«Ղրիմի պատերազմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ վիքիֆիկացում |
|||
Տող 12.
Թուրքիայի պարտությունը արագացրեց Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի պատերազմի մեջ մտնելը։ 1854-ի փետրվարի 9-ին Ռուսաստանը պատերազմ հայտարարեց Մեծ Բրիտանիային և Ֆրանսիային։ Մարտի 11-ին ռուսական զորքերն անցան Դանուբը և կենտրոնացան Հյուսիսային Դոբրուջայում։ Ապրիլի 10-ին անգլո-ֆրանսիական նավախումբը ռմբակոծեց [[Օդեսա]]ն, հունիս- հուլիսին շրջափակեցին ռուսakan նավատորմը Սևաստոպոլում։ Դանուբի ճակատում ռուսական զորքերը 1854-ի մայիսի 5-ին պաշարեցին Սիլիստրիա ամրոցը, բայց հաշվի առնելով ավստրիական վտանգը՝ ետ քաշվեցին Դանուբից։ Սեպտեմբերին ռուսական զորքերը նահանջեցին Պրուտ գետից։ Ավստրիական զորքերը զավթեցին [[Մոլդովա]]ն ու [[Վալախիա]]ն։ Դաշնակիցների նավատորմը պաշարեց Ռուսաստանի ծովափերը (Բալթիկ և Սպիտակ ծովեր, Հեռավոր Արևելք)։ Սակայն անգլո-ֆրանսիական այդ նավախմբերի հարձակումները ետ մղվեցին։ 1854-ի աշնանը դաշնակիցների զորքերը ափ ելան Ղրիմում։ Անդրկովկասում թուրք, բանակը, Մուստաֆա-Զարիֆ Փաշայի գլխավորությամբ, համալրելով մինչև 120 հզ․ զինվոր, 1854-ի մայիսին հարձակվեց գեն․ Բեհբութովի 40 հզ-անոց ռուս, կորպուսի վրա։ Հունիսի 4-ին գեն․ Ի․ Անդրոնիկովի 13 հզ-անոց զորքը Ճորոխ գետի մոտ ջարդեց Բաթումի թուրքական 34 հզ-անոց զորքը։ Իսկ հուլիսի 17-ին ռուսական զորքերը (3,5 հզ․ զինվոր) Չընգլի լեռնանցքում ջախջախեցին թուրքական 20 հզ-անոց զորքը և գրավեցին Բայազետը։ Բեհբութովի գլխավոր ուժերը (18 հզ․), որ զբաղված Էին Արևելյան Վրասաան ներխուժած Շամիլի դեմ պատերազմելով, հարձակման անցան միայն հուլիսին։ Միաժամանակ Ալեքսանդրապոլի վրա շարժվեցին թուրք, գլխավոր ուժերը (60 հզ․ զինվոր)։ Հուլիսի 24-ին [[Քյուրուկ-Դարայի ճակատամարտ]]ում թուրքական բանակը ջախջախվեց և որպես ակտիվ ռազմունակ ուժ դադարեց գոյություն ունենալուց։ 1854-ի սեպտեմբերի 2-ին ափ ելնելով Եվպատորիայում՝ անգլո-ֆրանսիական-թուրքական բանակը հանդիպեց ռուսական զորքերի (33,6 հզ․ զինվոր) դիմադրությանը։ Սակայն Ալմա գետի վրա ռուսները պարտվեցին և նահանջեցին Սեաստոպոլ, այնտեղից էլ՝ Բախչիսարայ՝ Սեաստոպոլը թողնելով ճակատագրի հույսին։ 18 հզ, ռուս ծովայիններ և զինվորներ փոխծովակալներ Վ․ Կոռնիլովի և Պ․ Նախիմովի գլխավորությամբ կազմակերպեցին քաղաքի հերոսական պաշտպանությունը։
== 1855թ. ռազմական գործողությունները ==
