հայասա]]յի հետ (Թուդխալիա III-ի արշավանքները, Հայասայի «թագավոր» Անիայի և Մուրսիլի II-ի միջև պատերազմները), կնքել պայմանագիր (Սուպիլուլիումա I-ի և Հայասայի «թագավոր» Հուկկանայի միջև):։ Սուպիլուլիումա I բազմիցս արշավել է [[Եգիպտոս]]ի վրա և խլել Ասորիքի մի շարք շրջաններ, իրեն ենթարկել Միտաննին, խուռիններին:խուռիններին։ Մ. թ. ա. XII դ. 2-րդ քառորդին Փոքր Ասիա ներխուժած թրակա-փռյուգիական ցեղերը կործանեցին խեթական պետությունը:պետությունը։

Խեթական պետությունը վաղ ստրկատիրական պետություն էր: Հին թագավորության ժամանակաշրջանում հողի մի մասը եղել է [[թագավոր]]ի սեփականությունը:սեփականությունը։ Թագավորի իշխանությունը սահմանափակված էր ստրկատիրական վերնախավի խորհրդով:խորհրդով։ Նոր թագավորության շրջանում թագավորի իշխանությունն անսահմանափակ էր: Երկրի տարբեր մարզերը կառավարել են թագավորի կողմից նշանակվող փոխարքաները:փոխարքաները։ Նույն կերպ հասարակության մեջ առավել բարձր դիրք գրավողները հողաբաժին էին տալիս իրենց ստորադրյալներին, որոնք դրա դիմաց պարտավոր էին կատարել համապատասխան տնտեսական պարտույթ (սահհան) կամ զինծառայություն:զինծառայություն։ Սահհանը և պարտույթի մյուս ձևը՝ լուծծին, համանման էին վասալիտետին:վասալիտետին։ Թագավորից, թագավորական տան անդամներից և բարձր պաշտոնյաներից բացի, իբրև առանձին սոցիալական խավ, հանդես էին գալիս [[զինվոր]]ները և [[քուրմ|քրմերը]]:։ Կար բնակչության միջակ և հողազուրկ ազատ դաս:դաս։ Ստրուկները կազմել են համեմատաբար փոքր թիվ:թիվ։ Ազատների և ստրուկների միջև կար [[ռազմագերի]]ների միջանկյալ խավ, որոնց տվել են հողաբաժիններ: Քաղաքների և գյուղերի բնակիչները ապրում էին համայնքներով:համայնքներով։ Խեթական պետության կազմի մեջ մտել են բազմաթիվ կիսանկախ թագավորություններ, որոնցից շատերը կառավարել են թագավորական տոհմի անդամները: անդամները։

Խեթական պետության տնտեսությունը հիմնված էր անասնապահության և հողագործության վրա: Հողագործությունը զարգացած էր գետերի հովիտներում, իսկ անասնապահությունն ուներ կիսաքոչվորական բնույթ:բնույթ։ Զարգացած էր արհեստագործությունը (թեև մետաղամշակությունը սահմանափակ էր) և առեաուրը:առեաուրը։ [[Առևտրական]]ներն օգտվում էին հատուկ արտոնություններից:արտոնություններից։ Խեթական պետության ռազմական հզորության հիմքը [[ռագմակառք]]երով բանակն էր: