«Տափաստան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ r2.7.3) (Ռոբոտը ավելացնում է․: wuu:沙地 |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[Պատկեր:Steppe world.png|thumb|Տափաստանների տարածման շրջանները]]
'''Տափաստանը''' խոտաբույսերով ծածկված [[հարթավայր]] է
[[Անտառատափաստան|Անտառատափաստանից]] հարավ ջերմաստիճանը աստիճանաբար բարձրանում է, տեղումների քանակը` նվազում, ծառերը` լրիվ վերանում են, սկսվում է համատարած խոտածածկը:
== Տարածման շրջաններ ==
[[Պատկեր:Naadam rider 2.jpg|thumb|Մոնղոլական տափաստան]]
Այս զոնան ընկած է միայն բարեխառն և մերձարևադարձային գոտիներում:
Բարեխառն գոտիներում տափաստանները մեծ տարածք են զբաղեցնում [[Եվրասիա|Եվրասիայի]] և [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայի]] կենտրոնական շրջաններում:
[[Կատեգորիա:Տափաստաններ]]▼
Եվրասիայում այն տարածվում է Միջին Դանուբյան դաշտավայրից մինչև Արևելյան [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն|Չինաստան]]: Այն ընգրկում է Միջին և Ստորին Դանուբյան, Մերձսևծովյան, Մերձդնեպրյան դաշտավայրերը, Դոնի տափաստանները, Հյուսիսային [[Կովկաս|Կովկասը]], Միջին Պովոլժիեն, Հարավային Ուրալը, Արևմտյան Սիբիրի լեռնամիջյան գոգավորությունների «կղզիաձև» տափաստանները, [[Մոնղոլիա|Մոնղոլիայի]] հյուսիսը, Հյուսիս-Արևելյան Չինաստանը:
Հյուսիսային Ամերիկայում զոնան տարածված է Մեծ հարթավայրերում, [[Ժայռոտ լեռներ|Ժայռոտ լեռներին]] զուգահեռ (միջօրեականի ուղղությամբ):
[[Պատկեր:Patagonian plains argentina.jpg|thumb|Արգենտինական տափաստան]]
[[Հարավային Ամերիկա|Հարավային Ամերիկայում]] այն տարածվում է Լա-Պլատայի դաշտավայրի հարավում` հատակապես [[Արգենտինա|Արգենտինայում]]:
Տափաստանները [[Հունգարիա|Հունգարիակում]] կոչվում են պուշտաներ, Հյուսիսային Ամերիկայում` պրերիաներ, Հարավային Ամերիկայում` պամպաներ, [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]]` ստեպեր:
== Կլիմա ==
[[Պատկեր:Cumulus Clouds over Yellow Prairie2.jpg|thumb|[[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայում]] տափաստաններին անվանում են [[Պրերիա|պրերիա]]]]
Տափաստանների կլիման բարեխառն ցամաքային է: Ամռանը տաք է ու չոր, հուլիսի միջին ջերմաստիճանը կազմում է + 20 +24°C: Ձմռանը մեղմ է արևմուտքում (+3 +4°C), ցուրտ` արևելքում (-5 -20°C): Տարեկան տեղումների քանակը 300 - 600 մմ. է, որոնց մեծ մասը դիտվում է գարնանը և ամռան սկզբին:
Գոլորշունակությունը 1,5 անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին: Խոնավության գործակիցը 0,7 - 0,6 է:
== Հողեր ==
Բազմաթիվ տարիների ընթացքում խոտաբույսերը քայքայվելով առաջացրել են օրգանական փտանյութեր, որոնք քիչ տեղումների պատճառով մնացել են իրենց տեղում և առաջացրել են հումուսով հարուստ (8 - 12%) ու բերրի հողեր (մինչև 1 մետր խորությամբ սևահողեր): Որոշ շրջաններում տարածված են նաև շագանակագույն հողերը, որոնք ավելի քիչ հումուս են պարունակում:
== Բուսական աշխարհ ==
[[Պատկեր:Kurumbel 02.jpg|thumb|Ռուսական տափաստան]]
Տափաստաններին բնորոշ բուսատեսակները` հացազգի բազմամյա խոտաբույսերն են (փետրախոտ, սիզախոտ, շյուղախոտ, երեքնուկ, տիպչակ և այլն):
Բնական տափաստանները պահպանվում են միայն արգելոցներում, իսկ դրանցից դուրս մշակում են հացահատիկային ([[Ցորեն |ցորեն]], [[Գարի |գարի]], [[Եգիպտացորեն |եգիպտացորեն]]) և տեխնիկական ([[Շաքարի ճակնդեղ|շաքարի ճակնդեղ]], [[Արևածաղիկ|արևածաղիկ]]) կուլտուրաներ:
== Կենդանական աշխարհ ==
Կենդանիներից բնորոշ են կրծողները, որոնք ապրում են խորը բներում (դաշտամուկ, գետնասկյուռ, ճագարամուկ): Կան գիշատիչներ ([[Աղվես|աղվեսներ]], [[Գայլ|գայլեր]], տափաստանային ժանտաքիսներ)ու թռչուններ ([[Արծիվ|արծիվներ]], արոսներ): Մոնղոլիայի տափաստաններում հանդիպում են արջամկներ և [[Այծքաղներ|այծքաղներ]]:
== Յուրացում ==
Ներկայումս տափաստանները գրեթե ամենուրեք վերածված են վարելահողերի: Իրենց նախկին տեսքը լավ են պահպանել Մոնղոլիայի չոր տափաստանները, որոնք քիչ են բնակեցված և օգտագործվում են գլխավորապես անասնապահության համար:
[[ar:سهب]]
| |||