|
'''Խարբերդի բարբառ''', հայերենի [[բարբառ]]:։ Ըստ ձևաբանական դասակարգման պատկանում է «կը» ճյուղին, ըստ բազմահատկանիշ վիճակագրական դասակարգման՝ [[Փոքր Ասիա]]յի կամ արևմտյան բարբառախմբին:բարբառախմբին։ Գրական հայերենի ձայնավորներից բացի ունի ա, ու, օ քմայիններ (վերջին երկուսը միայն փոխառյալ բառերում):։ [[Գրաբար]]ի ձայնավորները Խարբերդի բարբառում համարյա փոփոխություն չեն կրել:կրել։ Երկբարբառները պարզեցվել են՝ այ>ա, ոյ>օ, իւ>ի (հայր>հար, քոյր> քօր, ալիւր>ալիր):։ Բառասկզբի ձայնեղ պայթականներին համապատասխանում են խուլեր, խուլերին՝ ձայնեղներ (բերան>
>պէրան, տուն>դուն):։ Բառամիջում՝ հ>յ (սահման>սայման):։ Տն հնչյունակապակցության դիմաց առկա է նն, տր-ի և եր-ի դիմաց՝ յր (գտնել>կըննէլ, կոտրել>գօյրէլ, ծանր>ձայր):։ Բառասկզբում
սպ, ստ հնչյունակապակցությունների ս ընկել է (սպանել>բաննէլ, ստեպղին>դէղբինդ):։
Խարբերդի բարբառի հոգնակիակերտներն են՝ էր, նէր, վի/վընի/վըներ, աոան:աոան։ [[Գոյական]]ը հանդես է գալիս չորս հոլովաձևով՝ ուղղական-հայցական, սեռական-տրական, բացառական, գործիական:գործիական։ Բացառականի թեքույթներն են՝ էն, մէն, մընէ, գործիականինը՝ օվ, մօվ:մօվ։ Կան ի, ու, օչ, վա, ան, ց, ա, օ և, հոգնակի թվում, ու հոլովումները:հոլովումները։ Առատ է [[ցուցական դերանուն]]ներով՝ աս, ասի, ըս, սը, սըվի, սըվիլ:սըվիլ։ Բայը հանդես է գալիս երեք լծորդությամբ՝ է, ի, ա, որոնք իբրև խոնարհիչներ պահպանվում են խոնարհման համակարգում:համակարգում։ Դերբայներն են՝ անորոշ (էլ, իլ, ալ), վաղակատար (էր, ար), հարակատար (ած), ենթակայական (օղ), ժխտման (էր, իր, ար), ընթացակցական (էն):։ Բայը խոնարհվում է երեք եղանակով՝ սահմանական, ըղձական, հրամայական:հրամայական։ Ներկա ժամանակում կը նախադաս է:է։ [[Ապառնի ժամանակ]]ը կազմվում է դը, դի (<պիտի) մասնիկով:մասնիկով։ Կը-ով և դը-ով ձևերը բազմիմաստ են:են։ Առաջինն արտահայտում է նաև բուն ապառնիի և պայմանական եղանակի ժամանակների, երկրորդը՝ հարկադրական եղանակի իմաստներ:
{{ՀՍՀ}}
[[Կատեգորիա:Կը ճյուղի բարբառներ]]
|
