«Անթրոպոգենեզ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ավելացվեց Կատեգորիա:Մարդկային էվոլյուցիա ՀոթՔաթ գործիքով |
No edit summary |
||
Տող 10.
=== XVIII և XIX դարերում ===
XIII դարի կեսերին [[
XIII – XIX դարի առաջին կեսում արխեոլոգները, պալեոնտոլոգները, էթնոգրաֆները կուտակեցին մեծածավալ փորձնական նյութ, որն ընկած է անտրոպոգենեզի մասին ուսմունքի հիմքում: Մեծ դեր խաղացին ֆրանսիացի արխեոլոգ '''Բուշե դե Պերտի''' հետազոտությունները: XIX դարի 40-50-ական թվականներին նա փնտրում էր քարե գործիքներ և ապացուցում, որ դրանք օգտագործում էր նախամարդը, որն ապրում էր մամոնտների հետ միասին:
Նկար 1. Պրոգրեսը մարդու էվոլուցիայի ուսումնասիրության մեջ: Գիտությանը հայտնի հոմինինների տեսակների քանակի աճը ժամանակի ընթացքում: Յուրաքանչյուր տեսակ պատկերված է ուղղանկյան տեսքով,որը ցույց է տալիս այն սահմանները, որոնցում տատանվել է գանգի ծավալը և տեսակի տեղը պալեոնտոլոգիական տարեգրության մեջ: Տեսանելի է տեսակների միջև բացատների աստիճանական լրացում:
Այդ բացահայտումները հերքում էին աստվածաշնչյան ժամանակագրությունը, հանդիպեցին բուռն դիմադրության: Միայն XIX դարի 60-ական թվականներին Բուշե դե Պերտի մտքերն ընդունվեցին գիտության մեջ:
Սակայն նույնիսկ Լամարկը չէր կարողանում տրամաբանական ավարտին հասցնել մարդու և կենդանիների էվոլուցիայի միտքը և ժխտել Աստծուն՝ մարդու ծագման գործում (Իր « Կենդանաբանության փիլիսոփայություն» աշխատության մեջ նա գրում էր մարդու այլ տիպի ծագման մասին, քան միայն կենդանիներից ):
Անտրոպոգենեզի ուսմունքում ռեվոլուցիոն դեր խաղացին [[
Նեանդերտալացու կմախքը գտնելուց հետո (1856թ.) և մի շարէ այդպիսի գտածոներից հետո XIX դարի առաջին կեսին գիտության մեջ հայտնվեց նոր ուղղություն՝ պալեոանտրոպոլոգիա: Այն փաստացի նյութ տվեց այն հարցի վերաբերյալ, որը կբացատրեր ոչ միայն մարդու և որոշ կապիկների միջև անատոմիական նմանության, այլև անցած դարաշրջանների ընթացքում մարդու կենսաբանական էվոլուցիայի մասին: Այդ հարցը դրված էր Դարվինի կողմից «Տեսակների ծագումը» աշխատանքի հրապարակումից հետո, չնայած, արդեն այդ գրքում նա գրում էր. «Մարդու ծագման և նրա պատմության վրա լույս կընկնի»: Ինչևէ, դարվինիզմի այդ ասպեկտը ամբողջությամբ ակնհայտ էր նրա ժամանակակիցներին:
Մարդու էվոլուցիան Թոմաս Հաքսլիի և Ռիչարդ Օուենի միջև վեճերի հիմնական առարկան էր: Իր «Բնության մեջ Մարդու դիրքի մասին» գրքում (1863թ.) Հաքսլին համոզիչ կերպով նկարագրում էր մարդու և կապիկների միջև նմանությունները և տարբերությունները: Չ. Դարվինն այդ ժամանակ նույնպես հրապարակեց «Մարդու ծագումը» գիրքը, որը նորից բուռն դիսկուսիաների հանդիպեց:
Տող 25.
