«Յանըղլի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 62.
| կայք =
}}
'''Խաղխաղ''' կամ '''Խիլխինա'''
== Պատմություն ==
Տող 69.
Խաղխաղի վերաբերյալ հիշատակություններ են պահպանվել նաև [[Վրաստան|վրաց]] աղբյուրներում. ''«Եվ եկավ Հայքի (Սոմխիթի) սահմանները Խաղխաղ (Խիլխալա) կոչված քաղաքը, որ հայոց (սոմեխների) թագավորների ձմերանոցն էր»''<ref>Մելիքսեթ-Բեկ Լ. Մ., Վրաց աղբյուրները Հայաստանի և հայերի մասին, հ. Ա, Երևան, 1934, էջ 163</ref>:
Հայկական մի զորամասով [[Վարդան Մամիկոնյան]]ն արշավեց Քարթլի՝ այնտեղից Աղվանքի պարսից զորքին թիկունքից հարվածելու նպատակով: Տեղյակ լինլով հայկական զորաշարժին՝ հակառակորդը նրան սպասում էր Լոպնաս գետի (Զակամ) ափին: Պարսկական բանակը դիրքեր գրավեց Խաղխաղի դաշտում: Հակառակորդի կենտրոնում և աջ թևում գտնվում էին պարսկական, իսկ ձախ թնում՝ Բաղասկանի և Լփնաց զորքերը: Վարդան Մամիկոնյանի զորաբանակը [[Գուգարք]]ով մտավ Աղվանից մարզպանություն և մարտակարգ ընդունեց Խաղխաղի մատույցներում: Ստանձնելով կենտրոնի հրամանատարությունը՝ Վարդան Մամիկոնյանը աջ թևը հանձնեց իր փեսա [[Արշավիր Կամսարական]]ին, ձախը՝ Խորեն Խռրխորունուն, թիկունքում տեղավորվեց պահեստազորը: Վարդան Մամիկոնյանը ջախջախեց հակառակորդի աջ թևը և մղեց [[Լոպնաս]] գետի մայրիները:
Թշնամուն հետապնդող հայկական աջ թևի զորամասը թեպետ հայտնվեց մերձկուրյան ճահճուտներում (մորուտներ) և որոշ կորուստներ տվեց, սակայն ընկճեց հակառակորդին, դուրս եկավ Կուրի ափը և շրջապատեց թշնամուն: Վերջինս մասամբ ոչնչացավ մարտադաշտում, մասամբ խեղդվեց [[Կուր]] գետում՝ խուճապահար նահանջի ժամանակ: [[V դար]]ի պատմիչ [[Ղազար Փարպեցի]]ն ճակատամարտի ավարտի մասին գրում է.
{{քաղվածք|«Իսկ ոմանք յաւագորերոյ Պարսիցն ելեալք ի նաւս՝ յայնկոյս գետյ՚յն մեծի՝ փախստեայք լինել ճեպէին: Որ և զԿամսարականն Արշաւիր զիշխանն Արշարունեաց ստիպով փութացուցաներ երանելի զօրավարն Հայոց Վարդան՝ զկնի փախստէից նաւացն նետաձիգ լինել, ի հաստատաձգութիւն և յանվրէպ դիպողութիւն առնն վստաեեալ: .. .Կամսարականն Արշաւիր... առ ի նմանէ հրամանին՝ զկնի նաւավարացն և փախստէիցն նետաձիգ լինել: Եւ խոցեալ զնաւավարսն և գայլս բազումս ի նաւսն՝ կարէվէրս առնէր. որոց ընդ տապալել վիրաւորացն՝ կործանէին նաւքն. և բազումք ի նաւավարացն և գլխաւորացն Պարսից գետասոյզ եղեալ կորնչէին»:|Ղազար Փարպեցի}}
Աղվանից մարզպանությունը ազատագրելով՝ [[Վարդան Մամիկոնյան]]ը գրավեց Հոնաց պահակը (Դարբանդ), ոչնչացրեց պարսկական կայազորը, կիրճի հսկողությունը հանձնեց Վահան իշխանին, կնքեց հայհոնական զինակցության պայմանագիր և ապահովեց հայերի թիկունքը:
Ուշագրավ է, որ գյուղի պատմական անվանումը փոքր-ինչ աղավաղված տարբերակով՝ Խիլխինա, պահպանվել էր մինչև 20-րդ դարը<ref name="ՍԿ" />:
Տող 77 ⟶ 84՝
== Տես նաև ==
* [[Խաղխաղի ճակատամարտ]]
== Գրականություն ==
* Եղիշե, Վարդանի և Հայոց պատերազմի մասին, Ե., 1971:
* Ղազար Փարպեցի, Պատմութիէն Հայոց եւ Թուղթ աո Վահան Մամիկոնեան, Տփղիս, 1904:
* Բարխուդարյանց Մ., Արցախ, Բաքու, 1895:
== Արտաքին հղումներ ==
Տող 83 ⟶ 95՝
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ}}
{{Թովուզի շրջան}}
{{Պորտալ|Ուտիք|Ադրբեջան}}
|