1855-ի հունվարին պատերազմի մեջ մտավ Սարդինիան, որը Ղրիմ ուղարկեց 15 հզ-անոց կորպուս։ Եվպատորիայում կենտրոնացավ Օմեր Փաշայի 35 հզ-անոց թուրք, կորպուսը։ Թշնամու ուշադրությունը Սեաստոպոլից շեղելու ռուս, հրամանատարության փորձերը (Բալակլավայի (1854-ի հոկտ․ 13), Ինկերմանի (հոկտ․ 24), Չյորնայա գետի (1855-ի օգոստոսի 4) ճակատամարտերը) հաջողություն չունեցան։ Թշնամու տեխնիկական և թվական գերակշռությունը, ռազմամթերքի պակասությունը, գլխավոր հրամանատարների (Ա․ Մենշիկով, Մ․ Դորչակով) ապաշնորհությունը, ղեկավարության անկարգությունները և այլն հանգեցրին Սևաստոպոլի անկմանը (1855-ի օգոստոս)։ Անդրկովկասում գեն․ Ն․ Մուրավյովի կորպուսը (մոտ 40 հզ․) 1855-ի գարնանը ետ մղեց Բայազետի և Արդահանի թուրքական կորպուսները դեպի էրզրում և պաշարեց Կարսի 33 հզ-անոց կայազորը։ Կարսը փրկելու համար դաշնակիցները Սուխումում ափ հանեցին Օմեր փաշայի թուրքական 45 հզ-անոց կորպուսը, որը Ինգուրի գետի վրա հոկտ․ 23—25-ին հանդիպելով գեն․ Ի․ Բագրատիոն-Մուխրանսկու ռուս, ջոկատի ուժեղ դիմադրությանը, կանգնեցվեց Ցխենիսծղալի գետի վրա։ Թուրքական թիկունքում ծավալվեց վրացիների և աբխազների պարտիզանական շարժում։ Նոյեմբերի 16-ին Կարսի կայազորը հանձնվեց։ ▼
▲[[1855]]-ի հունվարին պատերազմի մեջ մտավ Սարդինիան, որը Ղրիմ ուղարկեց 15
1855-ի վերջին ռազմական գործողությունները փաստորեն դադարեցին։ 1856-ի մարտի 18-ին Փարիզում ստորագրվեց [[Փարիզի հաշտության պայմանագիր (1856թ.)|հաշտության պայմանագիր]], համաձայն որի Ռուսաստանին արգելվում էր ռազմական նավատորմ և ռազմաբազաներ ունենալ Սև ծովում, Ռուսաստանը Թուրքիային էր զիջում Բեսարաբիայի հարավային մասը, պարտավորվում էր ամրություններ չկառուցել Ալանդական կղզիներում և ճանաչել մեծ տերությունների հովանավորությունը Մոլդովայի, Վալախիայի և Սերբիայի վրա։ Ռուսաստանը Թուրքիային էր վերադարձնում Անդրկովկասում գրաված բոլոր տարածքները (այդ թվում և Կարսը)։ ▼
▲1855-ի վերջին ռազմական գործողությունները փաստորեն դադարեցին։ 1856-ի մարտի 18-ին Փարիզում ստորագրվեց [[Փարիզի հաշտության պայմանագիր (1856թ.)|հաշտության պայմանագիր]], համաձայն որի Ռուսաստանին արգելվում էր ռազմական նավատորմ և ռազմաբազաներ ունենալ Սև ծովում, Ռուսաստանը Թուրքիային էր զիջում Բեսարաբիայի հարավային մասը, պարտավորվում էր ամրություններ չկառուցել Ալանդական կղզիներում և ճանաչել մեծ տերությունների հովանավորությունը Մոլդովայի, Վալախիայի և Սերբիայի վրա։ Ռուսաստանը Թուրքիային էր վերադարձնում Անդրկովկասում գրաված բոլոր տարածքները (այդ թվում և Կարսը)։
== Հայերի մասնակցությունը պատերազմին ==
| |||