1920-ական թվականներին Աֆրիկայում իրապես հայտնաբերվեցին մի էակի մնացորդները, որին Ռայմոնդ Դարտն անվանեց ավստրալոպիտեկ: Առաջին կարևոր գտածոն այդ էակի ձագի գանգն էր, որ գտել էին Հարավային Աֆրիկայում: Ձագուկի ուղեղը շատ մեծ էր կապիկի ձագի ուղեղի համեմատ՝ 410 〖սմ〗^3, և կլոր ձև ուներ, ինչպես ժամանակակից մարդկանց մոտ: Ժանիքները կարճ էին, իսկ գանգի հիմքը նման էր ուղիղ կեցվածք ունեցող էակների գանգին: Այդ հատկանիշները համոզեցին Դարտին այն բանում, որ էակը անցումային օղակ է եղել մարդու և կապիկի միջև:
Շուրջ 20 տարի պահանջվեց, որպեսզի հաստատվի Դարտի բացահայտումը ավստրալոպիտեկների ոսկրերի նոր գտածոներով: Այդ ժամանակ այն կարծիքն էր տիրում, որ ինտելեկտի զարգացումը նախորդել է ուղղաձիգ կեցվածքին անցնելուն, իսկ ավստրալոպիտեկների դիմագծերը հակառակի մասին էին ասում: XX դարի երկրորդ կեսից ավստրալոպիտեկը համարվում էր ''homo'' տեսակի ուղղակի նախնին, որին պատկանում է նաև մարդը: ''Homo sapiens''-ի հետ միասին ավստրալոպիտեկը մտնում է հոմինինի տրիբի մեջ: Կուտակվում են նոր տվյալներ, որոնք կասկածի տակ են դնում ավստրալոպիտեկներից մարդու ծագման մասին վարկածը և այդ տեսակը պատնեշ է հանդիսանում անթրոպոգենեզում: Դատելով սախելանտրոպի և օրրօրինի մնացորդների՝ վերջերս հայտնաբերած գտածոներով, ավստրալոպիտեկներին նախորդել են այլ մարդանման կապիկներ, որոնք նրանցից ավելի շատ են նման մարդկանց ավելի ուշ տեսակներին:
Սենսացիոն բացահայտում է կատարել Լի Բերգերը Վիտվոթերսրենդի համալսարանից Յոհանսբուրգում
Այն արված է Մալապա քարանձավում (Malapa Cave) կատարված պեղումների ժամանակ Ստերկֆոնտեյն շրջանում գտնվել է ավստրալոպիտեկի՝ գրեթե ամբողջական կմախք( ձագուկի կմախքը), որն ապրել է շուրջ 2 մլն տարի առաջ (եղել են նաև այլ գտածոներ, օրինակ, 1994 թ. ՝ 3,3 մլն տարի առաջ):
Տող 36.
=== Պրիմատների էվոլուցիան մինչև մարդը===
Պրիմատները ժամանակակից ընկերքավոր [[
Նկար 2. Երկրի միջին ջերմաստիճանի փոփոխությունը վերջին 500 տարվա ընթացքում:
(պլեզիադապիսներ, անտրասիմիա, նոտարկտուս, դարվինիուս և այլն): Միայն պուրգատորիուսի համար ենթադրվում է վերին կավճային ժամանակաշրջանը:
Գլոբալ սառեցումից հետո, երբ շուրջ 30 մլն տարի առաջ, վաղ օլիգոցենում, Անտարկտիդան սկսվեց ծածկվել սառույցով, պրիմատները ոչնչացան ամենուր, բացառությամբ Աֆրիկայի, Ամերիկայի և Ասիայի հարավի: Կենդանի մնացածներից մեկը գրիֆոպիտեկն է՝ հանածո կապիկը, որն ապրել է ժամանակակից [[
Հնարավոր է, որ կլիմայական փոփոխություններից հետո ազատված կապիկների տրոպիկիկան պոպուլյացիան, որը լավ ներկայացված է Ֆայումյան օազիսի(Եգիպտոսում) վերին էոցենի և ստորին օլիգոցենի շերտերում, սկիզբ դրեց այժմ գոյություն ունեցող բոլոր պիրմատներին՝ Մադագասկարի լեմուրներին, Հարավ-Արևելյան Ասիայի լորիին, աֆրիկական գալագոյին, Նոր Աշխարհի լայնաքիթ կապիկներին և Հին Աշխարհի նեղքիթ կապիկներին (մարդանման կապիկներ և կապիկներ):
Վաղ միոցենում Արևելյան Աֆրիկայի պրիմիտիվ նեղքիթ կապիկները վերապրեցին կերպարանափոխության երկար պարբերաշրջան: Կապիկների վերը նշված տեսակների մեջ այդ դարաշրջանում մեզ հայտնի են, մասնավորապես, կամոյապիտեկները, մորոտոպիտեկները, լիմնոպիտեկները, պրոկոնսուլները, աֆրոպիտեկները, քենիապիտեկները, չորորապիտեկները, էկվատորիուսը, օտավիպիտեկը, նյանցապիտեկը, վիկտորիապիտեկը, դենդրոպիտեկը, բոլորը Արևելյան Աֆրիկայից, ինչպես նաև օրեոպիտեկը, որն ապրում էր Իտալիայում շուրջ 9 մլն տարի առաջ և եվրոպականները՝ պիերոլապիտեկները, անոյապիտեկները, դրիոպիտեկները: Ժամանակակից կապիկների ԴՆԹ-ի հետ համեմատման դեպքում ցույց տրվեց, որ գիբբոնները առանձնացան հոմինիդների ընդհանուր բնից մոտավորապես 18 մլն տարի առաջ, իսկ օրանգուտանները՝ շուրջ 14 մլն տարի առաջ: Հանածո պրոտոօրանգուտան է համարվում սիվապիտեկը, որն ապրել է Ասիայում շուրջ 12-10 մլն տարի առաջ և խորապիտեկը Թայլանդից:
| |||